Cạnh tranh Mỹ - Trung tại châu Á - Thái Bình Dương

Sự trỗi dậy của Bắc Kinh có thể làm lung lay vị thế thống trị của Washington trong cạnh tranh ảnh hưởng tại khu vực.
Theo dõi Baoquocte.vn trên
TIN LIÊN QUAN
ca nh tranh my trung ta i chau a tha i bi nh duong ASEAN trong cạnh tranh Trung - Mỹ
ca nh tranh my trung ta i chau a tha i bi nh duong Quan hệ Mỹ - Trung "làm khó" ASEAN

Trong năm 2017, nước Mỹ đã có Tổng thống mới, Trung Quốc (TQ) cũng đã họp xong Đại hội Đảng lần thứ 19, đánh dấu kết thúc nhiệm kỳ đầu của Tổng Bí thư, Chủ tịch Tập Cận Bình. Tuy nhiên, hai lần gặp gỡ và thảo luận giữa lãnh đạo hai nước đã không mang lại nhiều tiến triển trong những vấn đề quan trọng. Mặc dù Mỹ - Trung đã nhất trí xây dựng bốn cơ chế đối thoại mới cho hợp tác, nhưng mặt cạnh tranh cũng nổi lên ngày một rõ nét. Trong bối cảnh như vậy, với sự vươn mình mạnh mẽ của Bắc Kinh và những “bước lùi” từ phía Washington, nhiều người đã đặt câu hỏi: Phải chăng thế kỷ của Trung Quốc đã bắt đầu?

ca nh tranh my trung ta i chau a tha i bi nh duong
Liệu Trung Quốc sẽ thay thế vị trí dẫn dắt của Mỹ tại khu vực châu Á Thái Bình Dương - Ảnh minh họa. (Nguồn: HuffingtonPost)

Đa phương hay song phương?

Hai đặc điểm quan trọng trong chính sách của Mỹ hiện nay là chú trọng các cơ chế song phương và đòi hỏi sự công bằng trong các mối quan hệ, giảm gánh nặng và chi phí cho nước Mỹ. Chỉ trong 100 ngày sau khi trở thành Tổng thống, ông Donald Trump đã đưa nước Mỹ ra khỏi Hiệp định Đối tác Xuyên Thái Bình Dương (TPP), xem xét lại Hiệp định Thương mại Tự do Bắc Mỹ (NAFTA). Thậm chí, có nhiều bình luận ám chỉ rằng nước Mỹ có thể rời bỏ Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO). Điều này có thể gây ảnh hưởng đến mô hình “trục – nan hoa” của Mỹ, do các nước “nan hoa” bị suy giảm lợi ích từ các điều chỉnh này. Mặc dù Tổng thống Trump đã nêu lên khái niệm Ấn Độ - Thái Bình dương, nước Mỹ chưa cho thấy họ thực sự có kế hoạch cụ thể nào cho việc bồi đắp một hệ sinh thái đa phương như vậy.

Trái ngược với Mỹ, sân khấu toàn cầu hóa chứng kiến sự đổi vai vào những ngày đầu của năm 2017, khi TQ hiện ra như hình ảnh của quốc gia thúc đẩy chủ nghĩa tự do về kinh tế. Sau Đại hội 19 vừa qua, TQ còn tự tin giới thiệu “giải pháp Trung Quốc” và “mô hình Trung Quốc”, một sự kết hợp giữa ổn định chính trị và tăng trưởng kinh tế nhanh cho các nước khác.

Cuộc đua kinh tế đang nổi lên như một cách để các cường quốc xác lập phạm vi và ảnh hưởng của mình. Trung Quốc hiện đang vươn lên mạnh mẽ trong vai trò đầu tàu kinh tế của châu Á. Chỉ riêng Đông Nam Á, đến cuối năm 2016, kim ngạch thương mại hai chiều TQ – ASEAN đã đạt 452,2 tỷ USD, đưa TQ thành đối tác thương mại lớn nhất, thị trường nhập khẩu nguyên phụ liệu lớn thứ hai và thị trường xuất khẩu lớn thứ tư của ASEAN. Đầu tư trực tiếp của TQ vào ASEAN tính theo giá trị cộng dồn đến tháng 5/2017 đạt 183 tỷ USD.

