Kỳ 3: Phải giỏi thì mới làm cho "Tây"?
Nói tiếng Anh như gió?
Mấy bà hàng xóm biết bạn đang “làm liên doanh”, rồi lỡ gặp một cái hướng dẫn sử dụng gì đó loằng ngoằng bằng tiếng “Tây”, thế nào bà cũng tính chuyện ghé qua hỏi bạn. Nếu bạn lúng túng, các bà có thể… sinh nghi.Thực ra các bà không cần nghĩ ngợi nhiều, bởi vì đồng nghiệp của bạn có thể cũng không giỏi hơn, và nhiều người khác cũng vậy.
Có thể vì công ty của bạn có 100% vốn nước ngoài, nhưng không thấy bóng một người nước ngoài nào để bạn bắt chuyện mà luyện ngoại ngữ. Tùy vào đặc thù ngành nghề và chính sách nhân sự của từng công ty mà số lượng người nước ngoài tham gia làm việc được điều chỉnh nhiều hay ít. Nhưng có một quy tắc chung (và khác với suy nghĩ của nhiều người), công ty càng có quy mô lớn, càng phát triển ở Việt Nam, thì số lượng nhân sự nước ngoài lại càng… ít. Lý do là bởi ngày nay, chính sách “địa phương hóa” đội ngũ quản lý đang được các hãng lớn, nhất là các tập đoàn xuyên quốc gia, áp dụng. Sẽ là thường nếu quản lý (kiêm ông chủ) một nhà hàng nhỏ bán đồ ăn Tây ở Việt Nam là người nước ngoài, nhưng sẽ rất đau đầu cho một tập đoàn hùng mạnh nếu công ty con ở Việt Nam vẫn có nhiều quản lý người nước ngoài, sau bao nhiêu thời gian và nỗ lực nội địa hóa sản phẩm và những con người làm ra sản phẩm đó.
Có thể vì công ty của bạn có rất nhiều người nước ngoài, từ quản lý, nhân viên cho đến… thực tập sinh, nhưng bạn lại chẳng bao giờ giao tiếp với họ. Một hệ thống quản lý nhân sự tốt sẽ đồng nghĩa với việc phân cấp hết sức rõ rệt, và quy mô càng lớn thì khoảng cách của những tầng cấp càng xa. Ví dụ một nhánh: Nhân viên Dịch vụ khách hàng ->Giám sát Dịch vụ khách hàng -> Trưởng phòng Dịch vụ khách hàng -> Giám đốc Bán hàng -> Phó chủ tịch phụ trách Bán hàng và tiếp thị -> CEO. Có nghĩa là trừ khi bạn làm lái xe hay nhân viên… phát văn phòng phẩm, nếu chỉ có người nước ngoài ở vị trí CEO thì kể cả bạn là giám đốc bộ phận, cũng rất khó tính chuyện gặp gỡ ông/bà kia mà… tiết kiệm học phí lớp ngoại ngữ.
Nhưng nói đi thì cũng phải nói lại, thường thì những người làm ở công ty nước ngoài phải có vốn ngoại ngữ cơ bản. Nếu ngôn ngữ sử dụng chính là tiếng Anh, nhân viên ít ra cũng phải biết vài từ mà điền vào… phiếu chi lương hằng tháng, hoặc chào hỏi ngon lành mỗi sáng đến nơi làm.
Và điều quan trọng nhất, ngoại ngữ chỉ là một công cụ giao tiếp! Nếu bạn giỏi ngoại ngữ nhưng chỉ có thế, công việc thích hợp nhất cho bạn có lẽ là… phiên dịch. Nhưng điều đó đồng nghĩa với rất khó có việc làm ở văn phòng nước ngoài, bởi vì rất ít trong số đó tuyển người cho vị trí phiên dịch đơn thuần. Và một công ty tốt sẵn sàng trả phí thuê dịch thuật bên ngoài (vốn thấp hơn chi phí lương cho nhân viên), để người của họ dành thời gian cho những sáng tạo chuyên môn.
Một số nhân viên của các “sếp Tây” than phiền rằng, không được trọng dụng vì ngoại ngữ không tốt. Sự thật là: Đó không phải là lý do! Còn với những người đang ước mơ một môi trường làm việc quốc tế và rất tự tin về bản thân, thì đừng tự cản chân mình chỉ vì nỗi lo nói gì khi gặp “ông
Làm việc rất “chuyên nghiệp”?
“Chuyên nghiệp” là một từ giờ đây đã mất hết sự chuyên nghiệp, bởi vì nó quá mơ hồ và biến thành vỏ bọc cho những cái cũng rất… mơ hồ!Những người làm việc ở công ty nước ngoài cách đây 5-7 năm hẳn vẫn còn nhớ sự thịnh hành của từ này. Đến giờ thì đã thành mốt ở… rất nhiều nơi. Cứ nghe một công ty Việt Nam đang có xu hướng quốc tế hóa giới thiệu về mình, là nghe thấy từ “chuyên nghiệp”!
