Áp lực nặng nề phủ bóng bầu cử Tổng thống Ukraine

Dù thông tin mới này có thể xoa dịu những quan ngại rằng,cuộc bỏ phiếu lần này có thể bị trì hoãn vô thời hạn sau những va chạm nghiêm trọng với Nga, thì các thách thức, kéo theo cả những nghi vấn, vẫn còn rất phức tạp. Chính bản chất của Hiến pháp Ukraine cũng không thể cho phép đảm bảo một chính phủ ổn định với chỉ một cuộc bầu cử nguyên thủ quốc gia.

“Cuộc chiến” của giới đầu cơ chính trị

Sự kiện này cũng sẽ là một cơ hội cho những kẻ đầu cơ chính trị đưa những con “gà nòi” của mình ra “thi đấu” và thúc đẩy những lợi ích riêng bằng cách tham gia nhiệt tình vào một trận chiến mà không phải lúc nào các nhà quan sát quốc tế cũng nhìn thấy được. Mặt khác, chiến tranh còn đang tiếp diễn ở Ukraine, trên nhiều mặt trận khác nhau: xung đột vũ trang ở miền Đông và các cuộc tấn công trên không gian mạng và mạng lưới thông tin.

Một quốc hội bị chia rẽ - bài toán mà tổng thống tương lai sẽ phải tìm lời giải. Tân Tổng thống sẽ có rất nhiều việc phải làm sau khi đắc cử. Thật vậy, Quốc hội nắm quyền lựa chọn Thủ tướng và do đó quyết định cả cơ cấu bộ máy chính phủ. Bởi vậy, giành được đa số ở Quốc hội là vấn đề hàng đầu đối với tân Tổng thống, nếu không muốn rơi vào tình thế khó xử, chẳng hạn như đứng trước việc phải chia sẻ quyền lực với một Thủ tướng và một chính phủ hiếu chiến. Điều này có thể khiến cho việc thực thi quyền lực trở nên khó khăn, đồng thời, còn thúc đẩy những ảnh hưởng của các thế lực bên ngoài, nhất là từ Nga, thông qua những nghị sĩ chịu ảnh hưởng của họ. 

Hiện nay, Tổng thống đương nhiệm Poroshenko không có được đa số này (ấn định ở 226 ghế). Để đưa ra bỏ phiếu biểu quyết những quyết định của mình, Tổng thống phải dựa vào những phe nhóm chính trị khác, đặc biệt là đảng Mặt trận nhân dân do cựu Thủ tướng Arseniy Yatsenyuk lãnh đạo. Không có chỗ dựa này, nhiệm kỳ của một tổng thống Ukraine có thể còn phức tạp hơn so với thực tế hiện nay.

Ngay cả khi Yatsenyuk đã từ bỏ việc tham gia ứng cử vào cuộc bầu cử tổng thống lần này, thì Tổng thống Poroshenko (nếu đắc cử) chưa hẳn sẽ có được sự ủng hộ của nhân vật này sau cuộc bỏ phiếu ngày 31/3; hay cả sự ủng hộ của những nghị sĩ không thuộc đảng phái nào và những người, mặc dù gia nhập vào một nhóm, nhưng không tỏ rõ sẽ bỏ phiếu cho bên nào.

Cần những vụ mặc cả

Để tránh lâm vào bế tắc, các ứng cử viên tổng thống phải nghĩ đến việc chắc chắn có đa số ở Quốc hội ngay từ khi bắt đầu chiến dịch tranh cử - hoặc tìm cách sắp xếp một nhóm lớn các nghị sĩ là thành viên đảng của mình vào nắm giữ đa số tuyệt đối, hoặc bằng cách xây dựng liên minh với các đảng khác. 

Sự lựa chọn thứ hai buộc các ứng cử viên phải tiến hành những “vụ mặc cả” đôi khi với hằng hà sa số các đảng phái nhỏ hưởng lợi từ một nền tảng khu vực. Tuy nhiên, một số những phong trào này được giới đầu cơ chính trị ủng hộ về mặt tài chính, có thể nhằm để bảo vệ những lợi ích riêng của họ.

Điển hình như đảng UKROP do Ihor Kolomoyskiy sáng lập. Dù đảng này không đạt được thành công như mong đợi, người sáng lập của nó vẫn luôn nỗ lực bảo vệ cho những thành quả của mình và nuôi một ác cảm rõ ràng với tổng thống đương nhiệm kể từ sau khi ngân hàng mà ông ta lãnh đạo - PrivatBank bị quốc hữu hóa.

