Nam Kuril hay lãnh thổ phương Bắc?

"Vấn đề lãnh thổ là do lịch sử để lại và chúng ta thành thực muốn giải quyết vấn đề này theo những điều kiện được cả hai bên chấp thuận”, đó là Phát biểu của Tổng thống Nga Putin tại cuộc gặp cấp cao với Thủ tướng Nhật Bản Abe ở Mátxcơva tháng 4/2013.
Theo dõi Baoquocte.vn trên
Thủ tướng Nhật Shinzo Abe (trái) và Tổng thống Nga Putin tại cuộc gặp ở Mátxcơva, 4/2013.

Thực tế tranh chấp giữa Nga và Nhật tại các đảo phía Nam Kuril bắt đầu từ giữa thế kỷ 17 khi một số nhóm dân cư của hai nước tới đây khai phá vùng đất mới. Chính vấn đề Kuril, mà người Nhật gọi là lãnh thổ phương Bắc, đã khiến Hiệp định hòa bình giữa hai nước chưa bao giờ được ký mặc dù chiến tranh đã chấm dứt từ 68 năm qua.

Lợi ích hay chủ quyền?

Sau Thế chiến 2, Hiệp định San Francisco 1951 công nhận chủ quyền của Liên Xô đối với toàn bộ chuỗi đảo Kuril, song Nhật không chấp nhận 4 đảo lớn Iturup, Shikotan, Kunashi, Habomay thuộc quần đảo này. Liên Xô trước đây và Nga sau này đã từng đề xuất trả lại Nhật 2 đảo Shikotan và Habomay để ký Hiệp định hòa bình song phía Nhật vẫn kiên quyết đòi cả 4 đảo và đây là một trong những nguyên nhân khiến vấn đề Kuril rơi vào bế tắc.

Tuy nhiên, tín hiệu lạc quan trong giải quyết tranh chấp bắt đầu sau khi chính trường hai nước chứng kiến sự trở lại của hai chính trị gia giàu kinh nghiệm và uy tín là Tổng thống Putin và Thủ tướng Abe vào năm 2012. Lần này sự chủ động đến từ phía Tokyo. Phát biểu tại Hạ viện cuối tháng 2/2013, Thủ tướng Abe cho rằng giải quyết tranh chấp lãnh thổ và phát triển quan hệ song phương về mọi mặt với Nga là phù hợp với lợi ích quốc gia. Tháng 2/2013, cựu Thủ tướng Yoshiro Mori được cử làm đặc phái viên sang Mátxcơva nhằm nối lại đàm phán, với cách tiếp cận mới là "cùng thắng" vì việc mỗi bên kiên quyết đòi chủ quyền trên cả 4 đảo tiềm ẩn nguy cơ xung đột rất cao. Đề xuất mang tính "bước ngoặt" này mở đường cho chuyến thăm của ông Abe tới Mátxcơva tháng tư năm nay và là chuyến thăm đầu tiên tới Nga của một Thủ tướng Nhật trong hơn 10 năm qua. Tiếp đó là cuộc gặp thượng đỉnh Nga-Nhật bên lề Hội nghị Thượng đỉnh G-8 tháng 6/2013.

Việc chuyển thái độ của Tokyo đối với Mátxcơva có thể nhắm đến những lợi ích quan trọng khác. Thứ nhất, Nhật Bản muốn tạo sự đan xen lợi ích với Nga trên nhiều mặt nhằm giảm sức ép lên vành đai an ninh xung quanh, trong bối cảnh quan hệ với Trung Quốc, Hàn Quốc đang gặp nhiều vướng mắc, cùng với nguy cơ bất ổn từ Triều Tiên. Thứ hai, trong các tranh chấp biển đảo song phương đang tồn tại giữa Nhật với các nước láng giềng, vấn đề Kuril vẫn có cơ hội giải quyết nhiều hơn cả. Sức ép nội bộ về vấn đề này cũng giảm đi khi có tới 67% người dân Nhật được hỏi đồng tình với quan điểm linh hoạt của chính phủ. Dù chưa đưa đến kết quả cuối cùng, nhưng các nỗ lực trên đã giúp tăng cường uy tín cho đảng Dân chủ - Tự do của ông Abe.

Về phần mình, Mátxcơva ngày càng nhận thức được rằng chỉ có giải quyết tranh chấp lãnh thổ mới giúp cải thiện thực sự quan hệ với Nhật và mở ra một thị trường năng lượng lớn và lâu dài cho Nga. Đồng thời, triển khai hợp tác kinh tế với Nhật là cách tốt nhất để đa dạng hóa đối tác trong các dự án phát triển Siberia và Viễn Đông, giảm sự phụ thuộc vào các doanh nghiệp Trung Quốc đang khai thác mạnh mẽ tài nguyên vùng này. Về lâu dài, công nghệ của Nhật có thể giúp Nga khắc phục sự mất cân đối của nền kinh tế, thực hiện chuyển đổi mô hình tăng trưởng sang hướng kinh tế tri thức.

