Jerusalem: Đức tin, xung đột và đổ máu

Nằm trên lưu vực Địa Trung Hải và Biển Chết, mảnh đất linh thiêng của ba tôn giáo lớn trên thế giới cũng từng là điểm nóng ở “chảo lửa” Trung Đông với biết bao cuộc xung đột đẫm máu trong hàng nghìn năm lịch sử. 
Theo dõi Baoquocte.vn trên
TIN LIÊN QUAN
jerusalem duc tin xung dot va do mau Palestine thúc đẩy nghị quyết của HĐBA về vấn đề Jerusalem
jerusalem duc tin xung dot va do mau Ba địa điểm linh thiêng nhất ở Jerusalem

Những ngày qua, việc chính quyền Tổng thống Mỹ Donald Trump công nhận Jerusalem là thủ đô của Israel và tuyên bố sẽ chuyển Đại sứ quán tại Tel Aviv tới Jerusalem, đã trở thành “mồi lửa” nhen nhóm các cuộc biểu tình của người Palestine với các vụ đụng độ khiến ít nhất hai người thiệt mạng cùng hàng trăm người khác bị thương. Nỗi lo sợ về tình trạng đổ máu mới trong khu vực gia tăng khi người biểu tình Palestine kêu gọi tiến hành “intifada” (phong trào nổi dậy chống lại Israel mà người Palestine phát động lần đầu tiên cách đây 30 năm).

jerusalem duc tin xung dot va do mau
Nhà thờ Al-Aqsa (còn gọi là Núi Đền) trong khu vực Thành Cổ của Jerusalem. (Nguồn: AFP)

Năm 1995, Quốc hội Mỹ đã thông qua một đạo luật cho phép nước này chuyển Đại sứ quán tới Jerusalem. Tuy nhiên, trong 22 năm qua, các đời Tổng thống Mỹ Bill Clinton, George W. Bush hay Barack Obama đều không thực hiện điều này vì một trong các lý do lợi ích an ninh quốc gia. Cứ mỗi sáu tháng, các Tổng thống Mỹ phải ký lệnh trì hoãn và giải trình tại sao không đưa Đại sứ quán nước này tới Jerusalem.

Vùng đất thiêng

Được thành lập từ thiên niên kỷ thứ tư trước Công nguyên, Jerusalem không chỉ được biết đến là một trong những thành phố cổ nhất thế giới, mà còn là nơi chung sống của người Hồi giáo, Cơ đốc giáo và Do Thái giáo - những tín ngưỡng cùng chia sẻ nguồn gốc về Thánh Abraham.

Hơn 3.000 năm trước, vua David chọn Jerusalem làm kinh đô của Vương quốc Israel. Sau đó, con trai của ông là vua Solomon, trị vì từ năm 970 - 931 trước Công nguyên, bắt đầu xây dựng đền thờ đầu tiên tại đây. Vì thế, người Do Thái xem đây là vùng đất thánh của họ. Bức tường phía Tây hay còn gọi là Bức tường Than khóc trong Thành Cổ Jerusalem là một trong những địa điểm thiêng liêng nhất của người Do Thái. Hàng năm, người Do Thái từ khắp năm châu bốn bể lại đổ về đây để cầu nguyện. Họ tin rằng nếu viết lời cầu nguyện trên mảnh giấy và đặt mảnh giấy trong khe nào đó của bức tường thì lời cầu nguyện sẽ trở thành hiện thực.

Đối với người Cơ đốc giáo, Jerusalem cũng có ý nghĩa vô cùng quan trọng trong đức tin của họ. Đây là nơi Chúa Jesus thuyết giảng, cũng là nơi Chúa Jesus bị bắt, bị đóng đinh, qua đời và phục sinh… Chính vì vậy, Jerusalem là nơi đau khổ, nhưng cũng là mảnh đất hy vọng và cứu rỗi của các tín đồ Cơ đốc. Với họ, điều quan trọng nhất trong cuộc đời chính là tới được Jerusalem và trở thành người hành hương đi bộ qua Via Dolorosa (Con đường Đau khổ), theo những bước chân mà Chúa Jesus từng đi qua khi vác thập tự giá.