Những diễn biến gần đây cho thấy các quốc gia vẫn có khuynh hướng hội tụ về các cơ chế đa phương mang tính khu vực nhằm tìm kiếm không chỉ cơ hội hợp tác, mà còn tìm kiếm điểm cân bằng chiến lược. Sau khi Mỹ rút khỏi TPP, đàm phán TPP-11 vẫn được thúc đẩy, các nước cuối cùng đã thông qua Hiệp định Đối tác Toàn diện và Tiến bộ xuyên Thái Bình Dương (CPTPP).

Trong khi đó, Hiệp định Đối tác Toàn diện khu vực (RCEP) tiếp tục được đẩy mạnh, song hành với việc các nước châu Á – Thái Bình Dương triển khai Tuyên bố Lima, hướng tới thành lập Khu vực Thương mại Tự do châu Á – Thái Bình Dương (FTAAP). Điều này đem lại lợi thế lớn cho TQ trong cuộc đua củng cố ảnh hưởng ở từng khu vực.

Năng lực thiết lập luật chơi

Việc dẫn dắt các cơ chế đa phương bao gồm thiết kế luật chơi, hoặc phải làm chủ cuộc chơi. Điều này đòi hỏi các nước đứng đầu phải có nguồn lực tài chính và năng lực áp đặt, hoặc sự hấp dẫn của thể chế chính trị. Thế mạnh của Mỹ luôn là xây dựng luật chơi mới có chuẩn mực cao hơn các luật chơi cũ, cũng như thúc đẩy các nền kinh tế tuân thủ các nguyên tắc thị trường một cách nghiêm ngặt và minh bạch hơn. Vì vậy, cho dù đã rút khỏi TPP, Mỹ vẫn có thể thúc đẩy việc định hình và thực thi các chuẩn mực chất lượng cao bằng bốn cách.

Đầu tiên, Washington cần thúc đẩy thuận lợi hoá thương mại và đầu tư song phương hướng đến các quy định có đòi hỏi cao hơn về môi trường, thể chế và con người.

Bên cạnh đó, Mỹ có thể làm việc với các ngân hàng đa phương và các kênh song phương để đạt được sự chấp thuận trong việc thiết lập các nguyên lý quản trị trong hoạt động đầu tư cơ sở hạ tầng tại khu vực. Mỹ có thể chọn Singapore, Nhật Bản hay một nước đang phát triển trong khu vực để đẩy mạnh đầu tư cơ sở hạ tầng mềm (soft infrastructure).

Ngoài ra, Washington nên tham gia và khuyến khích các sáng kiến đầu tư cơ sở hạ tầng chất lượng cao trong khu vực, chẳng hạn như sáng kiến của Nhật Bản. Năm 2015, Nhật Bản đưa ra ý tưởng “Sáng kiến cơ sở hạ tầng chất lượng cao” (Quality Infrastructure Initiative). Trong vòng 5 năm (2016 – 2020), Nhật Bản sẽ đầu tư mới 110 tỷ USD (nhiều hơn 10 tỷ USD so với quy mô vốn điều lệ của AIIB) vào các dự án cơ sở hạ tầng tại châu Á. Vào tháng 6/2016, tại cuộc họp G20 diễn ra tại Nhật Bản, Thủ tướng Shinzo Abe tiếp tục nâng tầm sáng kiến nêu trên thành một kế hoạch hành động mới mang tên “Đối tác cơ sở Hạ tầng Chất lượng cao” (QIP – Quality Infrastructure Partnership), đồng thời kêu gọi Mỹ và các nước EU cùng tham gia.

Cuối cùng, Mỹ có thể hành động nhằm chống lại các chính sách bảo hộ đầu tư và thương mại, hoặc các chính sách vi phạm sở hữu trí tuệ gây phương hại đến hoạt động sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp nước ngoài.

