 |
| Phó Thủ tướng, Bộ trưởng Bộ Ngoại giao Phạm Gia Khiêm tiếp Tổng Thư ký ASEAN Surin Pitsuwan, ngày 23/12/2009 tại Hà Nội. |
Phạm Gia Khiêm
Ủy viên Bộ Chính trị, Phó Thủ tướng Chính phủ
Bộ trưởng Bộ Ngoại giao
Năm qua, tình hình thế giới và khu vực có những diễn biến nhanh chóng và phức tạp. Ở trong nước, toàn Đảng, toàn dân tập trung khắc phục tác động tiêu cực của cuộc khủng hoảng tài chính - kinh tế toàn cầu để tiếp tục phát triển bền vững. Trong bối cảnh đó, tiếp tục triển khai đường lối đối ngoại độc lập, tự chủ, hoà bình, hợp tác và phát triển, Ngoại giao Việt Nam đã phát huy "đà" thành công của những năm trước và có những nỗ lực lớn chủ động triển khai các hoạt động đối ngoại đa dạng, linh hoạt, đồng bộ, rộng khắp với sự kết hợp chặt chẽ giữa Ngoại giao Nhà nước, Đối ngoại Đảng, Đối ngoại Nhân dân, dựa trên 3 trụ cột Ngoại giao Chính trị, Ngoại giao Kinh tế và Ngoại giao Văn hóa. Nền Ngoại giao toàn diện đó đã góp phần chung tay cùng cả nước duy trì môi trường hoà bình, ổn định, phát huy tối đa sức mạnh tổng hợp, tận dụng cơ hội để hoá giải thách thức, góp phần nâng cao "tầm", củng cố "thế", gia tăng "lực" cho đất nước trên con đường phát triển và hội nhập quốc tế.
Nhận thức rõ cơ hội và thách thức
(...) Về chính trị - an ninh, thế giới và khu vực trong năm qua chứng kiến nhiều diễn biến mới, song tình hình cơ bản vẫn diễn ra đúng như Đại hội Đảng lần thứ X đã nhận định. Tính "đa cực", "đa trung tâm" của cục diện thế giới ngày càng thể hiện rõ nét hơn. Hòa bình, hợp tác và phát triển vẫn là xu thế chủ đạo, mặc dù các mâu thuẫn và tranh chấp liên quan đến chủ quyền lãnh thổ, tôn giáo, sắc tộc, các hoạt động khủng bố, ly khai tiếp tục tồn tại, có lúc có nơi gay gắt hơn. Đặc biệt, các vấn đề an ninh phi truyền thống như biến đổi khí hậu, an ninh năng lượng, an ninh lương thực, dịch bệnh, thiên tai... ngày càng nổi lên và thực sự trở thành những thách thức hiện hữu đối với môi trường an ninh phát triển của mỗi nước. (...)
Bối cảnh quốc tế nêu trên đã và đang đặt ra những cơ hội và thách thức đan xen đối với nước ta. Cơ hội lớn đáng chú ý là nước ta nằm ở khu vực châu Á - Thái Bình Dương phục hồi kinh tế sớm, đang lấy lại đà phát triển năng động và là nơi tập trung những nền kinh tế lớn, những đối tác quan trọng nhất của ta cả về kinh tế và chính trị. Một trong những thách thức lớn nhất là ta phải đối mặt với những vấn đề mới của quá trình phát triển như: chất lượng tăng trưởng và năng lực cạnh tranh của nền kinh tế, giải quyết hài hoà được mối quan hệ giữa chính sách hội nhập quốc tế sâu rộng với việc bảo đảm ổn định kinh tế - xã hội, đối phó với các thách thức an ninh truyền thống liên quan đến bảo vệ chủ quyền quốc gia cũng như các thách thức an ninh phi truyền thống khi Việt Nam là một trong những nước chịu tác động lớn nhất của hiện tượng nước biển dâng, một hậu quả không thể tránh khỏi của biến đổi khí hậu thế giới.
Phát huy sức mạnh tổng hợp của nền Ngoại giao toàn diện
(...) Về ngoại giao chính trị, chúng ta đã đưa quan hệ giữa Việt Nam với các nước, đặc biệt các nước láng giềng, khu vực, các nước lớn và các đối tác quan trọng khác, tiếp tục đi vào chiều sâu, ổn định, bền vững, góp phần giữ vững môi trường hòa bình, ổn định, tạo thuận lợi cho phát triển. Quan hệ đặc biệt với Lào và hợp tác toàn diện với Cam-pu-chia được thắt chặt trên mọi lĩnh vực hợp tác, trong đó đáng chú ý nhất là quan hệ kinh tế - chất "kết dính" quan trọng của hai mối quan hệ đặc biệt và toàn diện này - được chú trọng tăng cường. (...) Quan hệ hợp tác nhiều mặt với các nước Đông Nam Á khác được đẩy mạnh cả về song phương lẫn đa phương trong khuôn khổ ASEAN.(...)