Các đảng phái khác cũng có thể dùng tiếng nói của mình để mặc cả với những ứng cử viên có khả năng lọt vào vòng thứ hai, nhân cơ hội này xây dựng hình ảnh trong khu vực để phục vụ cho cuộc bầu cử quốc hội dự kiến tổ chức vào mùa Thu 2019.

Cuối cùng, các nghị sĩ khác cũng có thể tuân theo những chiến lược nhằm phá hoại ngầm việc thực thi một chính sách ổn định và tự chủ ở Ukraine.

Đương kim Tổng thống thất thế

Cuộc bầu cử tổng thống vào ngày 31/3 ở Ukraine nổi bật bởi số lượng kỷ lục các ứng cử viên, trong đó có những ứng cử viên nặng ký xuất thân từ chính quyền địa phương và cả Tổng thống Poroshenko. Tuy nhiên, đương kim tổng thống không thực sự được lòng dân và đưa ra một bản tổng kết nhiệm kỳ khá sơ sài, nhất là đối với những người luôn ghi nhớ những cam kết của ông vào năm 2014, nổi bật là cam kết chấm dứt chiến tranh trong vòng 6 tháng và đòi lại bán đảo Crimea về cho Ukraine.

Ngoài ra, còn có một số vụ tham nhũng và những hoài nghi về việc sử dụng bộ máy Nhà nước để xua đuổi những kẻ dèm pha làm hoen ố danh tiếng của Tổng thống. Và nếu ông Poroshenko có được sự ủng hộ của nhà đầu cơ chính trị Akhmetov, thì những nhân vật khác - như Kolomoyskyi - lại phản đối ông một cách gay gắt và dai dẳng.

Hơn nữa, chính ông Kolomoyskyi này đã ủng hộ cho nữ ứng cử viên nổi tiếng Yulia Tymoshenko và có thể Bộ trưởng Nội vụ Abakov và cựu Thủ tướng Yatsenyuk cũng quyết định kêu gọi ủng hộ cho hồ sơ ứng cử của bà - điều này nhằm giúp đạt được một đa số cần thiết trong quốc hội. 

Mặt khác, Tymoshenko là ứng cử viên duy nhất có một đảng chính trị hưởng lợi từ sự bám rễ mạnh mẽ vào khu vực nhờ một mạng lưới lãnh thổ được xây dựng từ khoảng 20 năm nay trong các phong trào của bà. Sự bám rễ này đảm bảo cho bà có một tiếng nói tương đối ổn định, mặc dù chưa đủ để trực tiếp đạt tới chức tổng thống.

“Người phục vụ nhân dân”… và những tên tuổi khác

Một nhân vật mới nổi lên trên chính trường Ukraine và nhận được nhiều sự ủng hộ mạnh mẽ là Volodymyr Zelensky, đang bám đuổi sát nút hai nhân vật biểu tượng nói trên. Người dẫn chương trình này nổi danh trong ngành công nghiệp truyền thông giải trí, nhất là qua loạt chương trình “Serviteur du peuple” (Người phục vụ nhân dân), vốn không có một chút kinh nghiệm chính trị nào.

Nhưng chính bởi vì ông ta không thuộc giới quyền lực từ nhiều năm, Zelensky trở thành hiện thân của một hy vọng mới lạ và có lợi thế lớn từ sự thiện cảm của nhân vật mà anh ta thủ vai trên màn ảnh, một giáo sư đã chiến thắng trong cuộc bầu cử tổng thống sau khi công bố một đoạn video lan truyền, trong đó anh ta được dựng lên như một hiệp sĩ trong cuộc chiến chống tham nhũng.

Các ứng cử viên khác cũng đã sẵn sàng, mặc dù cơ hội thành công của họ là rất hạn chế, khối đối lập, bao gồm tàn dư của Đảng Khu vực (PRU) mà Tổng thống Yanukovich nổi lên (bị lật đổ năm 2014), chính thức giới thiệu một ứng cử viên thân Nga là Yuriy Boyko. Việc ông này được đề cử là kết quả của các cuộc thương thuyết khó khăn giữa một số nhà đầu cơ chính trị ở địa phương.