Câu hỏi hay lời đáp?

Bên cạnh tiền đề quan trọng là sự đan xen về lợi ích và quyết tâm chính trị của lãnh đạo hai nước, việc giải quyết tranh chấp vẫn gặp không ít trở ngại. Một là, hiện chưa rõ cả Nga và Nhật sẵn sàng đến đâu trong việc chia sẻ nguồn tài nguyên kim loại quý hiếm và vị trí chiến lược của các đảo Nam Kuril sau khi phân định? Hai là, hai nước liệu có vượt qua được nỗi ám ảnh của lịch sử hay không. Người Nga rõ ràng không muốn đánh mất thành quả của chiến tranh Vệ quốc lần 2, và lo ngại về tiền lệ thay đổi chủ quyền tại những vùng lãnh thổ khác như Kaliningrad, Kareli. Còn người Nhật khó cam tâm để mất phần lãnh thổ đã từng nhiều lần thuộc chủ quyền của mình. Ba là, cả hai đều phải tính toán cẩn trọng từng bước đi trên bàn cờ các nước lớn. Trong khi xích lại gần Nhật Bản, Mátxcơva vẫn cần giữ mối quan hệ đối tác chiến lược với Bắc Kinh. Mặt khác, việc phân định Nam Kuril mở ra khả năng hiện diện quân sự của cả Nhật và Mỹ sát biên giới biển phía Đông, vùng biển Okhot và nơi đồn trú của hạm đội Thái Bình Dương của Nga. Đây là điều nước Nga chắc hẳn không mong muốn.

Tiếp theo cuộc gặp của hai nguyên thủ, vòng 1 đàm phán cấp Thứ trưởng ngoại giao Nga-Nhật đã được khởi động cuối tháng 6 vừa qua. Đồng thời hai nước đã đồng ý đàm phán "ở cấp cao nhất" về tranh chấp lãnh thổ Phía Bắc/Nam Kuril vào ngày 5/9 tới tại Saint Petersberg (Nga) bên lề Hội nghị thượng đỉnh G-20. Chắc chắn sẽ có nhiều nhiều khó khăn chồng chất phía trước, nhưng việc hai nước đều thể hiện quyết tâm đã gửi đi một tín hiệu lạc quan. Nếu thành công, điều này không chỉ mở ra cơ hội mới trong quan hệ Nga-Nhật, mà còn mở ra triển vọng trong giải quyết các tranh chấp lãnh thổ khác khó khăn và phức tạp hơn nhiều ở Đông Á.

Dương Diệp

Đọc thêm

Tháp cao tầng: Biểu tượng của các thành phố lớn trên thế giới

Tháp cao tầng: Biểu tượng của các thành phố lớn trên thế giới

Trong hội họa, bức tranh được coi là hoàn hảo khi có một điểm nhấn thu hút mọi ánh nhìn của người xem. Trong lĩnh vực kiến trúc đô thị ...
Bốn váy cưới giúp Chu Thanh Huyền đẹp trong veo trong ngày nên duyên cùng Quang Hải

Bốn váy cưới giúp Chu Thanh Huyền đẹp trong veo trong ngày nên duyên cùng Quang Hải

Hôm 28/3, Chu Thanh Huyền mặc 4 váy cưới đa phong cách, từ tối giản tới đầm ballgown xòe bồng, đậm chất Hoàng gia.
HLV Mourinho và khả năng dẫn dắt tuyển Hàn Quốc

HLV Mourinho và khả năng dẫn dắt tuyển Hàn Quốc

Liên đoàn bóng đá Hàn Quốc có ý định tìm HLV ngoại dẫn dắt đội tuyển quốc gia, HLV Mourinho trong danh sách ứng cử viên HLV đội tuyển Hàn ...
Dự báo thời tiết ngày mai (30/3): Đông Bắc Bộ ngày nắng; nhiều khu vực có nơi nắng nóng, Nam Bộ nắng nóng gay gắt; Tây Nguyên tối mưa to cục bộ

Dự báo thời tiết ngày mai (30/3): Đông Bắc Bộ ngày nắng; nhiều khu vực có nơi nắng nóng, Nam Bộ nắng nóng gay gắt; Tây Nguyên tối mưa to cục bộ

