Quỹ Bảo hộ công dân và pháp nhân Việt Nam ở nước ngoài là một tổ chức tài chính trực thuộc Bộ Ngoại giao, có tư cách pháp nhân và con dấu riêng; Nguồn vốn của Quỹ được hình thành từ ngân sách Nhà nước và các nguồn khác với kinh phí hoạt động ban đầu là 20 tỷ đồng.
Phát biểu tại buổi họp báo, ông Dương Chí Dũng, Cục trưởng Cục Lãnh sự (Bộ Ngoại giao), Giám đốc Quỹ Bảo hộ công dân và pháp nhân Việt Nam ở nước ngoài cho biết, Quỹ hoạt động không vì mục đích lợi nhuận, dùng để chi cho các hoạt động của Cơ quan đại diện Việt Nam ở nước ngoài thực hiện việc bảo hộ công dân và pháp nhân cũng như các hoạt động bảo hộ khác theo quyết định của Bộ trưởng Ngoại giao; Trợ giúp công dân đặc biệt khó khăn, bị tai nạn, gặp rủi ro nghiêm trọng, khi tự họ không thể khắc phục được; Tạm ứng mua vé về nước, chi trả các chi phí bệnh viện, khách sạn,… cho công dân trong các trường hợp: Đương sự không có khả năng tài chính nhưng có bảo lãnh của gia đình, thân nhân hoặc các tổ chức trong nước về hoàn trả các khoản tiền này; đương sự không có bảo lãnh của gia đình hoặc tổ chức trong nước nhưng có cam kết hoàn trả.
Quy chế tổ chức và hoạt động của Quỹ Bảo hộ công dân và pháp nhân Việt Nam ở nước ngoài do Bộ trưởng Ngoại giao ký ban hành ngày 29/11/2007 có quy định rõ 2 khoản chi. Theo đó, những khoản chi không phải hoàn trả gồm: Chi cho việc bảo toàn tính mạng của công dân và di chuyển họ đến nơi an toàn khi xảy ra chiến tranh, xung đột, thiên tai, dịch bệnh, khủng bố, bắt cóc; Chi cho công dân trong trường hợp đột xuất, khẩn cấp mà đương sự chứng minh được là hoàn toàn không còn khả năng tài chính để chi trả và không có thân nhân, tổ chức đứng ra bảo lãnh; Chi cho cán bộ lãnh sự của Cơ quan đại diện Việt Nam ở nước ngoài, cán bộ từ trong nước hoặc từ một nước có Cơ quan đại diện Việt Nam gần nhất đến gặp gỡ công dân, tìm hiểu tình hình trong trường hợp bị bắt giữ hoặc xảy ra sự cố hoặc trường hợp khẩn thiết khác; Chi cho các hoạt động đối ngoại phục vụ công tác bảo hộ công dân, pháp nhân.
Những khoản chi phải hoàn trả gồm: Tạm ứng kinh phí thanh toán tiền viện phí, thuốc men, vé tàu xe về nước, tiền ăn, ở trong thời gian chờ làm thủ tục về nước; tang lễ, hoả thiêu, vận chuyển thi hài, di hài về nước… cho công dân trong các trường hợp khẩn cấp mà đương sự không có khả năng tài chính vào thời điểm đó, nhưng có đặt cọc, bảo lãnh của gia đình, tổ chức trong nước về việc hoàn trả các khoản tiền này.
Theo Quy chế quản lý tài chính Quỹ Bảo hộ công dân và pháp nhân Việt Nam ở nước ngoài, công dân Việt Nam thường trú ở nước ngoài đã đóng bảo hiểm ở nước ngoài không thuộc phạm vi áp dụng của Quy chế này.
Thứ trưởng Ngoại giao Đào Việt Trung khẳng định, việc Thủ tướng Chính phủ ký Quyết định thành lập Quỹ Bảo hộ công dân và pháp nhân Việt Nam ở nước ngoài thể hiện sự quan tâm của Đảng và Nhà nước ta trong việc bảo hộ công dân và pháp nhân Việt Nam ở nước ngoài khi họ gặp rủi ro, khó khăn đột xuất, không thể tự khắc phục được; giải quyết ngay được yêu cầu của công dân và pháp nhân khi cần có sự hỗ trợ, giúp đỡ của Nhà nước.
Quỹ được thành lập trên cơ sở thực tế số người Việt Nam xuất cảnh ra nước ngoài ngày càng nhiều, điều này cũng tỉ lệ thuận với những rủi ro mà công dân thường gặp phải không tự khắc phục được ở thời điểm đó khi ở nước ngoài như: mất giấy tờ, tiền bạc, bị tai nạn giao thông, ốm đau đột xuất, tử vong, vi phạm pháp luật nước ngoài bị tạm giữ, tạm giam…
Theo ông Dương Chí Dũng, hoạt động bảo hộ công dân và pháp nhân Việt Nam ở nước ngoài khi gặp rủi ro không chỉ được thực hiện sau khi Quỹ Bảo hộ công dân và pháp nhân Việt Nam ở nước ngoài ra đời mà đã được thực hiện từ trước đó rất nhiều năm. Tuy nhiên, việc thành lập Quỹ sẽ góp phần giúp các cơ quan đại diện của Việt Nam chủ động hơn nữa trong việc hỗ trợ, giúp đỡ công dân và pháp nhân Việt Nam khi gặp rủi ro ở nước ngoài, chủ động trong việc cử cán bộ Cơ quan đại diện trực tiếp gặp gỡ, tiếp xúc với công dân khi họ có yêu cầu nhằm bảo vệ quyền lợi chính đáng cho mình trong trường hợp bị bắt, bị tạm giam, tạm giữ do vi phạm pháp luật nước ngoài.
Nhân dịp này, ông Dương Chí Dũng, Giám đốc Quỹ cũng kêu gọi sự đóng góp tự nguyện của các cá nhân, tổ chức để Quỹ ngày càng lớn mạnh hơn.