Có thể thấy trong cuộc chơi này, TQ không có thế mạnh như Mỹ. Sau 15 năm gia nhập WTO, quốc gia này vẫn bị chỉ trích vì việc ngày càng bảo vệ thị trường trong nước cho các tập đoàn kinh tế nhà nước. Năm 2016, TQ đầu tư sang châu Âu 35,1 tỷ Euro, trong khi mức đầu tư trực tiếp của khu vực đồng Euro sang TQ chỉ bằng khoảng 1/8 con số này. Trong khi con số đầu tiên thể hiện nhu cầu đầu tư ra bên ngoài của TQ đang tăng vọt, con số thứ hai lại cho thấy một thực trạng mà Phòng Thương mại châu Âu (EuroCham) từng phản ánh: TQ ngày càng ứng xử ít mang tính kinh tế thị trường hơn.

Cạnh tranh đầu tư

Chính phủ của cựu Tổng thống Mỹ Barack Obama từng bị chỉ trích vì đứng ngoài sáng kiến thành lập Ngân hàng Đầu tư Cơ sở Hạ tầng châu Á (AIIB) của TQ vào năm 2015. Những chỉ trích này lập luận rằng khi Washington không chủ động tham dự vào cuộc chơi của Bắc Kinh, nước này sẽ không thể can dự vào hoạt động và dẫn dắt các cuộc chơi này theo chuẩn tắc chung đã được thiết lập.

Tuy nhiên, Mỹ đã nhanh chóng quay lại. Tại APEC Việt Nam 2017, Tổng thống Donald Trump đã tái khẳng định quan điểm về đầu tư nâng cao chất lượng. Trong bài phát biểu tại Đà Nẵng, ông cho rằng Ngân hàng Thế giới (WB) và Ngân hàng Phát triển châu Á (ADB) cần tập trung vào các công trình cơ sở hạ tầng chất lượng cao và các định chế phát triển của Mỹ như Tập đoàn Đầu tư Tư nhân ở Hải ngoại (OPIC) sẵn sàng tham gia vào quá trình này.

Đối với TQ, quốc gia này cũng đẩy mạnh các sáng kiến kinh tế đối ngoại, thúc giục các nước phối hợp với TQ để xây dựng các mô hình hợp tác kinh tế chưa từng có tiền lệ. Về thương mại và sản xuất, TQ hiện đẩy mạnh hợp tác với nhiều nước theo nhiều mô hình khác nhau. Tại Pakistan, TQ đang xây dựng khu kinh tế đặc biệt tại Cảng nước sâu Gwadar. Tại Myanmar, TQ đã giành được quyền xây dựng Đặc khu Kinh tế Kyaukpyu. Tại Campuchia, TQ cũng thuê đất và xây dựng Đặc khu Kinh tế Sihanoukville. Những mô hình hợp tác mới mà TQ đang thúc đẩy mạnh mẽ tại nhiều quốc gia thuộc phạm vi sáng kiến Vành đai, Con đường (BRI) trong đó có cả Việt Nam, là mô hình “hợp tác năng lực sản xuất (production capacity cooperation)” và “khu hợp tác kinh tế xuyên biên giới”.

Nhiều nhận xét cho rằng các chính sách hiện thời của Mỹ đã vô tình trao cho TQ cơ hội vươn lên để dẫn dắt cuộc chơi ở khu vực và toàn cầu. Đặc biệt, cùng với sức mạnh kinh tế và sự tự tin chính trị của mình, TQ đang sốt sắng đưa ra nhiều lời mời hợp tác vô cùng hấp dẫn với các nước đang phát triển.

Tuy nhiên, sự lo lắng về “thế kỷ Trung Quốc” có thể đã bị thổi phồng. Nhưng rõ ràng, nước Mỹ đang cảm nhận được hơi nóng mà TQ phả vào gáy mình tại các lĩnh vực trước đây họ từng thống lĩnh. Cạnh tranh Trung - Mỹ vừa tạo ra tình thế khó khăn cho các nước, nhưng cũng góp phần nâng cao chất lượng quản trị, tạo cơ hội cho những thể chế hợp tác mới có chất lượng hơn hình thành.  

