| Tuyết rơi trắng trời tại Alaska ngay trước thềm cuộc đối thoại cấp cao đầu tiên giữa Mỹ và Trung Quốc kể từ khi Tổng thống Joe Biden lên nắm quyền. (Nguồn: Xinhua) |
"Ly hôn" nhưng vẫn cần nhau
Đây là cuộc đàm phán đầu tiên giữa hai cường quốc Mỹ và Trung Quốc kể từ khi Tổng thống Joe Biden nhậm chức.
Mỹ và Trung Quốc sẽ có cuộc gặp dưới cái lạnh "cắt da cắt thịt" ở Anchorage, cho thấy hai bên đã sẵn sàng, ít nhất sẽ thiết lập một giai đoạn mới sau nhiều năm chiến tranh thương mại xuyên Thái Bình Dương.
Richard Boucher, thành viên cấp cao của Viện Watson và là cựu Tổng lãnh sự Mỹ tại Hong Kong (Trung Quốc) cho biết: "Cả hai bên đều phải đặt ra những tiêu chuẩn riêng, cũng để cho đối phương thấy rằng, mọi thứ sẽ không giống như trước đây. Trung Quốc sẽ thể hiện sự sẵn sàng, và Mỹ cũng sẽ không để lợi ích quốc gia bị ảnh hưởng".
Trong lúc chính quyền Tổng thống Joe Biden đang nỗ lực thực hiện chiến lược gắn kết các nước đồng minh nhằm đối phó với Trung Quốc khi Ngoại trưởng Blinken và Bộ trưởng Quốc phòng Lloyd Austin đến Nhật Bản và Hàn Quốc, Washington cần giải quyết triệt để, thay vì chờ đợi vô thời hạn, bao gồm cả vấn đề biến đổi khí hậu hay đổi mới kinh tế, vốn đòi hỏi hợp tác, thỏa thuận với Bắc Kinh.
Trung Quốc có thể coi Mỹ là một cường quốc đang suy yếu và Bắc Kinh có thể tận dụng thời cơ này để trỗi dậy hơn nữa, nhưng quốc gia đông dân này cũng nhận thức được rằng, không thể coi thường và cần cẩn trọng trong bất kỳ cuộc đọ sức nào với Washington.
Trong khi đó, Jeff Moon, Chủ tịch của Moon Strategies và cựu quan chức Hội đồng An ninh Quốc gia nêu rõ: “Mối quan hệ này giống như một cặp vợ chồng đã ly thân và cả hai đều muốn ly hôn. Nhưng họ nhận ra rằng, họ phải tiếp tục chung sống vì những đứa trẻ".
Các nhà nghiên cứu quan hệ quốc tế cho biết, Washington và Bắc Kinh sẽ bước vào cuộc họp ngày 18/3 (theo giờ Mỹ) với những ràng buộc và một danh sách dài những vấn đề sẽ cản trở bất kỳ bước đột phá hoặc tiến bộ đáng kể nào trong quan hệ hai nước.
Theo giới phân tích, sau nhiều năm chiến tranh thương mại với chính quyền cựu Tổng thống Trump, Bắc Kinh không thể tỏ ra yếu kém đối với các vấn đề cốt lõi.
Trong bối cảnh chính quyền của ông Biden đối mặt với sự chỉ trích ngày càng nhiều từ các đảng viên Cộng hòa về làn sóng người di cư ở biên giới Mexico, nhà lãnh đạo 78 tuổi cũng đang nỗ lực thúc đẩy mạnh mẽ các vấn đề nhân quyền và an ninh đối với Đài Loan và Biển Đông.
Nếu cùng bỏ qua khác biệt...
Nếu những người tham gia cuộc đàm phán không làm gì khác ngoài việc đưa ra những lời phàn nàn và chỉ trích, giới quan sát cho rằng, các cuộc đàm phán sẽ kéo dài thêm nhiều tháng với không khí gay gắt và dè chừng nhau.
Ông Zhiqun Zhu, Chủ nhiệm Khoa Quan hệ Quốc tế tại Đại học Bucknell cho biết: “Nếu hai bên chỉ lặp lại những gì đã xảy ra trong quá khứ, tôi nghĩ cuộc họp sẽ thất bại. Nhưng nếu hai bên bỏ qua sự khác biệt và có thể tìm thấy điều gì đó tích cực, đó sẽ là một cuộc họp thành công".