Người Hồi giáo lại cho rằng, Jerusalem là một trong những nơi mà nhà tiên tri Muhammad ghé qua trong hành trình gặp Thánh Allah. Bởi vậy, họ coi đây là thánh địa quan trọng thứ ba của mình, sau Mecca và Medina ở Saudi Arabia. Một trong những đền thờ đầu tiên của người Hồi giáo - nhà thờ al-Aqsa (người Do Thái gọi là nhà thờ Núi Đền), cũng nằm ở Jerusalem. 

Có thể thấy, Jerusalem là thánh địa với cả ba đức tin và là một biểu tượng hết sức mạnh mẽ. Do đó, theo nhà phân tích thuộc Viện Brookings Khaled Elgindy, bất kỳ sự thay đổi nào cũng sẽ thổi bùng ngọn lửa và kích động cực đoan. Tháng 9/2000, phong trào phản kháng Intifada lần thứ hai của người Palestine bùng phát sau khi chính trị gia nổi tiếng của Israel Ariel Sharon tới thăm Núi Đền. Intifada lần này kéo dài 5 năm, đã cướp đi sinh mạng của 3.000 người Palestine và khoảng 1.000 người Israel.

jerusalem duc tin xung dot va do mau
Một phụ nữ Palestine biểu tình phản đối việc chính quyền Mỹ công nhận Jerusalem là thủ đô của Israel, tại trại tị nạn Bourj al-Barajneh ở Beirut, Lebanon. (Nguồn: AP)

Tổng thư ký LHQ Antonio Guterres: "Quyết định của Tổng thống Trump sẽ có nguy cơ làm tổn hại nỗ lực hòa bình".

Tổng thống Nga Vladimir Putin: "Điều đó sẽ gây bất ổn, không thể giải quyết tình hình, thậm chí có thể tạo ra xung đột".

Tổng Thư ký PLO Saeb Erekat: "Ông Trump đã làm tiêu tan mọi hy vọng cho việc xúc tiến một giải pháp hai nhà nước".

Omran Dakkak, người Hồi giáo: “Tôi cảm thấy lo lắng cho con cháu của chúng tôi... bởi vì ông ấy (Tổng thống Trump) không nghĩ tới 1,5 tỷ người Hồi giáo trên thế giới”.

Jonathan Abu Ali, người Palestine theo đạo Cơ đốc: “Tôi nghĩ rằng quyết định của ông Trump sẽ dẫn đến nhiều vụ đụng độ hơn trên khắp đất nước”.

Amus Duitch, người Do Thái: “Tôi tin tưởng Donald Trump vì ông ấy đã làm một điều gì đó cho Israel. Không chỉ cho Israel mà còn cho hòa bình trên toàn thế giới”.

Mâu thuẫn dai dẳng

Trong tiếng Semitic cổ, Jeru có nghĩa là “thành phố” và Shalem là “hòa bình”. Thế nhưng ngàn đời nay, từ thời Kinh thánh, Đế chế La Mã hay các cuộc Thập tự chinh (cuộc viễn chinh của đoàn quân Công giáo châu Âu tràn vào Trung Đông từ thế kỷ XI đến XIII), Jerusalem đã là vùng đất của những mâu thuẫn, xung đột. Theo tác giả Eric H. Cline trong cuốn Jerusalem Besieged, “thành phố hòa bình” đã bị tàn phá ít nhất hai lần, bị bao vây 23 lần, bị tấn công 52 lần, bị chiếm đóng và tái chiếm 44 lần. Trong thế kỷ XX, quy chế chính thức của Jerusalem là vấn đề hết sức nhạy cảm và là tâm điểm của cuộc tranh chấp chủ quyền giữa Israel và Palestine.