TS. Phạm Sỹ Thành

Giám đốc Chương trình Nghiên cứu

Kinh tế Trung Quốc – Viện Nghiên cứu Kinh tế và Chính sách (VEPR) 

ca nh tranh my trung ta i chau a tha i bi nh duong Mỹ có nên chia sẻ vị trí bá chủ của mình? (phần II)

Như học giả người Hy Lạp Robert Kagan đã từng viết: Các siêu cường không bao giờ rút lui, họ chỉ có thể bị buộc ...

ca nh tranh my trung ta i chau a tha i bi nh duong Nước Nga trong mắt Trung Quốc (Kỳ 2): Cuộc chơi ba bên

Quan hệ giữa Trung Quốc, Nga, và Mỹ hiện nay giống như một tam giác lệch...

ca nh tranh my trung ta i chau a tha i bi nh duong Phương Đông chấn động

Hệ thống quan hệ quốc tế khu vực châu Á đang có sự chuyển đổi mạnh mẽ bởi những thay đổi to lớn, bắt nguồn ...

Đọc thêm

Chạy đua vũ khí hạt nhân, Mỹ đánh cược vào tên lửa đạn đạo xuyên lục địa Sentinel?

Chạy đua vũ khí hạt nhân, Mỹ đánh cược vào tên lửa đạn đạo xuyên lục địa Sentinel?

Những rắc rối trong chương trình tên lửa đạn đạo xuyên lục địa Sentinel đang khiến cho Mỹ khó tiếp cận mục tiêu răn đe hạt nhân của mình.
Tỷ giá ngoại tệ, tỷ giá USD/VND hôm nay 19/3: Euro, Bảng Anh 'ngược chiều' USD, thị trường tự do đã hạ nhiệt

Tỷ giá ngoại tệ, tỷ giá USD/VND hôm nay 19/3: Euro, Bảng Anh 'ngược chiều' USD, thị trường tự do đã hạ nhiệt

Tỷ giá ngoại tệ, tỷ giá USD/VND hôm nay 19/3 ghi nhận đồng USD tăng trước một loạt cuộc họp của các ngân hàng trung ương trong tuần này.
Ngày quốc tế hạnh phúc: Hạnh phúc của người dân đến từ đâu?

Ngày quốc tế hạnh phúc: Hạnh phúc của người dân đến từ đâu?

Mỗi người sẽ có các tiêu chuẩn khác nhau về hạnh phúc. Tiêu chuẩn này dựa trên sự thoải mái, hài lòng của người đó với chính tiêu chí của ...
Bất động sản mới nhất: Chung tay phá ‘cục máu đông’, nhà giá rẻ đang ‘tuyệt chủng’, giá đất ven Hà Nội tăng theo dự án vành đai 4

Bất động sản mới nhất: Chung tay phá ‘cục máu đông’, nhà giá rẻ đang ‘tuyệt chủng’, giá đất ven Hà Nội tăng theo dự án vành đai 4

Nỗ lực lấy lại niềm tin vào thị trường; nguồn cung khan hiếm, giá nhà tăng cao… là những tin bất động sản (BĐS) mới nhất.
Mức phạt vi phạm nồng độ cồn đối với xe đạp là bao nhiêu?

Mức phạt vi phạm nồng độ cồn đối với xe đạp là bao nhiêu?

Xin hỏi đi xe đạp vi phạm nồng độ cồn có bị xử phạt không? Mức xử phạt vi phạm nồng độ cồn đối với xe đạp là bao nhiêu? ...
Chuyển nhượng cầu thủ: MU dự tính chiêu mộ tiền đạo Newcastle Bruno Guimaraes

Chuyển nhượng cầu thủ: MU dự tính chiêu mộ tiền đạo Newcastle Bruno Guimaraes

MU sẵn sàng trả mức phí cao cho tiền vệ Bruno Guimaraes trong kỳ chuyển nhượng mùa Hè nhằm tăng cường sức mạnh hướng đến cuộc đua danh hiệu.
Xung đột ở Dải Gaza: Israel tiêu diệt nhân vật Hamas quan trọng, Tổng thống Biden hành động, các bên nối lại đàm phán

Xung đột ở Dải Gaza: Israel tiêu diệt nhân vật Hamas quan trọng, Tổng thống Biden hành động, các bên nối lại đàm phán

Tổng thống Mỹ và Thủ tướng Israel có cuộc điện đàm song phương đầu tiên sau hơn 1 tháng, trong bối cảnh căng thẳng liên quan xung đột ở Dải Gaza.
Mỹ muốn đàm phán với Nga và Trung Quốc, không cần điều kiện tiên quyết, Moscow nói gì?