Với Trung Quốc, mối quan hệ "đối tác hợp tác chiến lược toàn diện" tiếp tục phát triển theo phương châm 16 chữ và tinh thần 4 tốt với nhiều hoạt động hướng tới kỷ niệm 60 năm thiết lập quan hệ ngoại giao hai nước và "Năm hữu nghị Việt - Trung 2010". Hai bên tăng cường trao đổi đoàn ở nhiều cấp, ngành, địa phương, đặc biệt ở cấp cao; tích cực thúc đẩy hợp tác kinh tế, phấn đấu đưa kim ngạch thương mại hai chiều lên 25 tỷ USD vào năm 2010. Đặc biệt, hai bên đã hoàn thành công tác phân giới cắm mốc và cơ bản hoàn tất khuôn khổ pháp lý về biên giới trên đất liền. Đặc biệt, hai bên đã hoàn thành công tác phân giới cắm mốc và cơ bản hoàn tất khuôn khổ pháp lý về biên giới trên đất liền với việc ký kết các văn kiện quan trọng: Nghị định thư phân giới cắm mốc, Hiệp định quy chế quản lý biên giới mới, Hiệp định về cửa khẩu và quản lý cửa khẩu biên giới trên đất liền. Mặt khác, chúng ta cũng đã kiên trì giao thiệp với Trung Quốc trong giải quyết vấn đề biển Đông và các vấn đề khác nảy sinh trong quan hệ hai nước, vừa giữ vững chủ quyền lãnh thổ, vừa duy trì cục diện hợp tác hữu nghị với Trung Quốc.
Với Hoa Kỳ, hai bên tích cực triển khai quan hệ "đối tác hữu nghị, hợp tác nhiều mặt, tôn trọng lẫn nhau và cùng có lợi". Trong năm qua, hai bên đã tổ chức trao đổi nhiều đoàn các cấp thăm làm việc, đối thoại chính trị - an ninh - quốc phòng lần thứ hai, tăng cường hợp tác kinh tế, thương mại, đầu tư, thúc đẩy hợp tác Hoa Kỳ - các nước hạ nguồn sông Mê Công. Ta chủ trương đối thoại với Hoa Kỳ về những vấn đề mà hai bên có quan điểm khác nhau về dân chủ, nhân quyền, tôn giáo, tích cực giải quyết các vấn đề nhân đạo do chiến tranh để lại, đồng thời kiên quyết đấu tranh với những hành động vi phạm chủ quyền, làm phương hại đến an ninh của đất nước. Quan hệ "đối tác chiến lược" với Liên bang Nga tiếp tục đi vào giai đoạn "phát triển chiều sâu" với việc hai bên phối hợp chặt chẽ triển khai danh mục các vấn đề hợp tác ưu tiên, đặc biệt trên các lĩnh vực năng lượng, dầu khí, viễn thông, quốc phòng, cơ sở hạ tầng... Với Nhật Bản và Hàn Quốc, ta đã nâng cấp quan hệ song phương lên tầm "đối tác chiến lược" với trọng tâm là hợp tác kinh tế và phát triển. Việt Nam và Nhật Bản đã ký kết và phê chuẩn Hiệp định đối tác kinh tế Việt - Nhật (EPA), mở đường cho các quan hệ sâu rộng hơn về kinh tế, thương mại, đầu tư. (...). Với Ấn Độ, hai nước đã tăng cường trao đổi tiếp xúc cấp cao, tiến hành đối thoại chiến lược, mở rộng hợp tác sang các lĩnh vực an ninh quốc phòng, khoa học công nghệ bên cạnh việc tiếp tục cố gắng thúc đẩy hợp tác kinh tế - thương mại cho tương xứng tầm quan hệ đối tác chiến lược. Với Liên minh châu Âu (EU), ta đạt một số tiến triển thực chất sau 5 Vòng đàm phán Hiệp định hợp tác và đối tác (PCA), đồng thời thúc đẩy hợp tác song phương riêng với từng nước thành viên, đặc biệt về kinh tế và phát triển. Ta đã thiết lập khuôn khổ quan hệ "đối tác vì phát triển" với Anh, Đức và Đan Mạch, quan hệ "đối tác chiến lược hướng tới tương lai" với Tây Ban Nha, tiếp tục hợp tác về tài chính, bảo hiểm, giáo dục đào tạo và các lĩnh vực khác với Pháp, I-ta-lia và một số nước Bắc Âu, Đông Âu. Ta cũng đã thiết lập quan hệ "đối tác toàn diện" với Australia và New Zealand.