Sau Thế chiến thứ Hai, tháng 11/1947, Liên hợp quốc (LHQ) phê duyệt kế hoạch coi Jerusalem là “một thể tách biệt” (corpus separatum) nằm dưới quyền quản lý của tổ chức quốc tế lớn nhất hành tinh này. Tuy nhiên, sau cuộc chiến đầu tiên giữa Israel với khối các nước Arab (1948-1949), Israel đã chiếm giữ phần phía Tây của Jerusalem và nhanh chóng quyết định đây là thủ đô của đất nước mới thành lập. Ở phần phía Đông có Thành Cổ và những địa điểm linh thiêng của ba tôn giáo (Bức tường Than khóc, nhà thờ Holy Sepulchre - nhà thờ Mộ Chúa và nhà thờ Hồi giáo Al-Aqsa), tạm rơi vào tay của Vương quốc Jordan. Sau Cuộc chiến Sáu ngày (5-10/6/1967) giữa Israel và các nước láng giềng Arab gồm Ai Cập, Jordan và Syria, chính quyền Tel Aviv đã nắm quyền quản lý “vùng đất thiêng” bao gồm Thành Cổ và vùng ngoại ô phía Đông. Tháng 7/1980, Quốc hội Israel (Knesset) thông qua Luật cơ bản coi Jerusalem là “thủ đô vĩnh viễn và không thể chia cắt" của nước này. Các tòa nhà của chính quyền Israel được nhanh chóng xây dựng ở phần phía Đông Jerusalem cùng các khu định cư khổng lồ. Trong khi đó, người Palestine muốn Đông Jerusalem là thủ đô của Nhà nước Palestine trong tương lai. Năm 1996, sau cuộc bầu cử Quốc hội đầu tiên, Chủ tịch Tổ chức giải phóng Palestine (PLO) khi đó là ông Yasser Arafat đã tuyên bố lấy Jerusalem làm thủ đô của nước Palestine đang hình thành.

Thực tế, Israel đang kiểm soát thành phố và đặt trụ sở chính phủ ở đây, nhưng việc sáp nhập Đông Jerusalem chưa được cộng đồng quốc tế công nhận. Đến nay, đại sứ quán của các nước tại Israel đều chỉ đặt trụ sở ở thành phố Tel Aviv, cách Jerusalem khoảng 70 km. Nghị quyết 181 của Đại Hội đồng LHQ (tháng 11/1947) chọn giải pháp hai nhà nước với Jerusalem là thủ đô chung. Song, tuyên bố mới đây của Tổng thống Trump đã đi ngược lại Nghị quyết này.

Người Palestine ở Jerusalem

Theo Cục Thống kê Israel, tính đến năm 2015, Jerusalem có khoảng 850.000 người, trong đó 63% là người Do Thái và 37% là người Palestine. Người Do Thái sinh sống chủ yếu tại Tây Jerusalem. Ở Đông Jerusalem, người Palestine có số lượng đông đảo hơn với 370.000 người so với 280.000 người Israel. Từ năm 1967, Israel đã đẩy mạnh việc chuyển hơn 200.000 người dân nước này sang các khu định cư dành riêng cho người Do Thái. Đến nay, Israel đã sử dụng gần 1/3 đất ở Đông Jerusalem cho các khu định cư bị coi là bất hợp pháp theo luật quốc tế.

Trong khi đó, chính quyền Israel hạn chế việc cấp giấy phép xây dựng cho người Palestine có số dân đã tăng gấp năm lần kể từ năm 1967. Hiệp hội Quyền dân sự ở Israel (ACRI) cho biết người Palestine chỉ được phép sử dụng 14% diện tích đất ở Đông Jerusalem. Những người xây dựng nhà mà không có giấy phép, theo ước tính của LHQ là khoảng 90.000 người, sẽ phải đối mặt với nguy cơ bị phá hủy nhà cửa. Từ năm 2012, chính quyền Israel đã phá hủy khoảng 600 nhà của người Palestine do thiếu giấy phép.

Người Palestine ở Đông Jerusalem không có quốc tịch. Nhà chức trách Israel cấp giấy phép cư trú, cho họ quyền làm việc và sinh sống ở đó, nhưng không được bầu cử. Người định cư lâu dài có thể xin nhập quốc tịch Israel, nhưng từ năm 2003 chỉ có 15.000 người nộp đơn và Israel đã chấp nhận gần 6.000 trường hợp.

Cảm giác về sự chia rẽ và phân biệt tăng lên khi vào đầu những năm 2000, Israel bắt đầu xây dựng công trình mà nước này gọi là bức tường, Palestine gọi là rào chắn, còn truyền thông phương Tây đặt cho nó cái tên “Hàng rào chia rẽ”, ngăn cách Đông Jerusalem và Bờ Tây. Israel tuyên bố đây là “hàng rào an ninh” bảo vệ công dân của họ trước các vụ tấn công của Palestine. Nhưng người Palestine cho rằng nó đe dọa quyền con người và mục đích thực sự là mở rộng lãnh thổ của Israel.