Mỹ muốn đàm phán với Nga và Trung Quốc, không cần điều kiện tiên quyết, Moscow nói gì?

Đại sứ Mỹ tại Liên hợp quốc cho biết, nước này đã đề xuất với Nga và Trung Quốc khởi động đàm phán về kiểm soát vũ khí.
Ukraine phản pháo tuyên bố của Tổng thống Nga, tính tìm kiếm sự hỗ trợ từ quốc gia châu Á tỷ dân

Ukraine phản pháo tuyên bố của Tổng thống Nga, tính tìm kiếm sự hỗ trợ từ quốc gia châu Á tỷ dân

Kiev phản pháo tuyên bố của Tổng thống Nga Vladimir Putin về việc để ngỏ ý tưởng thiết lập vùng đệm ở Ukraine.
Điểm tin thế giới sáng 19/3: Tham vọng chất bán dẫn của Ấn Độ, Nga gửi dầu thô cho Cuba, Ngoại trưởng Trung Quốc thăm New Zealand

Điểm tin thế giới sáng 19/3: Tham vọng chất bán dẫn của Ấn Độ, Nga gửi dầu thô cho Cuba, Ngoại trưởng Trung Quốc thăm New Zealand

Báo Thế giới & Việt Nam điểm một số tin tức thế giới đáng chú ý sáng nay, 19/3.
Tin thế giới 18/3: Tổng thống Putin tái đắc cử, tính ngay vấn đề ở Ukraine, Afghanistan-Pakistan căng nhau; Triều Tiên phóng tên lửa đạn đạo

Tin thế giới 18/3: Tổng thống Putin tái đắc cử, tính ngay vấn đề ở Ukraine, Afghanistan-Pakistan căng nhau; Triều Tiên phóng tên lửa đạn đạo

Tổng thống Nga Putin tái đắc cử, Triều Tiên phóng tên lửa đạn đạo, căng thẳng Afghanistan-Pakistan gia tăng... là một số tin thế giới nổi bật.
Hội nghị thượng đỉnh Ai Cập-châu Âu: EU mang 'gói' tài trợ-đầu tư tới Cairo làm 'quà', ca ngợi tầm quan trọng của quốc gia Bắc Phi

Hội nghị thượng đỉnh Ai Cập-châu Âu: EU mang 'gói' tài trợ-đầu tư tới Cairo làm 'quà', ca ngợi tầm quan trọng của quốc gia Bắc Phi

Ai Cập và EU đã ký Tuyên bố chung về quan hệ Đối tác chiến lược và toàn diện giữa hai bên, trong đó có gói tài trợ và đầu tư trị giá 7,4 tỷ ...
Chạy đua vũ khí hạt nhân, Mỹ đánh cược vào tên lửa đạn đạo xuyên lục địa Sentinel?

Chạy đua vũ khí hạt nhân, Mỹ đánh cược vào tên lửa đạn đạo xuyên lục địa Sentinel?

Những rắc rối trong chương trình tên lửa đạn đạo xuyên lục địa Sentinel đang khiến cho Mỹ khó tiếp cận mục tiêu răn đe hạt nhân của mình.
Bất ổn ở Haiti: Nguồn cơn và nguy cơ

Bất ổn ở Haiti: Nguồn cơn và nguy cơ

Bất ổn chính trị, tranh giành quyền lực giữa các băng đảng cùng các vụ đảo chính và nghèo đói là những gì mà người dân Haiti tiếp tục phải đối mặt...
70 năm ngày mở màn Chiến dịch Điện Biên Phủ lịch sử

