BRICS 'chuyển kế hoạch B' thách thức sự thống trị của đồng USD, Mỹ có phải lo lắng?

Ấn Độ và Nga vừa chính thức công bố quan hệ đối tác mới, theo đó ​​các hệ thống thanh toán tương ứng của họ là – RuPay của Ấn Độ và MIR của Nga – được tích hợp để cho phép các giao dịch xuyên biên giới liền mạch mà không cần đến đồng USD của Mỹ. Như vậy, không chỉ có Trung Quốc, các nền kinh tế khác trong nhóm các nền kinh tế mới nổi đã hành động, bắt tay thách thức sự thống trị của đồng USD, Mỹ đã bắt đầu phải lo ngại?

Nga, Ấn Độ bắt tay "phi USD hóa"

Công bố hợp tác trên diễn ra sau chuyến thăm gần đây của Thủ tướng Ấn Độ Narendra Modi tới Moscow, trong đó hai nước đã thiết lập thêm các liên minh và hiệp định thương mại mới.

Ấn Độ xác nhận cam kết mở cửa thương mại với Nga - một đối tác quan trọng trong BRICS và sẽ tạo thuận lợi hơn cho trao đổi thương mại bằng cách sử dụng hệ thống thanh toán RuPay-MIR.

Là một phần trong thỏa thuận, Tổng thống Nga Vladimir Putin và ông Modi được cho là đã đặt mục tiêu đạt được kim ngạch thương mại 100 tỷ USD giữa Nga và Ấn Độ vào năm 2030. Việc sử dụng hệ thống thanh toán trong nước và đồng nội tệ dự kiến mang lại lợi ích cho mỗi quốc gia, không chỉ cho phép tiết kiệm hàng triệu USD theo tỷ giá hối đoái và tránh xa đồng USD, còn giúp củng cố đồng nội tệ và chính nền kinh tế của họ.

"Chúng tôi [BRICS] phải phát triển hệ thống thanh toán của riêng mình, bao gồm các nền kinh tế Nam bán cầu - cho phép chúng tôi thực hiện các giao dịch bằng tiền tệ quốc gia của mình" chứ không phải đồng USD Mỹ. Giám đốc điều hành Andrey Kostin của Ngân hàng VTB (Nga), thông báo trong cuộc họp báo mới đây. Trong đó, “Ấn Độ có thái độ rất tích cực khi hợp tác với Nga”.

Ông Kostin cho biết thêm, họ đang làm việc chăm chỉ để tích hợp RuPay và MIR cho các hoạt động thanh toán thương mại. “Chúng tôi sẽ đạt được một số tiến bộ trong bối cảnh những vấn đề phức tạp đang tồn tại”, trước khi nhắc lại rằng, BRICS muốn thoát khỏi đồng USD Mỹ, Euro và các loại tiền tệ phương Tây khác.

Mặc dù nhiều nhà phân tích khẳng định, mối đe dọa phi USD đã bị thổi phồng quá mức, nhưng không thể phủ nhận rằng, việc sử dụng đồng USD trong các giao dịch sẽ giảm đi đáng kể nếu các nước BRICS bắt đầu tăng cường sử dụng hệ thống thanh toán địa phương và quốc gia trong thương mại.

Lĩnh vực tài chính ngân hàng của Mỹ có thể bị ảnh hưởng không nhỏ khi BRICS rời xa đồng USD. Nó thậm chí có thể dẫn đến sự rung chuyển trên thị trường ngoại hối, khi các cặp tiền tệ mới tăng giá trong quá trình chuyển đổi, khiến đồng USD càng suy yếu.

Trên thực tế, với các ngân hàng Mỹ đang cho vay hàng triệu USD trên toàn cầu, bất kỳ sự di chuyển nào khỏi đồng USD cũng có thể khiến các hoạt động này giảm bớt, làm tổn hại đến lợi nhuận của các ngân hàng tại một thời điểm nào đó, khi họ đang phải vật lộn để tìm ra những giải pháp tăng trưởng và tăng thu nhập.

Trong bối cảnh các ngân hàng tiếp tục phải đối mặt với những cơn gió ngược, dẫn đến hàng loạt vụ sụp đổ từ đầu năm 2023 đến năm 2024, ngành ngân hàng Mỹ có thể bị ảnh hưởng nặng nề, nếu các quốc gia BRICS tiếp tục thúc đẩy chính sách phi USD hóa.

Nền kinh tế Mỹ rộng lớn, hệ thống tài chính cũng có thể bị ảnh hưởng do việc giảm sử dụng USD trên toàn cầu - khiến số tiền đó quay trở lại Mỹ, góp phần đẩy lạm phát lên cao hơn nữa, điều này sẽ gây thiệt hại cho túi tiền vốn đang căng thẳng của người Mỹ.

