 |
| Liệu Mỹ có đủ vững chắc để kéo cả thế giới? |
Tờ New York Times mới đây đưa ra nhận định rằng, trong năm 2016 đầy biến động, ít nhất là có nền kinh tế Mỹ còn đứng khá vững. Tuy nhiên, bài phân tích đã đưa ra một câu hỏi lớn, rằng trước những thách thức kinh tế và địa chính trị gần như có mặt khắp mọi nơi, kinh tế Mỹ có thể vững đến đâu, đặc biệt nếu các nền kinh tế trên toàn cầu đi theo chiều hướng xấu hơn.
Một mình ngược gió
Trong nền kinh tế thế giới liên thông chặt chẽ với nhau, có thể thông qua thị trường tài chính, hệ thống ngân hàng hoặc các mối quan hệ giao thương, rắc rối ở một nước có thể dễ dàng lan nhanh sang các nước khác.
Chỉ mới đây thôi, với những phân tích chặt chẽ, Ngân hàng Thế giới (WB) đã đánh tụt dự báo tăng trưởng kinh tế toàn cầu trong ba năm liên tiếp. Có nghĩa là, nhu cầu của thế giới đối với hàng hóa Mỹ có nguy cơ sẽ giảm đi, tức là việc làm cho các lao động Mỹ sẽ ít đi.
Tuy nhiên, những năm qua, nền kinh tế Mỹ đã cho thấy một xu hướng kỳ lạ, đó là khả năng thu lợi từ những biến động ở bên ngoài. Theo Chủ tịch Tổ chức nghiên cứu Eurasia Group Ian Bremmer, kinh tế Mỹ có thể không đạt tốc độ tăng trưởng đáng kinh ngạc, nhưng xét ở tính ổn định trong lúc mọi thứ trở nên bất ổn, Mỹ ở một khía cạnh nào đó lại trở nên mạnh mẽ hơn. Khi đó, mọi người và dòng vốn đều bị hấp dẫn bởi tính ổn định tương đối của quốc gia này.
Trên thực tế, những dự báo không suôn sẻ về kinh tế thế giới năm 2016 không bất ngờ, mà chỉ là phần tiếp theo của vô số những vấn đề đã phát sinh từ năm 2015.
Chẳng hạn, căng thẳng ở Trung Đông và diễn biến giá dầu giảm sâu, giữ ở mức thấp kỷ lục trong vòng 12 năm qua, hiện đang giữ ở mức xung quanh 30 USD/thùng. Tăng trưởng kinh tế đang chậm lại không chỉ ở Trung Quốc, mà ở nhiều thị trường mới nổi khác, như Brazil, Nigeria... Châu Âu và Nhật không tăng trưởng là mấy, thậm chí các nền kinh tế vốn tăng trưởng tốt trước đây như Canada cũng đang khốn khổ vì hàng hóa dư thừa.
Tuy nhiên, giữa bối cảnh kém lạc quan của nền kinh tế toàn cầu, nhiều dự báo về kinh tế Mỹ vẫn khá tươi sáng. Năm 2016, Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) dự báo GDP Mỹ sẽ tăng trưởng 2,8%. Mặc cho làn sóng bán tháo trên các sàn chứng khoán toàn cầu và lợi nhuận các doanh nghiệp dầu mỏ bị giảm mạnh, các chỉ số chứng khoán Mỹ được dự báo sẽ “thăng hoa”. Đây sẽ là năm thứ bảy thị trường này tăng trưởng tốt và đạt mức cao hơn 8% so với hiện tại.
Bền vững đến đâu?
Liệu Mỹ có thể đứng một mình ung dung giữa một thế giới đầy thách thức và bất ổn? Và liệu Mỹ có đủ vững chắc để kéo cả thế giới? Thật là khó, bởi khi những làn gió ngược quá mạnh, Mỹ cũng có thể gặp rủi ro.
Trên thực tế, việc giá dầu giảm sâu đã khiến cho các công ty dầu mỏ Mỹ không khỏi lao đao. Khu vực công nghiệp Mỹ đang rên rỉ dưới sức nặng của đồng USD quá mạnh, vốn đã đẩy cao giá hàng hóa xuất khẩu của nước này. Đây là hệ quả do sự lệch pha về tăng trưởng của Mỹ với phần còn lại của thế giới.
Hiện tại, các ngành dịch vụ và nền kinh tế tiêu dùng Mỹ vẫn khá khả quan. Đây được cho là một trong những yếu tố đã bù đắp được tình trạng chông chênh ở những khu vực khác.
Tuy nhiên, cuộc khủng hoảng tài chính năm 2008 đã cho thấy sự hòa quyện, phụ thuộc lẫn nhau giữa các nền kinh tế. Bởi vậy, khó mà dự đoán trước được điều gì. Đó là chưa tính đến những yếu tố bất ổn hiện tại, đặc biệt là các mối đe dọa địa chính trị từ khu vực Trung Đông và bán đảo Triều Tiên, vốn có thể gây ra tình trạng kinh tế trì trệ nếu tình hình xấu đi.
Ở kịch bản xấu, kinh tế toàn cầu sẽ khó mà đỡ nổi một cú sốc nữa khi ở nhiều nơi trên thế giới kinh tế đang kiệt sức. Bằng chứng là, ở nhiều quốc gia, thâm hụt ngân sách đang hoành hành, thậm chí ở những quốc gia không bị thâm hụt thì các nhà lãnh đạo cũng không mặn mà với việc mở rộng chi tiêu để hỗ trợ nền kinh tế. Ngân hàng trung ương các nước đang tràn ngập dòng vốn dễ dãi và nếu bơm thêm vào, hệ quả sẽ khó có thể nói trước.
Suốt giai đoạn trước khủng hoảng 2008, Mỹ giữ vai trò là quốc gia tiêu dùng cuối cùng của thế giới. Người Mỹ vẫn tiếp tục đi mua sắm, trong khi người tiêu dùng ở các nước khác đã thắt chặt hầu bao. Tác dụng phụ của việc này là nợ của nước Mỹ đã không ngừng tăng, trong đó có cả hiện tượng vay nợ dưới chuẩn. Nếu thế giới bất ổn kéo dài, còn Mỹ tiếp tục tăng trưởng ổn định, những thế lực này sẽ càng bám rễ. USD sẽ tiếp tục mạnh lên gây khó khăn cho các nhà xuất khẩu Mỹ, trong khi người tiêu dùng sẽ dần siết chặt chi tiêu, gây nên một vòng khó khăn quẩn quanh
Kịch bản tốt nhất đối với kinh tế toàn cầu là rút ngắn sự lệch pha giữa tăng trưởng kinh tế Mỹ với phần còn lại của thế giới. Nhưng chắc chắn không phải vì Mỹ tăng trưởng chậm lại, mà cần các nền kinh tế khác tăng trưởng mạnh hơn. Đó là khi châu Âu và Nhật Bản trở lại quỹ đạo tăng trưởng. Trung Quốc chuyển dịch thành công sang nền kinh tế dựa vào tiêu dùng. Các nền kinh tế mới nổi khác hướng tới tăng trưởng ổn định và bền vững.
Có lẽ đây là đòi hỏi quá cao đối với một tương lai bất trắc và khó lường, nhưng năm 2016 chỉ mới bắt đầu.