Theo hãng tin DW của Đức, dù người Palestine ở Jerusalem phải nộp thuế, nhưng họ không nhận được các dịch vụ về giáo dục, y tế hay giải trí đầy đủ như những người Do Thái sinh sống tại đây. Viện Bảo hiểm Quốc gia (NII) thì cho biết, gần ba phần tư cư dân Đông Jerusalem sống dưới chuẩn nghèo, so với tỷ lệ nghèo đói ở Israel là 21%. Tổ chức Theo dõi nhân quyền (HRW) cáo buộc Israel thực hiện chính sách hai tầng ở Jerusalem với “một bộ quy tắc dành cho người Do Thái và một cho người Palestine”.

jerusalem duc tin xung dot va do mau 28 nước EU không công nhận Jerusalem là thủ đô Israel

Trong chuyến công du châu Âu vừa qua, Thủ tướng Israel đã vận động các nước Liên minh châu Âu (EU) công nhận Jerusalem là thủ ...

jerusalem duc tin xung dot va do mau Ai Cập và Palestine thảo luận về vấn đề Jerusalem

Tổng thống Ai Cập Abdel-Fattah El-Sisi và người đồng cấp Palestine Mahmoud Abbas nhấn mạnh tăng cường trao đổi thông tin với các đối tác ...

jerusalem duc tin xung dot va do mau Các nước Arab kêu gọi Mỹ từ bỏ quyết định về Jerusalem

Ngày 9/12, Ngoại trưởng các nước thành viên Liên đoàn Arab (AL) đã kêu gọi Mỹ từ bỏ quyết định công nhận Jerusalem là thủ ...

Phương Nam (tổng hợp)

Bài viết cùng chủ đề

Tương lai của Jerusalem

Đọc thêm

Chạy đua vũ khí hạt nhân, Mỹ đánh cược vào tên lửa đạn đạo xuyên lục địa Sentinel?

Chạy đua vũ khí hạt nhân, Mỹ đánh cược vào tên lửa đạn đạo xuyên lục địa Sentinel?

Những rắc rối trong chương trình tên lửa đạn đạo xuyên lục địa Sentinel đang khiến cho Mỹ khó tiếp cận mục tiêu răn đe hạt nhân của mình.
Tỷ giá ngoại tệ, tỷ giá USD/VND hôm nay 19/3: Euro, Bảng Anh 'ngược chiều' USD, thị trường tự do đã hạ nhiệt

Tỷ giá ngoại tệ, tỷ giá USD/VND hôm nay 19/3: Euro, Bảng Anh 'ngược chiều' USD, thị trường tự do đã hạ nhiệt

Tỷ giá ngoại tệ, tỷ giá USD/VND hôm nay 19/3 ghi nhận đồng USD tăng trước một loạt cuộc họp của các ngân hàng trung ương trong tuần này.
Ngày quốc tế hạnh phúc: Hạnh phúc của người dân đến từ đâu?

Ngày quốc tế hạnh phúc: Hạnh phúc của người dân đến từ đâu?

Mỗi người sẽ có các tiêu chuẩn khác nhau về hạnh phúc. Tiêu chuẩn này dựa trên sự thoải mái, hài lòng của người đó với chính tiêu chí của ...
Bất động sản mới nhất: Chung tay phá ‘cục máu đông’, nhà giá rẻ đang ‘tuyệt chủng’, giá đất ven Hà Nội tăng theo dự án vành đai 4

Bất động sản mới nhất: Chung tay phá ‘cục máu đông’, nhà giá rẻ đang ‘tuyệt chủng’, giá đất ven Hà Nội tăng theo dự án vành đai 4

Nỗ lực lấy lại niềm tin vào thị trường; nguồn cung khan hiếm, giá nhà tăng cao… là những tin bất động sản (BĐS) mới nhất.
Mức phạt vi phạm nồng độ cồn đối với xe đạp là bao nhiêu?

Mức phạt vi phạm nồng độ cồn đối với xe đạp là bao nhiêu?