Thực ra, “chuyên nghiệp” chỉ là từ để nói ra trước đội ngũ nhân viên, khách hàng và công chúng nói chung, tức là để thể hiện ra bên ngoài, chứ không phải mong muốn cuối cùng của nhà quản lý. Ví dụ, anh làm việc quá… tồi, nhưng tôi sẽ diễn tả ý đó một cách lịch thiệp hơn, rằng: “Anh làm việc rất thiếu chuyên nghiệp!” (mặc dù anh đã tuân thủ đúng theo một quy trình rất chuyên nghiệp), và khi đó là cả một đội ngũ thì sẽ nói “Chúng ta cần phải làm việc chuyên nghiệp hơn!” Ví dụ khác, tôi muốn nói về sự… tuyệt vời của công ty tôi và các sản phẩm/dịch vụ mà tôi cung cấp, nhưng tôi chưa muốn (hay chưa biết) chứng minh cụ thể ra sao, vậy thì từ bác học, bí ẩn và nghe có vẻ thú vị nhất sẽ là “chuyên nghiệp”: “Công ty chúng tôi có một hệ thống phân phối (hay quy trình làm việc, hay đội ngũ nhân viên, hay…) rất chuyên nghiệp!” Vậy là công chúng sẽ rất khâm phục về sự “chuyên nghiệp” trong ngôn từ của người phát ngôn đó!
Nhưng chẳng nên kỳ vọng quá vào những phát ngôn này, bởi vì “chuyên nghiệp” trên thực tế, không hẳn mang lại hiệu ích đáng kể với sản phẩm/dịch vụ mà khách hàng nhận được. Bạn hãy nghĩ nó như chứng chỉ ISO vậy. Nói công ty có chứng chỉ ISO tức là thể hiện rằng chúng tôi đã tuân thủ theo một quy trình quản lý chất lượng được công nhận rộng rãi, còn việc tuân thủ đó có hiệu quả tốt ra sao tới chất lượng sản phẩm/dịch vụ thì… chưa chắc.
Hệ quả sai lầm của việc sùng bá thái quá sự “chuyên nghiệp” từ các công ty nước ngoài là bê nguyên xi một quy trình vận hành (vốn rất chuyên nghiệp) của một hệ thống sang nơi khác (công ty VN) không giống như thế. Kết quả là cách vận hành rất… kỳ cục của một đội ngũ nhân viên toát mồ hôi hột lặp lại như một cái máy những gì được ghi trong biểu mẫu giấy tờ vẫn còn nguyên logo của một hãng... khác, tất cả vì mục tiêu trở thành “chuyên nghiệp”!
“Tôi thấy mọi thứ đều quá hình thức”, một vị tổng giám đốc nhận xét về quy trình hoạt động của bộ phận nhân sự trong công ty vừa chân ướt chân ráo vào Việt Nam của ông. Phó giám đốc bộ phận nhân sự của công ty này không làm theo quy trình nhân sự của tập đoàn mẹ, nhưng lại âm thầm bê nguyên xi các biểu mẫu từ công ty cũ của chị chuyển vào công ty mới, dẫn đến những kết quả… tức cười. Sau mấy tháng trời bộ phận nhân sự xây dựng hệ thống mô tả công việc, một số quản lý bộ phận khác tá hỏa khi nhận được những bản mô tả công việc cho nhân viên của họ hoàn toàn… khác với những gì các nhân viên này cần làm. Lý do là vì bộ phận nhân sự đã lập miêu tả công việc dựa trên bảng phỏng vấn nhân viên, trong khi nhiều nhân viên thậm chí chưa ý thức được rõ ràng nhiệm vụ của mình (cách lập mô tả công việc đó chỉ có thể vận dụng ở những hãng đã có đội ngũ nhân viên trung thành nhiều năm).
Tuy nhiên, vẫn phải nói lại một chút, nếu "con người" có thể nghĩ ra những "quy trình" tốt, thì ngược lại, một quy trình tốt sẽ giúp ích rất nhiều cho mỗi cá nhân. Và một tên tuổi quốc tế không chỉ giúp người ta có thế. Nếu một người làm cho "sở Tây" có thể khiến đối tác choáng ngợp vì những kết quả có được, thì không phải lúc nào cũng nhờ phần lớn vào nỗ lực của cá nhân đó. Một người bán hàng đạt doanh thu cao có thể nhờ thương hiệu của sản phẩm đã quá nổi tiếng. Một lý lịch truyền thông tốt có thể là bởi vì công ty có thừa đủ tiềm lực tài chính để làm các sự kiện lớn.Dù gì thì gì, nếu đứng ngoài mà ngưỡng mộ quá đáng, bạn có thể làm nhiều người ngại, và nhiều người khác sẽ chạnh lòng, vì có phải cứ làm cho "Tây" là giỏi đâu!
Hằng Nguyễn
Kỳ cuối: Bao giờ bị mất việc?
