“Châu bản - Di sản diệu kỳ”

Lễ đón nhận do Cục Văn thư và Lưu trữ Nhà nước – Bộ Nội vụ tổ chức ngày 30/7 tại Hà Nội.

Tư liệu quý giá

Phát biểu tại buổi lễ, Bộ trưởng Bộ Nội vụ Nguyễn Thái Bình cho biết: “Châu bản là nguồn tài liệu vô cùng quý giá, có độ tin cậy cao trong đó lưu bút tích phê duyệt của các Hoàng đế triều Nguyễn. Đây là khối tài liệu hành chính duy nhất còn lưu giữ được của một vương triều phong kiến ở Việt Nam. Châu bản chứa đựng nhiều thông tin phong phú, phản ánh toàn bộ lịch sử, đời sống kinh tế xã hội, con người ở Việt Nam thế kỷ XIX và nửa đầu thế kỷ XX cũng như mối quan hệ bang giao của triều Nguyễn với nhiều quốc gia...”.

Theo nhận định của các nhà sử học, Châu bản triều Nguyễn được ghi danh vào Danh mục Di sản tư liệu thuộc Chương trình Ký ức Thế giới khu vực châu Á – Thái Bình Dương bởi những giá trị nổi bật về mặt nội dung phong phú, hình thức độc đáo, tính duy nhất, không thể thay thế và có tầm ảnh hưởng lớn trong khu vực và thế giới…

Châu bản triều Nguyễn là kho tư liệu gồm hơn 20 loại hình văn bản của triều đình nhà Nguyễn như: chiếu, dụ, chỉ, sắc, sớ, tấu, khải, bẩm, tư, phúc, phiến trình, trát sức, thông tri... điều hành mọi hoạt động kinh tế, chính trị, quân sự, văn hóa, xã hội... của quốc gia. Dưới triều Nguyễn, Châu bản là nguồn sử liệu quan trọng để biên soạn các bộ sử, các sách điển lệ chính thống như Đại Nam thực lục chính biên, Đại Nam nhất thống chí, Quốc triều chính biên toát yếu...

Hiện nay, Châu bản triều Nguyễn đang được bảo quản tại Trung tâm lưu trữ quốc gia I thuộc Cục văn thư và Lưu trữ Nhà nước, gồm 85.000 văn bản của 11 triều vua nhà Nguyễn. Các tài liệu này hình thành trong hoạt động quản lý nhà nước, được soạn thảo chủ yếu bằng chữ Hán, chữ Nôm và một số ít văn bản bằng cả chữ Hán Nôm, chứ Pháp và chữ Việt. Khối tài liệu được viết tay trên giấy dó bằng bút lông với một loại mực truyền thống mài thủ công và được soạn thảo bởi các thư lại có khả năng văn chương và chữ viết đẹp.

Thể hiện chủ quyền lãnh thổ

“Châu bản triều Nguyễn mang giá trị lịch sử vô giá về chủ quyền lãnh thổ, biên giới, biển đảo của đất nước ta. Việc Châu bản triều Nguyễn được UNECO công nhận là di sản tư liệu thế giới càng làm tăng thêm giá trị của Châu bản triều Nguyễn trong việc khẳng định chủ quyền của Việt Nam đối với Hoàng Sa, Trường Sa”, Bộ trưởng Bộ Văn hóa Thể thao và Du lịch Hoàng Tuấn Anh nhấn mạnh.

Theo Giáo sư Phan Huy Lê, trong số các Châu bản, có 19 tờ Châu bản thể hiện rất cụ thể về việc triều Nguyễn thực thi chủ quyền trên hai quần đảo Hoàng Sa, Trường Sa. “Triều Nguyễn đã nâng tầm quản lý Trường Sa, Hoàng Sa lên vị thế cao nhất. Tất cả các văn bản liên quan đến Hoàng Sa, Trường Sa đều được báo cáo lên nhà vua và được phê chuẩn. Đồng thời, những Châu bản đã cho thấy phương thức quản lý, thể hiện chủ quyền mạnh mẽ của triều Nguyễn đối với Hoàng Sa, Trường Sa, từ việc cử các đoàn thuyền đi thám hiểm, đo đạc”, Giáo sư chia sẻ.

Quyết tâm phát triển giáo dục

Bà Katherine Muller Marin nhận định Châu bản triều Nguyễn thể hiện quyết tâm của quốc gia hướng tới phát triển khoa học và giáo dục, giao lưu quốc tế và phát triển văn hóa: “Những tư liệu này có giá trị quan trọng đối với bất kỳ ai đọc Châu bản vì chúng đưa quý vị ngược dòng lịch sử qua những câu chuyện kể về hơn 150 năm phát triển chính trị, kinh tế, xã hội và văn hóa của Việt Nam”.

Theo bà Katherine, nội dung của các Châu bản này vẫn có giá trị đến ngày nay với những cam kết phát triển lâu dài của dân tộc như: Vua Gia Long (trị vì từ 1802- 1820) đã có nhiều ngự phê tập trung về giáo dục, chú trọng việc thi cử, tuyển chọn nhân tài, học tập tại Văn Miếu Quốc Tử Giám; Vua Minh Mạng năm 1825 đã ngự phê phân phát đồ cứu tế, giảm thuế cho nhân dân vùng thiên tai; Vua Thành Thái mở trường Quốc học năm 1896 để đào tạo nhân tài có trình độ về nền văn minh phương Tây và ngự phê đồng ý đặt mua các tờ báo bằng tiếng nước ngoài để “tăng năng lực học tập, cổ vũ sự hiểu biết giữa các nền văn hóa”.

Cơ hội phát huy giá trị

Các đại diện Bộ, ngành, các nhà nghiên cứu đã cho rằng với việc Châu bản triều Nguyễn được UNESCO công nhận là Di sản tư liệu thuộc chương trình Ký ức thế giới khu vực châu Á - Thái Bình Dương của UNESCO đã mở ra những cơ hội mới để bảo tồn di sản tư liệu, trao đổi thông tin và huy động nguồn lực để bảo quản, phổ biến những tác phẩm quý giá này.

Thứ trưởng Ngoại giao Nguyễn Thanh Sơn, Chủ tịch Ủy ban quốc gia UNESCO Việt Nam cho rằng với việc ghi danh vào Danh mục Di sản tư liệu đồng nghĩa với việc Châu bản triều Nguyễn sẽ có nhiều điều kiện để phát huy giá trị vốn có của nó, đặc biệt là giá trị về nội dung và giá trị pháp lý. Thứ trưởng Nguyễn Thanh Sơn cũng cho rằng, trong nhiều thập kỷ qua, Đảng và Chính phủ Việt Nam không những bảo vệ tốt các di sản tư liệu mà còn phát huy tốt thông qua việc giới thiệu với bạn bè quốc tế. “Các di sản tư liệu Việt Nam đã làm giàu thêm kho tàng tư liệu của nhân loại, đồng thời góp phần nâng cao hình ảnh và vị thế của Việt Nam trên trường quốc tế”, Thứ trưởng khẳng định.

Hiện tại, Châu bản triều Nguyễn được Cục Văn thư và Lưu trữ Nhà nước tu bổ, phục chế gần như nguyên trạng. Hiện Cục đã tiến hành số hoá tư liệu này và dịch sang tiếng Anh để đưa nội dung Châu bản triều Nguyễn đến gần hơn với công chúng trong nước và quốc tế.

THẢO VY