Sondhi Limthongkul |
“Kiến trúc sư” PAD
PAD được ông trùm truyền thông Sondhi Limthongkul sáng lập tháng 9/2005 và nhanh chóng trở thành phong trào chính chống Thủ tướng lúc bấy giờ là ông Thaksin, bằng những cuộc biểu tình trên đường. Vào thời điểm trước chính biến 19/9/2006, PAD đã tổ chức hàng loạt cuộc biểu tình, tạo điều kiện dẫn tới việc lật đổ Chính phủ của ông Thaksin.
Từ đầu năm 2008 đến nay, với lý do phản đối kế hoạch sửa đổi Hiến pháp của đảng Quyền lực nhân dân (PPP), PAD tiếp tục xuống đường khiến chính trường Thái Lan lại rơi vào tình trạng bế tắc. Sondhi thề trước 30.000 người ủng hộ rằng sẽ “không rời tòa nhà chính phủ cho đến khi có sự thay đổi chính trị”, khi Thủ tướng Samak Sundaravej và nội các của ông từ chức.
Tuy nhiên, “mũi nhọn” quan trọng của các cuộc tuần hành gần đây vẫn nhằm vào ông Thaksin, tìm mọi cách loại ông vĩnh viễn khỏi chính trường Thái Lan. Thực tế, đầu những năm 1990, khi còn là một doanh nhân, một ông chủ báo nổi tiếng, ông Sondhi và ông Thaksin có mối quan hệ khá tốt đẹp. Đến khi Thaksin lên nắm quyền năm 2001, tờ Manager Daily do Sondhi sáng lập đã ca ngợi Thaksin như là Thủ tướng giỏi nhất của Thái Lan từ trước tới nay. Tuy vậy, mối quan hệ này bắt đầu xấu đi khi các ngân hàng của chính phủ chấm dứt trợ giúp tài chính cho các công ty đang mắc nợ sau khủng hoảng tài chính 1997. Sondhi bắt đầu quay sang chỉ trích ông Thaksin trên truyền hình và tại các công viên. Dần dần, sự phản đối này bị biến thành các cuộc biểu tình sâu rộng.
Ông Thaksin “mất ngôi”. Chính phủ của ông Samak nắm quyền với thành phần nội các “thân” Thaksin, khiến Sondhi một lần nữa dùng chiêu bài “sức mạnh đường phố” là biểu tình.
“Chính trị mới” Trả lời phỏng vấn Asia Times online, Sondhi Limthongkul thừa nhận ông cũng chưa định hình được chi tiết mô hình “chính trị mới”. PAD hiện đang thúc đẩy cái gọi là “chính trị mới”, ước đoán khoảng 70% thành viên nghị viện được chỉ định, còn 30% được bầu. Ông có thể nói rõ thêm về ý tưởng này? 70% - 30% chỉ là một mô hình. Tình hình hiện nay đang trong vòng luẩn quẩn là bởi vì đang tồn tại mô hình chính trị cũ. Điều tôi muốn nói là tìm ra một mô hình dân chủ phù hợp với Thái Lan… Có thể chúng ta không cần một nghị viện được bầu 100%. Nhưng có thể 2/3 thành viên quốc hội từ các tỉnh là đủ, số còn lại chọn từ những người đang tham gia các hoạt động chính trị trong mọi tầng lớp. Đó là “chính trị mới”. Ông có nghĩ rằng nền chính trị cũ đang có những rạn nứt bởi vì các cử tri địa phương thiếu nhận thức đầy đủ về chính trị? Những người sống ở các tỉnh, địa phương không tiếp cận được với những thông tin xác thực bởi chính phủ luôn luôn kiểm soát truyền thông. Lý do PAD tổ chức biểu tình thành công là vì phong trào có kênh truyền hình ASTV, nói chính xác những gì chính phủ đang làm cho đất nước này. Trên nhiều phương diện, quan điểm “chính trị mới” của ông có nhiều điểm tương tự trong hiến pháp sửa đổi của chính phủ quân sự được dựng lên sau cuộc đảo chính năm 2006, bao gồm sự