Theo tờ SCMP ngày 13/10, giá cổ phiếu các công ty sản xuất chip của Mỹ đã giảm mạnh khi thị trường mở cửa vào tuần này, với chỉ số bán dẫn Philadelphia (SOX) giảm 3,5% xuống mức thấp nhất kể từ tháng 11/2020. Thậm chí, biên độ giảm giá cổ phiếu của các công ty riêng lẻ trong chuỗi công nghiệp sản xuất chip còn lớn hơn.
Ở châu Á, giá cổ phiếu của các công ty sản xuất chip niêm yết trên các thị trường chứng khoán chủ chốt như Tokyo, Seoul, Thượng Hải, Đài Bắc, Hong Kong (Trung Quốc)… đều bị tác động.
| Hậu quả trung và dài hạn cuộc chiến chip Mỹ-Trung có thể sẽ rất khó lường. (Nguồn: CNN) |
Mỹ-Trung lại leo thang căng thẳng
Nguyên nhân xuất phát từ các biện pháp kiểm soát xuất khẩu chip nghiêm ngặt hơn mà Washington tuyên bố áp đặt đối với Bắc Kinh vào ngày 7/10 để hạn chế nước này mua và sản xuất chip cao cấp, ngăn chặn sự phát triển công nghệ và quân sự của nền kinh tế lớn thứ hai thế giới.
Động thái này được coi là một bước leo thang cấp độ trong cuộc đọ sức của Mỹ với Trung Quốc do xu hướng đối đầu giữa hai nước khó có thể đảo ngược trong tương lai gần.
Trung Quốc là thị trường sản xuất chip quan trọng của toàn cầu, với tổng giá trị nhập khẩu chip năm 2020 đạt 350 tỷ USD, cao hơn tổng giá trị nhập khẩu dầu mỏ. Biện pháp kiểm soát chip mới nhất đối với Trung Quốc xuất phát từ việc nước này phụ thuộc cao vào nhập khẩu chip để phát triển các sản phẩm dân sự và quân sự.
Kinh nghiệm từ cuộc xung đột ở Ukraine cho thấy, quân đội Nga bị phương Tây cấm vận chip sau khi tiêu hao một lượng lớn vũ khí công nghệ cao đã gặp khó khăn do Moscow không thể tự chủ sản xuất.
Trong hệ sinh thái sản xuất chip toàn cầu hiện nay, các doanh nghiệp và công nghệ của Mỹ vẫn đứng đầu chuỗi giá trị.
Mặc dù Trung Quốc đã mạnh tay đầu tư trong những năm gần đây bằng cách dựa vào lợi thế “hệ thống toàn quốc” để vượt qua Mỹ.
Tuy nhiên, do các khâu thượng, trung và hạ nguồn liên quan đến sản xuất chip rất nhiều, nền tảng công nghệ cũng cần thời gian để tích lũy, trong khi các công ty chip của nước này luôn ở trong tình trạng nhiều về số lượng nhưng yếu về chất lượng, Bắc Kinh khó có thể độc lập tác chiến hoặc đạt những đột phá công nghệ quan trọng.
Về phương diện nâng cấp thiết kế và sản xuất chip, Trung Quốc cũng luôn bị phương Tây chỉ trích là đánh cắp quyền sở hữu trí tuệ và nhân tài để có được.
Gần đây, quốc gia châu Á tuyên bố đạt được thành tựu đáng kể về công nghệ sản xuất chip 7 nm tiên tiến hàng đầu, nhưng để đạt được năng suất cao trong việc sản xuất hàng loạt dường như vẫn còn một chặng đường dài phía trước.
Các biện pháp kiểm soát mới của Washington đã thắt chặt xuất khẩu công nghệ, thiết bị sản xuất và dịch vụ đối với Bắc Kinh, tất cả chip công nghệ 14 nm hoặc giá trị cao hơn đều bị cấm xuất khẩu sang Trung Quốc.
Đồng thời, gói biện pháp cũng hạn chế nhân tài người Mỹ gốc Hoa, gồm công dân và thường trú nhân, hỗ trợ Trung Quốc nghiên cứu phát triển chip cao cấp liên quan đến quân sự, trí tuệ nhân tạo (AI) và siêu máy tính.
Đây được coi là "con đường" nhanh nhất để Mỹ trực tiếp phá vỡ “kế hoạch ngàn nhân tài” được Trung Quốc đưa ra vào năm 2008 nhằm thu hút các nhân tài nước ngoài và hỗ trợ nâng cấp ngành công nghiệp của nền kinh tế châu Á.
Hậu quả khó lường
Mặc dù không thiếu yếu tố thổi phồng, nhưng vẫn không thể xem nhẹ ảnh hưởng từ các biện pháp hạn chế của Mỹ.
Từ thực tế Trung Quốc vẫn thiếu năng lực tự sản xuất chip cao cấp, cũng như mức độ phụ thuộc vào nhiều loại chip nhập khẩu khác nhau, các biện pháp này không những làm chậm sự phát triển công nghệ chip của Trung Quốc, mà còn nới rộng khoảng cách các thế hệ công nghệ ở cùng trình độ quốc tế.
Kể từ khi cựu Tổng thống Donald Trump triển khai các biện pháp đối đầu thương mại với Trung Quốc từ năm 2018 đến nay, nền kinh tế hai nước có tách rời nhau hay không luôn là chủ đề quan tâm của các giới.
Chính quyền Tổng thống Joe Biden nâng cấp cạnh tranh thương mại lên thành "cuộc chiến" trong ngành sản xuất chip, điều này cho thấy Mỹ đã đưa Trung Quốc vào tầm ngắm và cuộc đọ sức giữa hai nước sẽ khó có thể dịu lại.
Sự “tách rời” hay “bị tách rời” giữa kinh tế Trung Quốc và phương Tây có lẽ là xu thế phát triển của tương lai. “Liên minh chip 4” do Mỹ dẫn đầu nhằm cô lập Trung Quốc gần đây đã tổ chức hội nghị trù bị.
"Cuộc chiến" chip cho thấy sự mở rộng đối đầu Mỹ-Trung, hậu quả ngắn hạn chắc chắn sẽ làm trầm trọng thêm căng thẳng tình hình quốc tế, trong khi hậu quả trung và dài hạn sẽ rất khó lường.
Bộ trưởng cấp cao kiêm Bộ trưởng Điều phối các chính sách xã hội Sinapore Tharman Shanmugaratnam đã nhiều lần cảnh báo rằng, kinh tế toàn cầu đang đối mặt với “cơn bão hoàn hảo” do một loạt nhân tố bất an mang tính kết cấu gây nên trên các phương diện địa chính trị, kinh tế và tồn vong.
Và "cuộc chiến" chip dường như đã cho thấy “mắt bão”.