Trong triển khai chính sách đa đạng hóa, đa phương hóa, Việt Nam tiếp tục coi trọng và quan tâm thúc đẩy quan hệ với các nước bạn bè truyền thống thông qua hợp tác song phương và các cơ chế đa phương. Nổi bật nhất là ta đã trao đổi nhiều chuyến thăm cấp cao, mở rộng hợp tác trên nhiều lĩnh vực với Cu-ba, qua đó củng cố sự gắn bó, đoàn kết, tin cậy của mối quan hệ truyền thống đặc biệt giữa Đảng, Nhà nước và nhân dân hai nước không chỉ về tư tưởng, chính trị mà cả về hợp tác cụ thể. Ta tiếp tục tăng cường quan hệ hợp tác toàn diện với Chi-lê - một đối tác gần gũi và quan trọng hàng đầu của Việt Nam ở khu vực Mỹ La-tinh, tạo điều kiện cho ta mở rộng quan hệ với các nước khác ở khu vực. Ta cũng quan tâm thúc đẩy quan hệ với các nước châu Phi giàu tiềm năng, nhất là trong các lĩnh vực ta có thế mạnh như nông nghiệp, y tế, giáo dục, lao động - chuyên gia... Đáng chú ý, ta đã tạo được bước đột phá trong quan hệ với một số đối tác quan trọng tại Trung Đông như Các tiểu vương quốc Ả-rập thống nhất (UAE), Ca-ta, Cô-oét, đạt được nhiều thỏa thuận hợp tác, đặc biệt là trong các lĩnh vực tài chính, thương mại, đầu tư, dầu khí, nông nghiệp, lao động...
Ngoại giao đa phương năm 2009 tiếp tục góp phần quan trọng vào việc nâng cao vị thế quốc tế của nước ta, đồng thời hỗ trợ tích cực cho ngoại giao song phương. Dấu mốc nổi bật là Việt Nam đã đảm nhiệm thành công vai trò Ủy viên không thường trực Hội đồng Bảo an Liên Hợp quốc nhiệm kỳ 2008-2009 với việc xử lý khéo léo các vấn đề phức tạp, chủ động đề xuất nhiều sáng kiến và nghị quyết quan trọng. Với ASEAN, ta có nhiều đóng góp vào quá trình thực hiện Hiến chương và xây dựng Cộng đồng ASEAN trên tinh thần tích cực, chủ động và trách nhiệm cao. (...) Chúng ta đã tổ chức thành công Hội nghị Bộ trưởng Ngoại giao ASEM (FMM9); tham dự và có nhiều đóng góp quan trọng tại các diễn đàn đa phương quan trọng khác (Hội nghị cấp cao (HNCC) ASEAN 15, HNCC APEC 17, HNCC Mê-kông - Nhật Bản, HN Thượng đỉnh Cô-pen-ha-gen về Biến đổi khí hậu...), được dư luận quốc tế đánh giá cao...
Trên lĩnh vực đấu tranh về dân chủ, nhân quyền, tôn giáo, Việt Nam đã bảo vệ thành công Báo cáo Kiểm điểm định kỳ phổ cập (UPR) trước Hội đồng Nhân quyền Liên hợp quốc, được nhiều nước đánh giá cao; chủ động đối thoại với một số nước phương Tây về vấn đề nhân quyền và xử lý tốt nhiều vấn đề phức tạp, góp phần bảo vệ vững chắc an ninh quốc gia.
Công tác Ngoại giao kinh tế đã có nhiều đóng góp tích cực, chung tay góp sức với cả nước trong nỗ lực khắc phục tác động tiêu cực của khủng hoảng kinh tế - tài chính toàn cầu đối với kinh tế trong nước. Ta đã kết hợp chặt chẽ chính trị đối ngoại với kinh tế đối ngoại, đặc biệt tăng cường nội dung kinh tế trong chương trình làm việc của Lãnh đạo cấp cao với các đối tác nước ngoài(...) "Năm Ngoại giao văn hóa 2009" được tích cực triển khai với nhiều kết quả bước đầu quan trọng. Nhận thức về Ngoại giao văn hóa với nội hàm trọng tâm là "quảng bá, xúc tác, mở đường, vận động, tiếp thu" đã được nâng cao và chuyển hóa thành những hành động và kết quả cụ thể.(...) Công tác về người Việt Nam ở nước ngoài, một trong những trọng tâm công tác của Ngành Ngoại giao, có những chuyển biến mạnh mẽ với một loạt chính sách liên quan đến lợi ích thiết thân của kiều bào ta như vấn đề quốc tịch, miễn thị thực, cư trú, hồi hương, quyền mua và sở hữu nhà ở trong nước... được ban hành và triển khai đồng bộ, hiệu quả, đáp ứng nguyện vọng chính đáng của kiều bào. (...)
Những thành công rất có ý nghĩa và đáng tự hào trong năm 2009 đánh dấu một bước trưởng thành mới của Ngoại giao Việt Nam trên con đường phát triển, hội nhập, chuyển mình vươn lên của đất nước và dân tộc. Những thành công quan trọng đó sẽ tạo đà cho Ngoại giao Việt Nam vững tin, khí thế bước vào năm 2010. Dưới sự lãnh đạo sáng suốt của Đảng và Nhà nước, nền Ngoại giao toàn diện của chúng ta sẽ thực hiện thắng lợi những nhiệm vụ đối ngoại quan trọng của năm 2010, lập thành tích chào mừng Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ 11 của Đảng, vì mục tiêu phát triển, bảo vệ Tổ quốc XHCN, nâng cao vị thế đất nước, đưa dân tộc Việt Nam "sánh vai các cường quốc năm châu" như lời Bác Hồ từng căn dặn.