70 năm ngày mở màn Chiến dịch Điện Biên Phủ lịch sử

Baoquocte.vn. Ngày 13/3/1954 là ngày mở màn Chiến dịch Điện Biên Phủ lịch sử - nguồn cổ vũ lớn lao cho toàn thể nhân dân ta trong sự nghiệp xây dựng, bảo vệ Tổ quốc.
Tháng Ramadan linh thiêng

Tháng Ramadan linh thiêng

Tháng Ramadan là tháng thứ Chín trong lịch Hồi giáo, được xem là tháng linh thiêng nhất trong năm đối với người Hồi giáo trên toàn thế giới.
Vụ vượt ngục gây 'sốc' và mối quan hệ với các băng đảng khét tiếng ở Haiti

Vụ vượt ngục gây 'sốc' và mối quan hệ với các băng đảng khét tiếng ở Haiti

Bất ổn chính trị, băng đảng tội phạm mọc lên như nấm khiến cuộc sống của người dân Haiti bị đe dọa nghiêm trọng, khủng hoảng nhân đạo ngày càng trầm trọng.
‘Guồng máy’ Đối tác chiến lược toàn diện ASEAN-Australia

‘Guồng máy’ Đối tác chiến lược toàn diện ASEAN-Australia

Mối quan hệ Đối tác chiến lược toàn diện ASEAN-Australia có vai trò quan trọng đối với hòa bình, ổn định và thịnh vượng trong khu vực.
Xung đột Israel - Hamas: Mỹ 'than ngắn thở dài' vì một điều, thứ mang đến bàn đàm phán vẫn chỉ là lòng thù hận

Xung đột Israel - Hamas: Mỹ 'than ngắn thở dài' vì một điều, thứ mang đến bàn đàm phán vẫn chỉ là lòng thù hận

Trước khủng hoảng nhân đạo đáng báo động, quốc tế vẫn đang trông chờ vào các cuộc đàm phán giữa Israel và Hamas về một lệnh ngừng bắn.
'Trái ngọt' trong quan hệ Iran - Saudi Arabia: Đốm lửa nhỏ có thể thắp sáng cả Trung Đông?

'Trái ngọt' trong quan hệ Iran - Saudi Arabia: Đốm lửa nhỏ có thể thắp sáng cả Trung Đông?

'Trái ngọt' của quan hệ Iran với Saudi Arabia sau một năm nối lại quan hệ ngoại giao khơi dậy niềm lạc quan giữa một Trung Đông đầy bất ổn.
Ngoại giao tình báo trỗi dậy trong thời đại an ninh toàn cầu bị thách thức

Ngoại giao tình báo trỗi dậy trong thời đại an ninh toàn cầu bị thách thức

Chính sách ngoại giao tình báo của Ấn Độ phù hợp với chiến lược xây dựng liên minh khu vực và toàn cầu hiện nay của nước này.
Bầu cử Mỹ: Siêu thứ Ba gay cấn, cuộc đua vào Nhà Trắng đang định hình rõ nét

Bầu cử Mỹ: Siêu thứ Ba gay cấn, cuộc đua vào Nhà Trắng đang định hình rõ nét

Chiến dịch tranh cử tại Mỹ đang trở nên gay cấn vào Siêu thứ Ba với hy vọng là ngày 'bội thu' của các ứng cử viên.
Đằng sau việc Thủ tướng Palestine từ chức: Động thái mang tính 'trình diễn'?

Đằng sau việc Thủ tướng Palestine từ chức: Động thái mang tính 'trình diễn'?

Thủ tướng chính quyền Palestine đệ đơn từ chức hôm 26/2 nhằm tạo điều kiện đạt đồng thuận về các thỏa thuận liên quan đến việc quản lý Gaza thời hậu xung đột.
50 năm quan hệ ASEAN-Australia: Từ những 'trái ngọt' nhớ về câu nói nổi tiếng của Thủ tướng Gough Whitlam

50 năm quan hệ ASEAN-Australia: Từ những 'trái ngọt' nhớ về câu nói nổi tiếng của Thủ tướng Gough Whitlam

Mối quan hệ đối tác vững chắc giữa Australia và ASEAN sẽ góp phần thúc đẩy ổn định, hòa bình tại khu vực cũng như trên thế giới.
Phiên bản di động