Với mức thu nhập hiện nay, không nhiều người dân Việt Nam có thể mua được một chiếc xe hơi loại tốt. Tuy nhiên, tỷ lệ sở hữu xe vẫn đang ngày càng tăng cao, đe dọa tình trạng tắc nghẽn thường xuyên ở các thành phố lớn. Tình trạng ùn tắc giao thông và nguy cơ ô nhiễm sẽ ngày càng trở thành vấn đề “nhức nhối” trong xã hội.
| Tỷ lệ sở hữu xe tăng cao, gây ra tình trạng tắc nghẽn giao thông ở các thành phố lớn. (Nguồn: Enternews) |
Dù số lượng xe hơi bán ra trong một năm tại Việt Nam còn khá thấp so với các nước trong khu vực, nhưng tỷ lệ tăng trưởng khá nhanh. Chỉ trong năm 2015, doanh số bán xe hơi và xe tải đã tăng khoảng 55%. Năm nay, doanh số bán dự tính sẽ tăng khoảng 1/3. Các khách hàng phần lớn đều ở Hà Nội và TP. Hồ Chí Minh - hai thành phố chiếm một nửa dân số sống tại các đô thị của Việt Nam.
Ở thời điểm hiện tại, có vẻ như tình trạng tắc nghẽn giao thông của Việt Nam chưa nghiêm trọng như các nước láng giềng. Dù tại Việt Nam, hơn 40 triệu xe gắn máy vẫn lưu thông tốt trên khắp các tuyến đường lớn, nhỏ, kể cả len lỏi trong các hẻm tối. Còn ô tô chính là tác nhân khiến các tuyến đường không thể thông suốt. Hiện chỉ có 9% diện tích đất ở Trung tâm Hà Nội được quy hoạch cho các trục đường chính và phụ, quá nhỏ so với con số 32% ở Manhattan – một quận của thành phố New York (Mỹ). Theo tính toán của Ngân hàng Thế giới (WB) vào năm 2011, chỉ cần số lượng ô tô sử dụng của Việt Nam ngang bằng với Malaysia thì toàn bộ Thủ đô Hà Nội sẽ tê liệt.
Theo chuyên gia Arve Hansen, chính tình hình thực tế đã khiến các chính sách điều hành của Chính phủ về vấn đề này trở nên mâu thuẫn. Nhằm khuyến khích ngành công nghiệp ô tô nội địa, đồng thời phần nào giảm tình trạng ùn tắc giao thông, là những lý do khiến người mua xe hiện phải chịu mức thuế cao.
Nhưng những thỏa thuận thương mại tự do mà Việt Nam đã ký kết gần đây, sẽ tạo điều kiện cho việc sở hữu ô tô cá nhân và hạn chế các công cụ mà Chính phủ có thể sử dụng để hạn chế xe hơi thông qua các chính sách thuế quan. Chẳng hạn, Hiệp định Thương mại hàng hóa với ASEAN sẽ có hiệu lực đầy đủ vào năm 2018, có thể khiến dòng ô tô giá rẻ từ Thái Lan đổ bộ Việt Nam.
Sức hấp dẫn của việc sở hữu một chiếc xe hơi khiến nhu cầu vẫn tăng trưởng mạnh mẽ dù vấn đề tắc nghẽn giao thông chưa có phương án cải thiện. Nguy cơ va chạm cũng khiến việc đi xe máy trở nên nguy hiểm hơn.
Bởi vậy, người ta sẽ có tâm lý thà đi xe hơi và hưởng điều hòa còn hơn đẫm mồ hôi trên chiếc xe máy, bởi kiểu gì thì đường cũng tắc. Thời gian ngồi đợi vì ách tắc giao thông cũng đang khiến người Việt từ bỏ thói quen đi xe buýt, vì phương tiện này quá ngột ngạt và không đúng giờ. Năm qua, tỷ lệ sử dụng xe buýt công cộng tại Hà Nội đã giảm tới 14%.
| Hiện chỉ có 9% diện tích đất ở Trung tâm Hà Nội được quy hoạch cho các trục đường chính và phụ. (Nguồn: Autopro) |
Hệ thống đường sắt đô thị đang trong quá trình xây dựng được kỳ vọng sẽ giúp giải quyết bớt vấn đề ùn tắc. Tuyến đường đầu tiên trong ít nhất 6 tuyến đường sắt đô thị đang được thi công ở TP. Hồ Chí Minh và 2 tuyến đường sắt trên cao đang được xây dựng ở Hà Nội. Tuy nhiên, sẽ phải mất nhiều năm thì các mạng lưới này mới có thể hoàn thiện. Trong khi đó, tốc độ phát triển của các thành phố vẫn gia tăng song song với tiến độ xây dựng.
Cả hai thành phố Hà Nội và TP. Hồ Chí Minh đều đang nỗ lực giải quyết tình trạng ùn tắc giao thông trong đô thị. Nhiều chính sách mới nhằm cải thiện giao thông đô thị đang được bàn tới. TP. Hồ Chí Minh tính đến chuyện thu hẹp vỉa hè; Hà Nội khẳng định số lượng và chất lượng xe bus sẽ được tăng lên trong thời gian tới. Vừa qua, dư luận còn xôn xao về việc cấm 5 triệu xe máy lưu thông trong nội đô. Tuy nhiên, nếu cấm ô tô thay vì xe máy thì hiệu quả mang lại sẽ cao hơn.