Một thế giới khó đoán định

TIN LIÊN QUAN
	Kinh tế thế giới 2018: Sức ép căng thẳng thương mại và những gam màu trầm
	Hình ảnh ấn tượng thế giới 2018: Thảm họa thiên nhiên và giấc mơ “miền đất hứa”

Năm 2018, thế giới tiếp tục chứng kiến nhiều xu hướng và diễn biến bất ngờ. Dường như các chủ thể đang thực hiện quyết liệt hơn các chính sách của mình nhằm thay đổi những xu hướng, vấn đề không còn phù hợp với thế giới đương đại.

Đối với Trung Quốc, chính quyền Tổng thống Donald Trump đã phát động một cuộc chiến tranh thương mại.

Mỹ gây sức ép chiến lược

Bề ngoài, đó là một cuộc chiến đơn thuần liên quan tới con số thâm hụt thương mại. Nhưng đằng sau lại là những yếu tố cấu thành quyền lực quốc gia trong hiện tại và tương lai, đó là công nghệ và kế hoạch “Made in China 2025” của Trung Quốc.

Đối với Nga, Mỹ tiếp tục gây sức ép rất mạnh về kinh tế và quân sự. Số phận của Hiệp ước Lực lượng Hạt nhân tầm trung (INF) 1987, vốn cấm Mỹ và Liên Xô phát triển hay sử dụng tên lửa hạt nhân, tên lửa đạn đạo có tầm bay từ 500 - 5.500 km, đã chấm dứt khi Tổng thống Mỹ tuyên bố rút khỏi Hiệp ước này.

Đối với những nước coi là “đối thủ”, Mỹ cũng thể hiện một cách tiếp cận tương đối rõ ràng với “áp lực tối đa”. Với Syria và Iran, chính quyền Trump tỏ ra vô cùng cứng rắn. Điều này đặc biệt đúng trong trường hợp Syria, khi ông Trump đe dọa sử dụng vũ lực thì không nhiều người nghĩ rằng đó là lời đe dọa bị thổi phồng.

“Sức ép tối đa từ Mỹ” mang tới một điểm sáng, tích cực, đó là vấn đề hạt nhân trên bán đảo Triều Tiên. Cuộc gặp giữa Tổng thống Donald Trump và nhà lãnh đạo Kim Jong-un tại Singapore ngày 12/6 mang ý nghĩa lịch sử. Sự kiện này kết thúc với một thỏa thuận được ký kết, trong đó hai bên thống nhất xây dựng một chế độ ổn định và nền hòa bình vĩnh viễn trên bán đảo Triều Tiên, đồng thời hướng tới phi hạt nhân hóa toàn diện.

Mỹ cũng sẵn sàng gây sức ép lên các đồng minh và đối tác quan trọng. Tổng thống Trump đã lên tiếng ca ngợi Brexit, chỉ trích trạng thái thặng dư thương mại của Đức đối với Mỹ. Thời gian gần đây, ông Trump và lãnh đạo Liên minh châu Âu (EU) thường xuyên “lời qua tiếng lại” về vấn đề đóng góp ngân sách cho NATO. Dưới sức ép của Mỹ, Canada và Mexico đã phải đàm phán để thay thế Hiệp định NAFTA bằng Hiệp định USMCA nhằm giảm thâm hụt thương mại và ngăn chặn hàng Trung Quốc tràn vào Mỹ qua kênh hai nước láng giềng.

Xung dương mại Mỹ - Trung chỉ là bề nổi của một tảng băng chìm. (Nguồn: CNET)

Sự co kéo các mối quan hệ

Sức ép của Mỹ với cả đối thủ lẫn đối tác đã dẫn tới những hệ quả đối với cục diện quốc tế: các mối quan hệ chiến lược đang bị co kéo.

EU đang hướng tới châu Á. Hiệp định Đối tác Kinh tế EU – Nhật Bản được ký sẽ dần dần gỡ bỏ các rào cản bảo vệ đối với hàng xuất nhập khẩu song phương. Không những vậy, ngày 19/9/2018, EU công bố chiến lược quan trọng để thúc đẩy kết nối hạ tầng giao thông, năng lượng và công nghệ số với châu Á, nhấn mạnh hợp tác với Trung Quốc và Nhật Bản nhưng đồng thời cũng tìm cách lôi kéo những quốc gia và chủ thể khác như Mỹ, Australia, Thổ Nhĩ Kỳ, Ấn Độ, các nước Trung Á và các thành viên ASEAN.

Trung Quốc với Nga tiếp tục quan hệ gần gũi. Trong năm 2018, Tổng thống Nga Vladimir Putin và Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình đã gặp nhau 2 lần. Khi cả hai nước có quan hệ căng thẳng với cùng một đối thủ, việc xích lại gần nhau trở nên rõ ràng hơn. Trung Quốc đã tham gia cuộc tập trận rất lớn mang tên Vostok 2018 do Nga chủ trì.

Các mối quan hệ chiến lược ở Trung Đông đang xoay chiều rất nhanh. Trong năm qua là việc Thổ Nhĩ Kỳ đã rời xa Mỹ để hướng tới liên kết với Iran và Nga. Giống như Nga và Iran, Thổ Nhĩ Kỳ bây giờ được coi như một chủ thể chống phương Tây hơn bất cứ thời điểm nào trong lịch sử.

