 |
| Phối cảnh Khu kinh tế Vân Đồn trong tương lai. |
Hiện nay, tại Quảng Ninh, còn tồn tại mâu thuẫn giữa khai thác than, phát triển công nghiệp nặng với phát triển du lịch, dịch vụ; thách thức giữa phát triển công nghiệp hóa và đô thị hóa nhanh; thách thức giữa phát triển bền vững trước những tác động tiêu cực của biến đổi khí hậu và nước biển dâng cao… Làm cách nào để Quảng Ninh có thể giải quyết các mâu thuẫn này, đáp ứng mục tiêu phát triển tăng trưởng nhanh của địa phương? Đây là những vấn đề đã được lãnh đạo các bộ, ngành, chuyên gia, học giả uy tín trong và ngoài nước thảo luận tại Diễn đàn “Quảng Ninh trước những thách thức về môi trường và biến đổi khí hậu – Đối thoại Luật Bảo vệ môi trường năm 2014”, vừa diễn ra tại thành phố Hạ Long.
Áp lực môi trường và biến đổi khí hậu
Quảng Ninh vốn được ví như một Việt Nam thu nhỏ bởi có đặc điểm địa hình, khí hậu, tài nguyên và văn hóa đa dạng. Tỉnh cũng được biết đến nhiều với kỳ quan - di sản thiên nhiên thế giới Vịnh Hạ Long. Tuy nhiên, trong quá trình phát triển, Quảng Ninh đang phải đối mặt với rất nhiều mâu thuẫn và thách thức. Bên cạnh du lịch, ngành công nghiệp khai khoáng của Quảng Ninh vốn được coi là ngành công nghiệp xương sống của Tỉnh cũng đem lại những hệ quả về vấn đề môi trường. Theo quy hoạch, để khai thác than lộ thiên, hàng năm ngành than thải ra môi trường khoảng 300 – 500 triệu m3 đất đá và 100 – 250 triệu m3 nước thải. Cùng với đó, các trung tâm sản xuất công nghiệp như: nhiệt điện, xi măng, đóng tàu, các KCN, các khu đô thị lớn tập trung chủ yếu bên bờ Vịnh Hạ Long, Bái Tử Long đã khiến nguy cơ ô nhiễm môi trường tại Quảng Ninh luôn trong tình trạng báo động. Các ngành vận tải biển, cảng biển, lấn biển phát triển đô thị, nuôi trồng thủy sản trên địa bàn cũng là nguyên nhân gây ô nhiễm môi trường nước biển ven bờ, sông suối, diện tích bồi lắng do đất đá trôi lấp.
Trong chiến lược phát triển nền kinh tế xanh của Tỉnh, các mâu thuẫn ngày càng lộ rõ, đặc biệt là mâu thuẫn giữa việc khai thác than, phát triển công nghiệp nặng với phát triển du lịch, dịch vụ trên cùng một địa bàn. Đó còn là thách thức giữa phát triển công nghiệp hóa và đô thị hóa nhanh (tỷ lệ đô thị hóa cao 55%) với giải quyết vấn đề môi trường sống; thách thức giữa phát triển bền vững và những tác động tiêu cực của biến đổi khí hậu và nước biển dâng cao... Hiện Quảng Ninh có chín huyện, thị, thành phố ven biển, trong đó có tới tám xã dưới mực nước biển.
Phát biểu tại Diễn đàn, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Quảng Ninh Đặng Huy Hậu cho biết, việc chuyển đổi mô hình kinh tế từ “nâu” sang “xanh” đã được Quảng Ninh thực hiện từ nhiều năm nay và đã đem lại những kết quả tích cực ban đầu. Nếu như năm 2011, thu ngân sách từ than chiếm 67% tổng thu ngân sách của Quảng Ninh thì đến năm 2014, con số này chỉ còn 47%. Về đóng góp trong GDP, năm 2011, khai thác than chiếm 25% tổng GDP toàn tỉnh thì đến 2014, chỉ còn 18,6% GDP.
Thu ngân sách từ du lịch đã có bước chuyển dịch tích cực. Cụ thể, năm 2011, thu ngân sách từ du lịch chỉ chiếm 2,4% thì năm 2014 đã tăng lên hơn 2 lần với tỷ lệ là 5,1%. Đóng góp trong GDP của lĩnh vực dịch vụ cũng tăng từ 34% lên 44,2%.
Bên cạnh việc chuyển dịch trong cơ cấu kinh tế, Quảng Ninh còn quan tâm đặc biệt đến công tác cải tạo, khắc phục ô nhiễm trong hoạt động sản xuất kinh doanh. Tuy nhiên, môi trường và khí hậu Quảng Ninh sẽ chịu ảnh hưởng nặng nề nếu như không có giải pháp thích ứng phù hợp.
Đổi mới tư duy của người dân
Thực hiện “Chiến lược quốc gia về tăng trưởng xanh thời kỳ 2011-2020 và tầm nhìn đến năm 2050” đã được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt, Quảng Ninh đã cụ thể hoá giải pháp nhằm tạo bước phát triển đột phá, đưa địa phương trở thành Tỉnh dịch vụ, công nghiệp hiện đại vào năm 2020. Tại Diễn đàn, các chuyên gia, học giả đều cho rằng, Quảng Ninh đang có những thế mạnh về tài nguyên, thiên nhiên và nhiều cơ chế, thể chế tốt, nếu biết phát triển sẽ có tác động tích cực tới môi trường. Quảng Ninh hoàn toàn có thể biến những thách thức về môi trường trong phát triển kinh tế, xã hội trở thành những thuận lợi để giải quyết bài toán môi trường, tiến tới mục tiêu tăng trưởng xanh.
Chia sẻ kinh nghiệm phát triển, sáng kiến "Thành phố tương lai” là một trong những Dự án chiến lược quốc gia trong "Chiến lược Tăng trưởng mới" của Nhật Bản đã được ông Ichiro Adachi, chuyên gia của Cơ quan Hợp tác Quốc tế Nhật Bản (JICA) giới thiệu tại Diễn đàn. Thành phố Yokohama được chọn là một mô hình kiểu mẫu như vậy. Tuy nhiên, theo ông Adachi, để tập trung giải quyết năm nhóm vấn đề chính (hàm lượng carbon thấp và bảo tồn năng lượng; nước và môi trường; xã hội siêu lão hóa và sáng tạo), Yokohama đã gặp phải rất nhiều thách thức.
Đầu tiên và khó khăn nhất là thay đổi được suy nghĩ và điều kiện của người dân trong khu vực. Ông Ichiro Adachi cho rằng, quá trình hình thành khái niệm "Tăng trưởng xanh" là cả một chặng đường dài về quản lý môi trường, thông qua giải quyết ô nhiễm môi trường nghiêm trọng. Quá trình này không thể thực hiện một cách nóng vội.
Một thách thức khác là vấn đề công nghệ tiên tiến phục vụ tăng trưởng xanh, công nghệ tiên tiến đòi hỏi kinh phí cao và một số đặc điểm đặc thù để có thể áp dụng vào thực tế.
Theo kinh nghiệm từ Nhật Bản, để thực hiện được tăng trưởng xanh, các quốc gia cần chú trọng vào mối quan hệ giữa người dân, doanh nghiệp và chính phủ. Vấn đề là cơ quan quản lý nhà nước cần phải định hướng và đưa ra những chính sách phù hợp để tạo ra sự hài hòa trong mối quan hệ này vì một mục tiêu chung - xây dựng nền “kinh tế xanh”.
Yên Ninh