Thông tin dự báo thời tiết các khu vực ngày mai (30/3) từ Trung tâm Dự báo khí tượng thủy văn quốc gia.
Ngoại trưởng Pháp thăm Trung Quốc

Ngoại trưởng Pháp thăm Trung Quốc

Chuyến thăm của Ngoại trưởng Sejourne nhân dịp Pháp và Trung Quốc kỷ niệm 60 năm thiết lập quan hệ ngoại giao và đang nỗ lực tăng cường quan hệ.
Chi tiết lịch thi lớp 10 trường THPT Chuyên Ngoại ngữ, ĐH Quốc gia Hà Nội

Chi tiết lịch thi lớp 10 trường THPT Chuyên Ngoại ngữ, ĐH Quốc gia Hà Nội

Trường ĐH Ngoại ngữ - ĐH Quốc gia Hà Nội vừa thông báo tuyển sinh lớp 10 Trường THPT Chuyên Ngoại ngữ năm 2024.
Ngoại trưởng Pháp thăm Trung Quốc

Ngoại trưởng Pháp thăm Trung Quốc

Chuyến thăm của Ngoại trưởng Sejourne nhân dịp Pháp và Trung Quốc kỷ niệm 60 năm thiết lập quan hệ ngoại giao và đang nỗ lực tăng cường quan hệ.
Cự tuyệt kế hoạch của Ukraine, Nga sẽ chỉ tham gia hội nghị hòa bình nếu có điều kiện này

Cự tuyệt kế hoạch của Ukraine, Nga sẽ chỉ tham gia hội nghị hòa bình nếu có điều kiện này

Nếu lợi ích của Nga được tôn trọng, Moscow sẵn sàng bảo đảm lợi ích hợp pháp của các bên tham gia khác trong quá trình đàm phán về vấn đề Ukraine.
Olympic Paris 2024: Lo nguy cơ bị tấn công khủng bố, Pháp điều hàng chục nghìn quân, vẫn phải nhờ cậy thêm đồng minh

Olympic Paris 2024: Lo nguy cơ bị tấn công khủng bố, Pháp điều hàng chục nghìn quân, vẫn phải nhờ cậy thêm đồng minh

Pháp đã đề nghị các đồng minh quốc tế cử hàng nghìn nhân viên an ninh đến hỗ trợ bảo vệ Olympic Paris 2024 trước nguy cơ khủng bố.
Nga bảo vệ Triều Tiên trước động thái mới của Mỹ

Nga bảo vệ Triều Tiên trước động thái mới của Mỹ

Nga phủ quyết dự thảo nghị quyết do Mỹ đề xuất gia hạn nhiệm vụ của Nhóm chuyên gia giám sát trừng phạt Triều Tiên thêm một năm.
Khủng hoảng ở Haiti: LHQ nói thảm họa, Hội đồng chuyển tiếp quyết giảm bớt nỗi thống khổ cho người dân

Khủng hoảng ở Haiti: LHQ nói thảm họa, Hội đồng chuyển tiếp quyết giảm bớt nỗi thống khổ cho người dân

Chỉ tính riêng từ đầu năm đến ngày 22/3, số người thiệt mạng vì bạo lực ở Haiti đã là 1.554 và 826 người bị thương.
Đổ tại phương Tây chậm trễ, cố vấn Ukraine thừa nhận 'đình trệ' trên tiền tuyến, Tổng thống Zelensky gây sức ép lên Mỹ

Đổ tại phương Tây chậm trễ, cố vấn Ukraine thừa nhận 'đình trệ' trên tiền tuyến, Tổng thống Zelensky gây sức ép lên Mỹ

Quan chức Ukraine cho hay, nước này hiện không có đủ nguồn lực để thực hiện các hành động tấn công hiệu quả nhằm làm suy yếu Nga.
Nghi phạm khủng bố đến từ Tajikistan: Tiếng chuông cảnh tỉnh cho Nga và thế giới

Nghi phạm khủng bố đến từ Tajikistan: Tiếng chuông cảnh tỉnh cho Nga và thế giới

Việc 4 nghi phạm vụ tấn công nhà hát ở Nga hôm 22/3 đều mang quốc tịch Tajikistan khiến sự chú ý đổ dồn về quốc gia Trung Á này.
Vụ tấn công đẫm máu ở Nga: Lý do Moscow 'lọt' tầm ngắm của IS

Vụ tấn công đẫm máu ở Nga: Lý do Moscow 'lọt' tầm ngắm của IS

Vụ tấn công đẫm máu ở Nga ngày 22/3 do tổ chức Nhà nước Hồi giáo (IS) tự xưng thực hiện cho thấy sự thay đổi mục tiêu của tổ chức khủng bố này.
Diễn đàn châu Á Bác Ngao: Tiếng nói của kinh tế châu Á

Diễn đàn châu Á Bác Ngao: Tiếng nói của kinh tế châu Á

Diễn đàn châu Á Bác Ngao được đánh giá là kênh hiệu quả để trao đổi ý kiến về các vấn đề kinh tế đáng quan tâm nhất trong suốt hai thập kỷ qua.
Chạy đua vũ khí hạt nhân, Mỹ đánh cược vào tên lửa đạn đạo xuyên lục địa Sentinel?

