| Bà Michelle O'Neill của Đảng Sinn Fein tại Tòa nhà Quốc hội, trụ sở của Quốc hội Bắc Ireland, ở Stormont. (Nguồn: AFP) |
Điều khó tưởng tượng
Bà O'Neill, 47 tuổi, là nhà lãnh đạo theo chủ nghĩa dân tộc đầu tiên của Bắc Ireland, đến từ một đảng mong muốn một ngày nào đó miền Bắc và miền Nam đoàn kết lại thành một quốc gia duy nhất.
Theo Washington Post, bước vào Đại lễ đường bên ngoài hội nghị, bà O'Neill là chính trị gia duy nhất được tán thưởng.
Sau khi được chọn làm bộ trưởng thứ nhất, bà gọi đây là “ngày lịch sử tượng trưng cho một bình minh mới”. Cô nói thêm: “Việc một ngày như vậy sẽ đến là điều không thể tưởng tượng được đối với thế hệ cha mẹ và ông bà tôi”.
Trong nhận xét trước đó với Washington Post, O'Neill lưu ý rằng việc khôi phục chính phủ “tôn trọng kết quả” của cuộc bầu cử tháng 5/2022 - khi Đảng Sinn Fein lần đầu tiên giành được tỷ lệ ghế lớn nhất trong quốc hội và quyền nắm giữ chức bộ trưởng thứ nhất (first minister) theo thỏa thuận chia sẻ quyền lực mong manh của Bắc Ireland.
Đây là lần đầu tiên một người theo chủ nghĩa dân tộc đoàn kết được bầu vào vị trí lãnh đạo chính quyền phân cấp tại Bắc Ireland.
Việc Nghị viện Bắc Ireland bầu bà Michelle O'Neill làm Thủ hiến diễn ra trong bối cảnh việc chia sẻ quyền lực được nối lại ở Bắc Ireland sau khi đảng Hợp nhất dân chủ (DUP) thân Vương quốc Anh kết thúc cuộc tẩy chay kéo dài 2 năm. DUP hiện là đảng đứng thứ 2 tại Bắc Ireland, sau đảng Sinn Fein.
Nghị viện Bắc Ireland cũng bổ nhiệm bà Emma Little-Pengally, người thuộc đảng DUP làm Phó Thủ hiến.
Theo các quy tắc chia sẻ quyền lực, chính quyền ở Bắc Ireland chỉ có thể hoạt động trên cơ sở "xuyên cộng đồng" với sự tham gia của cả những người theo chủ nghĩa hợp nhất (muốn Bắc Ireland là một phần của Vương quốc Anh) và những người theo chủ nghĩa dân tộc (muốn thống nhất với Cộng hòa Ireland).
Những thay đổi mới
Việc chính phủ trở lại hoạt động diễn ra đúng hai năm sau cuộc tẩy chay DUP vì tranh chấp về hạn chế thương mại đối với hàng hóa vào Bắc Ireland từ Vương quốc Anh. 1,9 triệu người Bắc Ireland không có chính quyền hoạt động do chi phí sinh hoạt tăng vọt và các dịch vụ công trở nên căng thẳng.
Biên giới mở giữa Bắc Ireland và nước cộng hòa Ireland là trụ cột chính của tiến trình hòa bình nhằm chấm dứt rắc rối, vì vậy thay vào đó, các biện pháp kiểm tra đã được áp dụng giữa Bắc Ireland và phần còn lại của Vương quốc Anh.
Một thỏa thuận cách đây một năm giữa Vương quốc Anh và EU, được gọi là Khuôn khổ Windsor, đã giảm bớt kiểm tra hải quan và các rào cản khác nhưng vẫn chưa đủ mạnh.
Chính phủ Anh trong tuần qua đã đồng ý với những thay đổi mới sẽ loại bỏ việc kiểm tra và thủ tục giấy tờ thông thường đối với hầu hết hàng hóa vào Bắc Ireland, mặc dù một số biện pháp kiểm tra đối với hàng hóa bất hợp pháp hoặc phòng chống dịch bệnh sẽ vẫn được áp dụng.
Những thay đổi mới bao gồm luật “khẳng định tình trạng hiến pháp của Bắc Ireland” là một phần của Vương quốc Anh và trao cho các chính trị gia địa phương “sự giám sát dân chủ” đối với bất kỳ luật nào của EU trong tương lai có thể áp dụng cho Bắc Ireland.
Chính phủ Anh cũng đồng ý hỗ trợ Bắc Ireland hơn 3 tỷ bảng Anh (3,8 tỷ USD) cho các dịch vụ công đang gặp khó khăn của mình sau khi chính phủ Belfast hoạt động trở lại.