Theo Hội đồng Đại Tây Dương, mặc dù thỏa thuận thanh toán giữa Nga và Ấn Độ là một trường hợp mới nhất trong "chiến dịch" phi USD hóa của các thành viên thuộc BRICS, nhưng hiện chưa có đối thủ cạnh tranh nào "xứng tầm" với đồng USD, dù là đồng Euro hay bất kỳ loại tiền tệ BRICS nào, có thể làm giảm đáng kể sự phụ thuộc toàn cầu vào đồng USD.

Mối đe dọa thực sự với đồng USD?

Một báo cáo mới từ Trung tâm địa kinh tế của Hội đồng Đại Tây Dương cho biết: “Vai trò của đồng USD với tư cách là đồng tiền dự trữ toàn cầu chính vẫn được bảo đảm trong thời gian ngắn và trung hạn”.

“Đồng USD tiếp tục thống trị trong nhu cầu dự trữ ngoại hối, lập hóa đơn thương mại và giao dịch tiền tệ trên toàn cầu. Trước mắt, tất cả các đối thủ tiềm năng, bao gồm cả đồng Euro, đều có khả năng hạn chế trong việc thách thức đồng USD”, báo cáo khẳng định.

Đề cập những nỗ lực phi USD hóa của nhóm BRICS bằng kế hoạch phát triển một loại tiền tệ chung, báo cáo của Trung tâm Địa kinh tế cho biết, “Các thành viên BRICS đã chuyển sự chú ý từ đồng tiền chung sang các hệ thống thanh toán xuyên biên giới mới, với mục tiêu tạo ra một hệ thống tài chính đa cực hơn. Chẳng hạn, Trung Quốc đã dẫn đầu nỗ lực này bằng cách đẩy nhanh việc phát triển Hệ thống thanh toán liên ngân hàng xuyên biên giới (CIPS) – một cơ chế thanh toán bằng đồng Nhân dân tệ”.

Thông tin từ Hội đồng Đại Tây Dương cho biết: “Từ tháng 6/2023 đến tháng 5/2024, CIPS đã bổ sung thêm 62 thành viên tham gia trực tiếp, hiện hệ thống này đã có 142 người tham gia trực tiếp và 1.394 người tham gia gián tiếp”.

Báo cáo đánh giá, "các cuộc đàm phán xung quanh hệ thống thanh toán nội bộ BRICS đang ở giai đoạn đầu, nhưng các thành viên đã đạt được các thỏa thuận song phương và đa phương với nhau, tập trung vào tiền tệ kỹ thuật số của ngân hàng trung ương bán buôn xuyên biên giới (CBDC) và các thỏa thuận hoán đổi tiền tệ. Các thỏa thuận này có thể khó mở rộng quy mô do các vấn đề về quy định và thanh khoản, nhưng về lâu dài có thể tạo cơ sở cho một nền tảng trao đổi tiền tệ hiệu quả”.

Tuy nhiên, mối đe dọa thực sự của đồng USD ở thời điểm hiện tại không phải từ BRICS. BRICS chiếm vị trí trung tâm trong cuộc tranh luận chống lại USD hóa - nhưng theo quan điểm của cựu Ngoại trưởng Mỹ và cũng là cựu Giám đốc Cơ quan tình báo trung ương Mỹ Mike Pompeo, mối đe dọa thực sự đối với "quyền lực tối cao" của USD là sự tăng trưởng không bền vững của nợ quốc gia Mỹ.

“Chúng ta phải thức tỉnh trước mối đe dọa mà nợ quốc gia ngày càng gia tăng đang gây ra đối với tương lai của đất nước trước khi quá muộn”, ông Pompeo viết trong một bài xã luận. Ông lưu ý, "một báo cáo gần đây của Văn phòng Ngân sách Quốc hội (CBO) “ước tính thâm hụt ngân sách năm nay của Mỹ sẽ là 2 nghìn tỷ USD - cao hơn 400 tỷ USD so với dự báo vào tháng 2 và lớn hơn 300 tỷ USD so với thâm hụt vào năm ngoái”.

Đưa ra những mục tiêu mà nền kinh tế lớn nhất thế giới có thể đạt được, nếu có những chính sách điều hành phù hợp, trong bài viết của mình ông Pompeo kết luận: “Chúng ta chỉ cần bầu ra những nhà lãnh đạo nghiêm túc với tương lai của đất nước, chứ không chỉ giành chiến thắng trong cuộc bầu cử tiếp theo”.