chuyển đổi từ một quốc hội được bầu hoàn toàn sang bầu cục bộ. Có phải “chính trị mới” của ông giống với những gì họ đang thúc đẩy? Nói thật là tôi cũng không biết chính xác chi tiết mô hình “chính trị mới”. Tôi và những người tham gia phong trào đang chia sẻ cảm xúc rằng nền chính trị cũ đã không còn phù hợp. Hãy ngồi lại và tìm ra một mô hình mới. Như thế mới không có các cuộc đảo chính nữa. Nếu tiếp tục có đảo chính quân sự là vì nền chính trị cũ cho phép họ làm thế, bởi đời sống chính trị cũ chưa có một hệ thống phân quyền (checks and balance systems) đủ chặt để đảm bảo sự cân bằng chính trị và chống lạm quyền. Vân Nguyên(Lược trích từ Asia Times Online)
Không chỉ dừng lại ở mong muốn “lật đổ”, Sondhi còn nuôi tham vọng “thay đổi”, cái mà ông nhắc đến như là “Chính trị mới”. Ông đề xuất Thái Lan nên chấp nhận một hệ thống dân chủ có chọn lọc, tức là chỉ có 30% các nghị sĩ do dân bầu. Số còn lại sẽ là những nghị sĩ được chỉ định, họ xuất thân từ các hiệp hội và đoàn thể đại diện trong xã hội Thái Lan - những người có địa vị trong xã hội. Sondhi khẳng định: “Không thể có dân chủ cử tri, vì khác với phương Tây, ở Thái Lan hầu hết người dân ngoài tầng lớp trung lưu không có đủ kiến thức cần thiết để thấy được quyền lực có thể bị lạm dụng thế nào”.
Sondhi cho rằng biểu tình lật đổ chính quyền dân chủ cũng là hình thức đấu tranh dân chủ và giới quân nhân có vai trò quan trọng đối với sự ổn định chính trị. Theo ông, nhà Vua phải giữ vai trò trung gian chính trị.
Căn nguyên sâu xa
Nhìn bề ngoài các cuộc biểu tình có vẻ như đó là sự “đấu đá” giữa các phe phái, mà tiêu biểu là PAD chống lại PPP. Nhưng suy xét từ những hành động và tuyên bố mới đây của Sondhi về “Chính trị mới”, cho thấy thực chất đây là sự khủng hoảng của một mô hình chính trị với nền quân chủ lập hiến đang trong xu hướng dân chủ hóa.
Nhiều học giả Thái Lan nhận định, nguyên nhân sâu xa của cuộc khủng hoảng dân chủ ở nước này là sự giằng co giữa thế lực kinh tế cũ và mới. 10 năm trước, đa số lợi ích xã hội được phân bổ trong những nhóm nhỏ, chủ yếu ở thành phố. Bằng chính sách dân túy, Thaksin và đảng Người Thái yêu người Thái (TRT) đã biết tạo ảnh hưởng bằng việc phân chia bớt tài sản xã hội cho người nghèo. Tuy nhiên, những người chống đối ông, trong đó Sondhi là một đại diện tiêu biểu, là những người bảo vệ lợi ích của những gia đình dòng dõi, các viên chức quan liêu, giới quân chủ và thân quân sự và cả tầng lớp trung lưu thành thị.
Chính những xung đột lợi ích đó khiến chính trường Thái Lan gần đây luôn trong tình trạng bất ổn. Thực tế thì PAD cũng đã có những thành công bước đầu. Các cuộc biểu tình trong hai năm (2005 – 2006) đã dẫn đến việc giới quân sự đảo chính lật đổ ông Thaksin. Các cuộc biểu tình từ đầu tháng 5 năm nay khiến chính phủ của ông Samak phải ít nhiều nhân nhượng.
Tuy vậy, phần lớn cử tri Thái đã không đứng về phía PAD. Con đường tiến tới mô hình “chính trị mới” của Sondhi sẽ còn xa vời.
Thảo Vy(T/h từ Reuters, Bangkok Post, Newsweek)