Xin hỏi đi xe đạp vi phạm nồng độ cồn có bị xử phạt không? Mức xử phạt vi phạm nồng độ cồn đối với xe đạp là bao nhiêu? ...
Chuyển nhượng cầu thủ: MU dự tính chiêu mộ tiền đạo Newcastle Bruno Guimaraes

Chuyển nhượng cầu thủ: MU dự tính chiêu mộ tiền đạo Newcastle Bruno Guimaraes

MU sẵn sàng trả mức phí cao cho tiền vệ Bruno Guimaraes trong kỳ chuyển nhượng mùa Hè nhằm tăng cường sức mạnh hướng đến cuộc đua danh hiệu.
Xung đột ở Dải Gaza: Israel tiêu diệt nhân vật Hamas quan trọng, Tổng thống Biden hành động, các bên nối lại đàm phán

Xung đột ở Dải Gaza: Israel tiêu diệt nhân vật Hamas quan trọng, Tổng thống Biden hành động, các bên nối lại đàm phán

Tổng thống Mỹ và Thủ tướng Israel có cuộc điện đàm song phương đầu tiên sau hơn 1 tháng, trong bối cảnh căng thẳng liên quan xung đột ở Dải Gaza.
Mỹ muốn đàm phán với Nga và Trung Quốc, không cần điều kiện tiên quyết, Moscow nói gì?

Mỹ muốn đàm phán với Nga và Trung Quốc, không cần điều kiện tiên quyết, Moscow nói gì?

Đại sứ Mỹ tại Liên hợp quốc cho biết, nước này đã đề xuất với Nga và Trung Quốc khởi động đàm phán về kiểm soát vũ khí.
Ukraine phản pháo tuyên bố của Tổng thống Nga, tính tìm kiếm sự hỗ trợ từ quốc gia châu Á tỷ dân

Ukraine phản pháo tuyên bố của Tổng thống Nga, tính tìm kiếm sự hỗ trợ từ quốc gia châu Á tỷ dân

Kiev phản pháo tuyên bố của Tổng thống Nga Vladimir Putin về việc để ngỏ ý tưởng thiết lập vùng đệm ở Ukraine.
Điểm tin thế giới sáng 19/3: Tham vọng chất bán dẫn của Ấn Độ, Nga gửi dầu thô cho Cuba, Ngoại trưởng Trung Quốc thăm New Zealand

Điểm tin thế giới sáng 19/3: Tham vọng chất bán dẫn của Ấn Độ, Nga gửi dầu thô cho Cuba, Ngoại trưởng Trung Quốc thăm New Zealand

Báo Thế giới & Việt Nam điểm một số tin tức thế giới đáng chú ý sáng nay, 19/3.
Tin thế giới 18/3: Tổng thống Putin tái đắc cử, tính ngay vấn đề ở Ukraine, Afghanistan-Pakistan căng nhau; Triều Tiên phóng tên lửa đạn đạo

Tin thế giới 18/3: Tổng thống Putin tái đắc cử, tính ngay vấn đề ở Ukraine, Afghanistan-Pakistan căng nhau; Triều Tiên phóng tên lửa đạn đạo

Tổng thống Nga Putin tái đắc cử, Triều Tiên phóng tên lửa đạn đạo, căng thẳng Afghanistan-Pakistan gia tăng... là một số tin thế giới nổi bật.
Hội nghị thượng đỉnh Ai Cập-châu Âu: EU mang 'gói' tài trợ-đầu tư tới Cairo làm 'quà', ca ngợi tầm quan trọng của quốc gia Bắc Phi

Hội nghị thượng đỉnh Ai Cập-châu Âu: EU mang 'gói' tài trợ-đầu tư tới Cairo làm 'quà', ca ngợi tầm quan trọng của quốc gia Bắc Phi

Ai Cập và EU đã ký Tuyên bố chung về quan hệ Đối tác chiến lược và toàn diện giữa hai bên, trong đó có gói tài trợ và đầu tư trị giá 7,4 tỷ ...
Phía sau kỳ vọng của Thái Lan ở EU

Phía sau kỳ vọng của Thái Lan ở EU

Thông điệp mà Thủ tướng Thái Lan Srettha Thavisin muốn chuyển tới châu Âu, đặc biệt là Pháp và Đức là 'Thái Lan đã mở cửa kinh doanh trở lại'.
Tăng gắn kết, tìm đồng thuận

Tăng gắn kết, tìm đồng thuận

Chuyến thăm Mỹ của Tổng thống Ba Lan Andrzej Duda cùng Thủ tướng Donald Tusk có thể coi là nỗ lực nâng tầm gắn kết mối quan hệ đồng minh với Mỹ.
Bầu cử Tổng thống Mỹ: Định hình cuộc đua ‘song mã’