Bóng ma khủng bố chưa tan

Các chiến dịch quân sự chống lại chủ nghĩa khủng bố đã dẫn tới thắng lợi, đó là việc đánh bật Nhà nước Hồi giáo (IS) tự xưng ra khỏi “vương quốc” riêng của tổ chức này trên đất Syria và Iraq. Tuy nhiên, những vụ tấn công khủng bố trong năm qua như đã xảy ra tại Surabaya (Indonesia) hay âm mưu đánh bom buổi diễu hành ngày Quốc khánh Mỹ tại Cleveland (Ohio, Mỹ) cho thấy một sự thật rằng: IS và những kẻ mang tinh thần cực đoan vẫn còn năng lực truyền cảm hứng, huy động và đe dọa các xã hội dân chủ.

Trong khi sự chú ý của Mỹ dồn hết vào IS, những nhóm khủng bố khác lại đang phát triển rất mạnh trong bóng tối. Với sự tan vỡ ở một mức độ nào đó của IS, al-Qaeda đang hồi sinh và tiếp tục phát triển chi nhánh ở hàng chục nước, tạo ra mối đe dọa khủng bố lớn nhất đối với thế giới. Taliban cũng đang trỗi dậy ở Afghanistan, nơi nhóm này từng thiết lập chính phủ cầm quyền và hiện nay tiếp tục tạo ra mối đe dọa, thách thức lớn cho chính quyền yếu kém ở nước này. Ở châu Phi, những nhóm như Boko Haram tập trung ở Nigeria và al-Shabaab ở Ethiopia tiếp tục là mối đe dọa đối với hòa bình.

Các tổ chức khu vực gặp thách thức

Là hai tổ chức hợp tác khu vực thành công nhất nhưng cả EU lẫn ASEAN đều phải đối diện với những vấn đề của riêng mình.

Ở châu Âu, từ tranh cãi thương mại với Mỹ cho đến tranh luận về cải cách EU hay một tiến trình Brexit ngày càng rắc tối, 2018 là một năm bận rộn của các chính trị gia châu Âu. Đáng chú ý, trong năm qua giữa Đức và Pháp đã có một số bất đồng. Điều này là bất thường và có nguy cơ tạo bất ổn, khi hai đầu tàu của EU đi theo hai hướng. Không chỉ gặp khúc mắc về vấn đề thương mại với Mỹ, các nước châu Âu còn chưa thống nhất với kế hoạch cải tổ EU của Pháp. Thêm nữa, việc tiến trình Brexit đang diễn ra rất chậm chạp và còn nhiều vấn đề khó khăn chưa được giải quyết khiến nguy cơ một cuộc chia ly mà không có thỏa thuận nào là có thật.

Đối với ASEAN, sự thiếu thống nhất của các thành viên trong vấn đề Biển Đông đã làm dấy lên những nghi ngại về năng lực của ASEAN khi phải đối diện với những vấn đề gai góc. Mặc dù tuyên bố rằng ASEAN chỉ có một vai trò hạn chế trong tranh chấp Biển Đông, ASEAN vẫn sẽ phải tiếp tục bước lên để đảm bảo rằng lợi ích tập thể được tôn trọng và những tranh chấp không leo thang thành xung đột toàn diện.

Tiếp tục biến động khó lường

Trong năm 2019, nước Mỹ sẽ tiếp tục đóng vai trò làm người dẫn dắt cuộc chơi, sẵn sàng triển khai những hành động và chính sách để tối đa hóa, hiện thực hóa mục tiêu “Nước Mỹ trên hết”. Điều này sẽ khiến cho các mối quan hệ chiến lược tiếp tục biến động khó lường. Chiến tranh thương mại Mỹ - Trung nhiều khả năng sẽ được tiếp diễn dưới dạng một cuộc chiến vì công nghệ.

Sức ép từ Mỹ khiến Nga và Trung Quốc tìm cách giải tỏa áp lực bằng những mối quan hệ khác. Nga sẽ tiếp tục đà quan hệ tốt với những nước như Iran, Syria hay Thổ Nhĩ Kỳ. Về phần Trung Quốc, hòa hoãn với Nhật Bản và Ấn Độ là cách tốt nhất để tránh phải chịu thêm áp lực từ đối thủ. EU cũng sẽ là một sự lựa chọn tốt cho Trung Quốc với danh nghĩa bảo vệ chủ nghĩa đa phương và thúc đẩy tự do thương mại.

Trong khi đó, các tổ chức khu vực như EU hay ASEAN tiếp tục phải đối diện với những vấn đề của riêng mình. Chưa biết Brexit sẽ diễn biến ra sao, trong khi phong trào dân túy và dân tộc chủ nghĩa sẽ có cơ hội bùng phát khi nhiều nước châu Âu tiến hành bầu cử tổng thống hoặc quốc hội trong năm 2019. Tại khu vực Đông Nam Á, ASEAN sẽ phải rất nỗ lực để chứng tỏ vị thế trung tâm trong các cơ chế hợp tác khu vực và giải quyết những xung đột, tranh chấp liên quan tới các nước thành viên.

Cuối cùng, những chiều hướng, xu thế cực đoan sẽ tiếp diễn. Những thành tựu của cuộc chiến chống khủng bố trong thời gian qua là rất đáng quý, nhưng việc lơ là hay xem nhẹ chủ nghĩa khủng bố có thể phải trả một cái giá rất đắt.

Cuốn hộ chiếu quyền lực nhất thế giới 2018 thuộc về châu Á Châu Á là nơi có cuốn hộ chiếu quyền lực nhất thế giới, cho phép người sở hữu nó có thể du lịch tới 180 ...

"Lời tuyên chiến" của ông Trump tại Davos 2018 “Những gì tốt cho kinh tế Mỹ sẽ có lợi cho nền kinh tế toàn. cầu”, giới quan sát cho rằng, Tổng thống Mỹ D. ...

2018: Thế giới sẽ tiếp tục biến động? Năm 2018 sẽ tiếp tục là một năm nhiều đổi thay của chính trường thế giới.