Lào Cai, Đồng Tháp, Vĩnh Long nhảy từ Tốt lên Rất tốt, trong khi Hòa Bình "rơi" khỏi nhóm Trung bình xuống Tương đối thấp. So với kết quả xếp hạng năm 2008, kỷ lục "nhảy xa" thuộc về Điện Biên, bét bảng năm ngoái nay vươn lên dẫn đầu top khá với 37 bậc. Ngược lại, kỷ lục "nhảy lùi" thuộc về Thái Bình khi thoái lui 22 bậc. Tp.HCM và Hà Nội tiếp tục "giật lùi" tương ứng là 3 và 2 bậc.
9.890 doanh nghiệp dân doanh tham gia cuộc điều tra của Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI), đã cho điểm 9 chỉ số thành phần của PCI 2009 "rộng tay" hơn năm trước. Bản đồ PCI năm 2009, màu đỏ và hồng (tỉnh, thành phố xếp hạng Thấp và Tương đối thấp) chỉ còn thưa thớt, trong khi màu xanh lam, xanh dương (xếp hạng Tốt và Khá) chiếm tỷ lệ áp đảo.
Đặc biệt, điều tra về PCI cũng chỉ ra rằng, các lĩnh vực về chi phí gia nhập thị trường, tiếp cận đất đai và ổn định trong sử dụng đất, thời gian, đào tạo lao động và lòng tin vào thiết chế pháp lý đạt được những tiến bộ trong năm 2009. Đây là ghi nhận của cộng đồng doanh nghiệp đối với những nỗ lực cải cách ở các địa phương trong thời gian qua.
Những cải thiện tích cực
Chiếm tới 20% trong số PCI, sự cải thiện chỉ số Chất lượng đào tạo lao động có đóng góp lớn trong việc tăng điểm số cho các tỉnh, thành phố. Khoảng 45% số doanh nghiệp tham gia điều tra PCI năm 2009 đánh giá chất lượng giáo dục đào tạo ở mức Tốt hoặc Rất tốt (năm 2008 là 35%).
Tiếp theo, Chi phí thời gian để thực hiện các quy định của Nhà nước chiếm 15% trọng số cũng được cải thiện hơn sau nhiều năm giậm chân tại chỗ. Thời gian doanh nghiệp bỏ ra để thực hiện các thủ tục hành chính đã giảm từ 22% xuống 15%; thời gian trung bình mỗi đợt thanh tra, kiểm tra thuế giảm từ 8 giờ xuống còn 5 giờ.
Khoảng 47% số doanh nghiệp tham gia điều tra ở tỉnh trung vị cho biết các công việc liên quan đến giấy tờ, thủ tục hành chính đã giảm trong vòng 2 năm qua; 44% số doanh nghiệp nhận định cán bộ, công chức giải quyết thủ tục hành chính hiệu quả hơn.
Chi phí gia nhập thị trường, chiếm 10% trọng số, tiếp tục là chỉ số thành phần được cải thiện trong năm vừa qua. Thời gian doanh nghiệp phải chờ đăng ký kinh doanh đối với tỉnh trung vị giảm từ 12,25 ngày xuống còn 10 ngày. Số lượng doanh nghiệp phải chờ hơn một tháng để khởi sự kinh doanh giảm từ 21% xuống còn 19%; chờ 3 tháng còn dưới 5%.
Trong cảm nhận của các doanh nghiệp dân doanh, các chỉ số Tiếp cận đất đai và Sự ổn định trong sử dụng đất (5% trọng số) cũng ghi nhận một số cải thiện. Lo ngại về khả năng bị thu hồi đất của doanh nghiệp cải thiện từ 2 lên 2,5 điểm (thang điểm 5). Khoảng 40% doanh nghiệp tin tưởng sẽ được bồi thường thỏa đáng nếu bị thu hồi đất, tăng 2 điểm % so với năm 2008.
Nhưng, chỉ số về lòng tin của doanh nghiệp vào thiết chế pháp lý cho thấy kết quả khác nhau. Tỷ lệ các vụ kiện được thụ lý tại tòa án tỉnh do doanh nghiệp dân doanh là nguyên đơn tăng từ 65% lên 72% trong kết quả đánh giá năm 2009. Tuy nhiên, số doanh nghiệp tin tưởng có thể sử dụng hệ thống pháp lý để khởi kiện các hành vi tham nhũng, hoặc bảo vệ tài sản của họ giảm lần lượt là 27% xuống 25% và 67% xuống 62%.
Còn đó những hạn chế
Tính minh bạch, chỉ số thành phần có trọng số cao nhất, tuy đạt được những bước tiến dài trong nhiều năm qua nhưng lại thể hiện sự đảo chiều trong năm nay. Trước hết, khả năng tiếp cận các tài liệu kế hoạch của tỉnh giảm. Tỷ lệ doanh nghiệp cho rằng phải có "mối quan hệ" mới tiếp cận được các tài liệu liên quan đến hoạt động kinh doanh đã trở về mức của năm 2006 (khoảng 61,26%).
Một chỉ số khác cũng không có sự cải thiện đáng kể là chi phí không chính thức. Có tới 52% số doanh nghiệp tại một tỉnh được xếp khoảng giữa tin rằng cán bộ tỉnh sử dụng các quy định riêng của tỉnh với mục đích trục lợi. Tỷ lệ này tăng so với năm 2008 và 2007 (37%). Kết quả này cũng phù hợp với phân tích ở trên về tính minh bạch.
Ngoài ra, 53% số doanh nghiệp cho biết cần phải trả hoa hồng khi tham gia đấu thầu để có được hợp đồng với các cơ quan nhà nước. Đây là những dấu hiệu đáng lo ngại về môi trường kinh doanh ở Việt Nam. Đồng thời, năm 2009, cảm nhận của doanh nghiệp về tính năng động của chính quyền tỉnh cũng sụt giảm về mức của năm 2007.
Cúc Nhi