Chạy đua vũ khí hạt nhân, Mỹ đánh cược vào tên lửa đạn đạo xuyên lục địa Sentinel?

Những rắc rối trong chương trình tên lửa đạn đạo xuyên lục địa Sentinel đang khiến cho Mỹ khó tiếp cận mục tiêu răn đe hạt nhân của mình.
Bất ổn ở Haiti: Nguồn cơn và nguy cơ

Bất ổn ở Haiti: Nguồn cơn và nguy cơ

Bất ổn chính trị, tranh giành quyền lực giữa các băng đảng cùng các vụ đảo chính và nghèo đói là những gì mà người dân Haiti tiếp tục phải đối mặt...
70 năm ngày mở màn Chiến dịch Điện Biên Phủ lịch sử

70 năm ngày mở màn Chiến dịch Điện Biên Phủ lịch sử

Baoquocte.vn. Ngày 13/3/1954 là ngày mở màn Chiến dịch Điện Biên Phủ lịch sử - nguồn cổ vũ lớn lao cho toàn thể nhân dân ta trong sự nghiệp xây dựng, bảo vệ Tổ quốc.
Thiếu hụt đạn dược trong xung đột với Nga, Ukraine tăng cường sản xuất vũ khí 'cây nhà lá vườn'

Thiếu hụt đạn dược trong xung đột với Nga, Ukraine tăng cường sản xuất vũ khí 'cây nhà lá vườn'

Trong bối cảnh xung đột Nga-Ukraine vẫn tiếp diễn, Kiev đang nỗ lực tự sản xuất vũ khí với sự hỗ trợ của phương Tây để đáp ứng nhu cầu.
Điều gì đang xảy ra với quan hệ Mỹ-Israel?

Điều gì đang xảy ra với quan hệ Mỹ-Israel?

Việc Mỹ bỏ phiếu trắng với nghị quyết kêu gọi ngừng bắn ở Gaza của Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc liệu có thể làm chuyển hướng quan hệ với Israel?
Nhật Bản cho phép xuất khẩu máy bay chiến đấu tối tân: 3 điều cần biết

Nhật Bản cho phép xuất khẩu máy bay chiến đấu tối tân: 3 điều cần biết

Kế hoạch theo Chương trình Không quân Chiến đấu Toàn cầu (GCAP) của Nhật Bản, Anh và Italy báo hiệu sự thay đổi then chốt trong chiến lược an ninh khu vực.
Ngoại trưởng Ấn Độ thăm Đông Nam Á: Dấu ấn Hành động hướng Đông, khẳng định giá trị chung với ASEAN

Ngoại trưởng Ấn Độ thăm Đông Nam Á: Dấu ấn Hành động hướng Đông, khẳng định giá trị chung với ASEAN

Ngoại trưởng Ấn Độ tìm cách tối đa hóa hoạt động ngoại giao để đưa mối quan hệ của Ấn Độ với các đối tác Đông Nam Á lên một tầm cao mới.
Vụ tấn công khủng bố ở Moscow: 'Điểm mù' của Cơ quan an ninh Nga hay thuyết âm mưu đánh lạc hướng?

Vụ tấn công khủng bố ở Moscow: 'Điểm mù' của Cơ quan an ninh Nga hay thuyết âm mưu đánh lạc hướng?

Khi chính lực lượng IS đã nhận là chủ mưu cuộc khủng bố, Nga vẫn chưa thể vội vàng tin bởi nếu vội tin rất có thể Moscow đã dính bẫy.
Chuyên gia EU: Châu Âu thức tỉnh sau 'giấc ngủ Đông', cục diện xung đột Nga-Ukraine sắp có bước chuyển?

Chuyên gia EU: Châu Âu thức tỉnh sau 'giấc ngủ Đông', cục diện xung đột Nga-Ukraine sắp có bước chuyển?

EU đồng lòng hỗ trợ Ukraine 'bằng mọi giá' vì hòa bình trong bối cảnh Nga đang dành nhiều lợi thế trong cuộc xung đột.
Phiên bản di động