Bầu cử Tổng thống Mỹ: Định hình cuộc đua ‘song mã’

Sau ngày Siêu thứ Ba, việc lựa chọn ứng viên Tổng thống của đảng Dân chủ và Cộng hòa gần như đã an bài.
Tổng thống Pháp thăm CH Czech: Nỗ lực tìm kiếm đồng minh

Tổng thống Pháp thăm CH Czech: Nỗ lực tìm kiếm đồng minh

Tổng thống Pháp đến CH Czech không chỉ đáp lễ mà còn là nỗ lực thể hiện vai trò dẫn dắt của nước Pháp và tìm kiếm sự ủng hộ của đồng minh.
Điều gì ẩn sau tuyên bố gửi quân đến Ukraine của ông Macron?

Điều gì ẩn sau tuyên bố gửi quân đến Ukraine của ông Macron?

Thượng đỉnh các nhà lãnh đạo châu Âu về Ukraine mới đây tại Paris với những lời kêu gọi tiếp tục hỗ trợ Ukraine nhưng đã không đưa ra được biện pháp cụ thể nào.
Hoàn thiện cấu trúc an ninh của NATO: ‘Hành trình Odyssey’ đã kết thúc!

Hoàn thiện cấu trúc an ninh của NATO: ‘Hành trình Odyssey’ đã kết thúc!

Khác với Phần Lan, hành trình trở thành thành viên NATO của Thụy Điển gập ghềnh, khó lường và kéo dài hơn rất nhiều.
Xung đột Israel - Hamas: Mỹ 'than ngắn thở dài' vì một điều, thứ mang đến bàn đàm phán vẫn chỉ là lòng thù hận

Xung đột Israel - Hamas: Mỹ 'than ngắn thở dài' vì một điều, thứ mang đến bàn đàm phán vẫn chỉ là lòng thù hận

Trước khủng hoảng nhân đạo đáng báo động, quốc tế vẫn đang trông chờ vào các cuộc đàm phán giữa Israel và Hamas về một lệnh ngừng bắn.
'Trái ngọt' trong quan hệ Iran - Saudi Arabia: Đốm lửa nhỏ có thể thắp sáng cả Trung Đông?

'Trái ngọt' trong quan hệ Iran - Saudi Arabia: Đốm lửa nhỏ có thể thắp sáng cả Trung Đông?

'Trái ngọt' của quan hệ Iran với Saudi Arabia sau một năm nối lại quan hệ ngoại giao khơi dậy niềm lạc quan giữa một Trung Đông đầy bất ổn.
Ngoại giao tình báo trỗi dậy trong thời đại an ninh toàn cầu bị thách thức

Ngoại giao tình báo trỗi dậy trong thời đại an ninh toàn cầu bị thách thức

Chính sách ngoại giao tình báo của Ấn Độ phù hợp với chiến lược xây dựng liên minh khu vực và toàn cầu hiện nay của nước này.
Bầu cử Mỹ: Siêu thứ Ba gay cấn, cuộc đua vào Nhà Trắng đang định hình rõ nét

Bầu cử Mỹ: Siêu thứ Ba gay cấn, cuộc đua vào Nhà Trắng đang định hình rõ nét

Chiến dịch tranh cử tại Mỹ đang trở nên gay cấn vào Siêu thứ Ba với hy vọng là ngày 'bội thu' của các ứng cử viên.
Đằng sau việc Thủ tướng Palestine từ chức: Động thái mang tính 'trình diễn'?

Đằng sau việc Thủ tướng Palestine từ chức: Động thái mang tính 'trình diễn'?

Thủ tướng chính quyền Palestine đệ đơn từ chức hôm 26/2 nhằm tạo điều kiện đạt đồng thuận về các thỏa thuận liên quan đến việc quản lý Gaza thời hậu xung đột.
50 năm quan hệ ASEAN-Australia: Từ những 'trái ngọt' nhớ về câu nói nổi tiếng của Thủ tướng Gough Whitlam

50 năm quan hệ ASEAN-Australia: Từ những 'trái ngọt' nhớ về câu nói nổi tiếng của Thủ tướng Gough Whitlam

Mối quan hệ đối tác vững chắc giữa Australia và ASEAN sẽ góp phần thúc đẩy ổn định, hòa bình tại khu vực cũng như trên thế giới.
Phiên bản di động