Về phía các quan chức, có vẻ không có quá nhiều kỳ vọng khi nói rằng, hai bên sẽ không ra tuyên bố chung hoặc thông báo lớn nào sau khi kết thúc các cuộc đàm phán.
Tuy nhiên, cộng đồng quốc tế sẽ tìm kiếm bất kỳ dấu hiệu nào cho thấy hai bên sẵn sàng tiến về phía trước, dù quan hệ song phương có băng giá hay không.
Các khả năng bao gồm việc mở lại Tổng Lãnh sự quán của hai bên ở Houston và Thành Đô, thúc đẩy một số hoạt động giao lưu nhân dân mang tính biểu tượng, hoặc thúc đẩy nền kinh tế toàn cầu, giải quyết các vấn đề hạt nhân của Triều Tiên hoặc đối phó với biến đổi khí hậu.
Dù vậy, một điểm khác biệt lớn giữa các siêu cường là thế giới quan và cách tiếp cận các cuộc đàm phán của họ rất khác nhau.
Trung Quốc có xu hướng nhấn mạnh các nguyên tắc trước, trong khi Mỹ muốn có kết quả cụ thể.
Một yếu tố gây căng thẳng khác là thông báo của Bộ Ngoại giao Mỹ ngày 16/3 rằng, Washington đã thêm 24 quan chức Trung Quốc và Hong Kong vào danh sách trừng phạt.
Mặc dù hành động này phần lớn mang tính hình thức, nhưng thời điểm ngay trước khi ngồi vào bàn đàm phán càng nhấn mạnh lập trường cứng rắn của Washington với Bắc Kinh.
Về phần mình, các cựu quan chức Mỹ cho rằng, Trung Quốc kỳ vọng vào cuộc gặp sắp tới nhiều hơn so với Mỹ.
Điều này được phản ánh qua việc địa điểm của cuộc gặp được đặt ở Alaska, nơi cách xa thủ đô của cả hai nước.
Cùng với đó là việc Mỹ yêu cầu các quan chức Trung Quốc phải bay qua Thái Bình Dương, mặc dù một ngày trước đó, Ngoại trưởng Blinken đã ở ngay Seoul - vị trí không xa Bắc Kinh.
“Điều quan trọng đối với chúng tôi là cuộc gặp đã diễn ra trên đất Mỹ”, Thư ký báo chí Nhà Trắng Jen Psaki nêu rõ trong cuộc họp báo ngày 16/3.
"Cài đặt" lại quan hệ Mỹ-Trung
Nỗi lo lớn của Trung Quốc khi tham gia cuộc họp là Mỹ sẽ xây dựng một liên minh hiệu quả của các quốc gia Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương và các quốc gia Tây Âu nhằm liên kết chống lại Bắc Kinh.
“Trung Quốc sẽ cố gắng đảo ngược đà đó bằng cách tập trung vào các vấn đề chung như biến đổi khí hậu, trong khi Mỹ sẽ muốn nhấn mạnh rằng, cái giá Trung Quốc phải trả để tiếp tục đi trên con đường đã chọn sẽ chỉ tăng lên”, theo John Lee, thành viên của Viện Hudson và cựu Cố vấn chính sách đối ngoại cấp cao cho Thủ tướng Australia.
Jean-Pierre Cabestan, Giáo sư Chính trị-Khoa học tại Đại học Baptist Hong Kong (Trung Quốc) nhận định rằng, hai bên sẽ đều có những ưu tiên riêng.
Bắc Kinh sẽ chú trọng đến việc “thiết lập lại” quan hệ hai nước một cách rõ ràng, cam kết của Mỹ về việc dỡ bỏ các lệnh trừng phạt thương mại, trong khi Washington sẽ hướng đến cam kết của Trung Quốc trong việc ngừng đe dọa các nước láng giềng và tuân thủ các chuẩn mực kinh tế toàn cầu.
Học giả Cabestan cũng nói thêm: "Đó là một cuộc họp rất quan trọng, nhưng chúng ta không nên mong đợi quá nhiều".