| Thị trưởng thành phố La Haye tổ chức cho các Đại sứ trong Đoàn Ngoại giao đạp xe quanh thành phố nhằm giới thiệu về giao thông xe đạp tại Hà Lan. |
Hà Lan có 17 triệu dân nhưng có 23 triệu xe đạp lớn nhỏ lưu hành. Người Hà Lan sử dụng xe đạp ở mọi lứa tuổi, từ 4-5 tuổi đến 70-80 tuổi, chủ yếu để giải quyết công việc.
Người Hà Lan đã tạo được một thói quen di chuyển bằng sức mình, đi bộ trong khoảng 1 km và đi xe đạp trong khoảng từ dưới 4-5 km. Mỗi ngày, có năm triệu người đi xe đạp ít nhất 1 lần.
Hà Lan nhiều xe đạp hơn nước khác không hẳn chỉ vì thích đạp xe, yêu vận động. Chỉ 10% dùng xe vì thể thao. Xe đạp là bài toán kinh tế của cả người dân và chính phủ.
Dùng một chiếc xe đạp giảm được 9/10 diện tích (khoảng 20m2) đỗ ngoài phố và nhiều hơn thế trong nhà, giảm được 9/10 chi phí so với một ô tô 5 chỗ (chừng 3.000 Euro), lại không gây ô nhiễm. Đi xe đạp ở đô thị nhanh hơn 5-10% so với ô tô.
Đạp xe đã trờ thành một thói quen tốt, thân thiện với môi trường và là nét văn hóa được Chính phủ nước này xây dựng và duy trì bằng nhiều chính sách nghiêm túc và chương trình hành động bền bỉ từ nhiều thập kỷ nay.
Xuất phát điểm
Những năm 1960 và 1970, ôtô là “phương tiện giao thông của tương lai”. Hà Lan lấp kênh, phá nhà để mở đường. Tai nạn giao thông ngày một gia tăng. Năm 1971 cao nhất có tới 3.300 người chết, trong đó hơn 400 trẻ em.
Năm 1973, khủng hoảng dầu mỏ khiến Hà Lan phải tiết kiệm năng lượng, chương trình “Chủ nhật không xe hơi” được tổ chức. Đầu thập niên 1980 một số thành phố ở Hà Lan bắt đầu quy hoạch làn đường riêng cho xe đạp, thay vì mở rộng đường cho xe hơi.Xe đạp dần có địa vị ưu tiên.
Hạ tầng đi trước một bước
Để ưu tiên xe đạp, chính phủ đã chi khoảng 400 triệu Euro để xây dựng mạng lưới đường xe đạp dài gần 35.000 km, nhưng chưa đủ vì mỗi năm gần 1 triệu xe đạp được bán ra thị trường, với tổng giá trị 1 tỷ Euro, tăng 3% mỗi năm. Riêng thủ đô Amsterdam có khoảng 880.000 xe đạp, tăng 44% kể từ năm 1990.
Năm 2019, chính phủ công bố đầu tư 390 triệu USD vào cơ sở hạ tầng xe đạp để khuyến khích 200.000 người đi làm bằng xe đạp trong 3 năm sau đó.
15 tuyến đường sẽ được phát triển thành "cao tốc" chỉ dành cho xe đạp, thêm 25.000 bãi đậu xe được xây và nâng cấp hơn 60 cơ sở chứa xe đạp.
Amsterdam có tới 25 bãi gửi xe đạp trong thành phố, trong đó 8 bãi miễn phí và khoảng 10.000 điểm đỗ dành cho xe đạp.
The Hague có chỗ để xe đạp ngay cạnh nhà ga trung tâm với sức chứa 8.000 xe và miễn phí gửi ban ngày.
Ngoài chính sách ưu tiên chỗ cho xe đạp chính phủ còn tăng phí đỗ xe ô tô để hướng sự lựa chọn của dân sang xe đạp. Mỗi giờ đỗ xe trong trung tâm thành phố lên tới 6-7 Euro.
Thành phố Utrecht đã có bãi gửi xe đạp 3 tầng âm với diện tích 21.373m² cho 12.500 xe, soán ngôi số 1 thế giới của bãi đậu xe đạp ở nhà ga Kansai, Tokyo (9.400 xe).
Ngoài cơ sở hạ tầng tốt cho xe đạp tốt, Hà Lan có những dịch vụ liên kết thuận tiện. Hệ thống tàu điện, xe điện, xe buýt kết nối các khu vực thường xuyên, nhanh chóng.
Các chuyến tàu luôn có toa dành cho hành khách mang xe đạp lên, và các nhà ga, bến dừng luôn có những bãi đậu xe rộng rãi (tổng số 320.000 bãi xe cho nhà ga).
Amsterdam còn có 29 công ty dịch vụ cho thuê xe đạp để xứng danh “Thủ đô đạp xe”.
Những chính sách khuyến khích song hành
Luật ưu tiên tuyệt đối cho xe đạp tham gia giao thông, sau đó là người đi bộ. Nếu lái ô tô gây tai nạn cho người đi xe đạp, lái xe phải đền bù tới 50%, phần còn lại do công ty bảo hiểm chi trả. Luật không buộc người đi xe đạp phải đội mũ bảo hiểm vì như vậy sẽ khiến dùng xe đạp thoải mái và thích đi xe đạp hơn. Bù lại, luật nghiêm cấm người đạp xe uống rượu.
Hà Lan thưởng cho người đạp xe đi làm bằng khoản giảm thuế cá nhân 0,22 USD cho mỗi cây số đạp xe. Một số công ty lớn ở Hà Lan cũng đồng hành cùng chính phủ, cam kết tài trợ xe đạp cho nhân viên.
Hà Lan có “Thị trưởng xe đạp”, một vị trí thuộc Mạng lưới các nhà lãnh đạo và thị trưởng xe đạp (Bicycle Mayor & Leaders Network), do Tổ chức ủng hộ xe đạp “BYCS” điều hành. “Thị trưởng xe đạp” có trách nhiệm quảng bá và bảo tồn văn hóa đạp xe của Hà Lan, đồng thời lan tỏa hình ảnh này ra nhiều quốc gia khác trên thế giới.
Hà Lan tổ chức Đại hội Velocity hàng năm của thế giới. Hàng trăm người đam mê xe đạp, các diễn giả và khách mời từ 40 quốc gia đã tham gia..
Tương lai của xe đạp
Không có dịch Covid-19 thì xe đạp vẫn đang ngự trị trên phố phường. Covid-19 khiến nhu cầu xe đạp của dân Hà Lan tăng vọt đến 80% trong tháng 5/2020.
Sản xuất không kịp nhu cầu. Nhu cầu đi lại của dân cũng đa dạng hơn trước. Mỗi người không chỉ có một xe để đi làm, mà có thêm xe thể thao, rồi chuyển sang xe đạp điện (vận tốc tới 18km/h) để hoạt động tầm xa. Nói Hà Lan là vương quốc xe đạp không sai!
Ngày 8/3, chính phủ ra thông cáo về kế hoạch tiếp tục biến Hà Lan thành vương quốc của xe đạp đến hết 2025 với sự tham gia của 23 cơ quan thuộc chính phủ, tổ chức, doanh nghiệp, viện nghiên cứu, xã hội dân sự.
Quốc vụ khanh Hà Lan Van Veldhoven nói: “Xe đạp đã ăn sâu vào ADN của chúng ta”, cũng như pho mai, hoa tulip vậy.
Bài học về tạo ra văn hóa và thói quen dùng xe đạp của Hà Lan thật đáng suy ngẫm.