| Từ trái qua: Thủ tướng Israel Netanyahu, Ngoại trưởng Mỹ Hillary Clinton và Tổng thống Palestine Abbas. |
Sự nhiệt tình của Mỹ
Cuộc hội đàm hòa bình trực tiếp tại Washington hôm 2/9 giữa Israel-Palestine được thực hiện lần đầu tiên sau 20 tháng rơi vào bế tắc và được tiến hành theo sáng kiến của Tổng thống Obama - người đề xuất lịch trình cho hai nhà lãnh đạo Israel và Palestine trong thời hạn một năm thông qua các cuộc đối thoại nhằm tìm kiếm một giải pháp bền vững để chấm dứt sự chiếm đóng của Israel trên vùng lãnh thổ của Palestine từ năm 1967, đồng thời đảm bảo sự tồn tại trong hòa bình của nhà nước dân chủ Palestine bên cạnh Israel.
Trước khi diễn ra cái bắt tay lịch sử trên, ông Obama đã có các cuộc tiếp xúc riêng lẻ với ông Abbas và ông Netanyahu, đồng thời tham khảo ý kiến của Quốc vương Jordan, Tổng thống Ai Cập cùng đại diện của "Nhóm Bộ tứ" về Trung Đông - cựu Thủ tướng Anh Tony Blair. Điều đó cho thấy người Mỹ đã hết sức nỗ lực và đây là cơ hội hòa bình hiếm có mà Israel và Palestine phải nắm lấy cho dù phía trước là hàng loạt trở ngại.
Tuy vậy kết quả của cuộc hòa đàm ngày 2/9 rất nghèo nàn. Hai bên chỉ nhất trí họp trở lại vào ngày 14 và 15/9 và kể từ thời điểm đó, các nhà đàm phán của Israel và Palestine sẽ họp với nhau hai tuần một lần trong vòng một năm nhằm tìm kiếm nền hòa bình cho Trung Đông.
Giới phân tích cho rằng thỏa thuận hòa bình cho Trung Đông là điều bất khả thi và thời hạn để có kết quả trong một năm như Mỹ mong muốn lại là quá tham vọng đối với một quá trình đã thất bại suốt mấy chục năm qua. Nhiều người còn cho rằng, chính quyền Mỹ thúc đẩy tiến trình hòa bình Trung Đông là nhằm vào việc giành lợi thế trong cuộc bầu cử giữa nhiệm kỳ sắp tới hơn là tính thực tế và khả năng thành công của nó.
Rào cản khó vượt
Cuộc đàm phán ngày 14/9 kéo dài gần hai giờ với sự tham gia của Tổng thống Palestine Abbas, Thủ tướng Israel Netanyahu, Ngoại trưởng Mỹ Clinton và đặc phái viên Mỹ về hòa bình Trung Đông Mitchell. Theo ông Mitchell, mục đích của các cuộc đàm phán là "hai nhà nước cho hai dân tộc", và hai bên đều quyết tâm đạt thỏa thuận khung cuối cùng trong vòng một năm tới. Ngày 15/9, các bên tiếp tục đàm phán tại Jerusalem với các vấn đề trọng tâm gồm an ninh của Israel, vấn đề đường biên giới của nhà nước Palestine tương lai, số phận của người tị nạn Palestine và thành phố Jerusalem mà cả hai bên đều nhận là thủ đô. Đây đều là vấn đề hóc búa, những rào cản mà hai bên cần phải vượt qua trước khi đi đến một thỏa thuận hòa bình cuối cùng.
Liên quan đến các khu định cư Do Thái của Israel, ông Mitchell cho biết quan điểm của Mỹ là "rõ ràng và kiên định." Trước khi bước vào cuộc gặp này, bà Hillary một lần nữa kêu gọi Israel kéo dài thời hạn tạm ngừng hoạt động xây dựng khu định cư Do Thái sau khi lệnh đình chỉ này hết hiệu lực vào ngày 26/9 tới. Trước mắt, việc đình chỉ hay cho tiếp tục xây dựng các khu định cư của người Do Thái ở khu Bờ Tây và Đông Jerusalem sau ngày 26/9 đang là trở ngại chính cho các cuộc đàm phán giữa hai bên và đến nay vẫn chưa đạt được thỏa thuận mới nào về việc xây dựng các khu định cư này. Ông Netanyahu thì cho biết đã loại trừ khả năng gia hạn cho lệnh tạm ngừng xây dựng các khu định cư, trong khi ông Abbas đã đe dọa sẽ rút khỏi các cuộc đàm phán nếu như lệnh này không được gia hạn sau ngày 26/9.
Trong một động thái liên quan, chỉ một ngày trước khi lãnh đạo hai bên ngồi vào bàn đàm phán, tổ chức phi chính phủ Peace Now của Israel cho biết sau khi thời hạn trên hết hiệu lực, hơn 13.000 nhà ở mới của người định cư Do Thái sẽ được triển khai xây dựng ở Bờ Tây, trong đó hơn 2.000 nhà bắt đầu được xây ngay sau ngày 30/9. Trong một động thái khác, phía Israel đã lặp lại khẳng định Palestine cần công nhận Israel là Nhà nước của người Do Thái để mở chìa khóa cho thỏa thuận hòa bình.
Tuy nhiên, phía Palestine đã bác bỏ đề nghị trên và yêu cầu Israel ngừng toàn bộ việc xây dựng các khu định cư để tiếp tục đàm phán về các vấn đề như an ninh, đường biên giới. Đặc biệt, chính quyền hai bên còn phải chịu sức ép rất lớn từ các phe phái trong nước không muốn các nhà lãnh đạo thỏa hiệp về bất cứ vấn đề nào vì quyền lợi dân tộc. Một thành viên đoàn đàm phán của Palestine cho biết nếu họ thất bại trong việc đảm bảo quyền lợi đất nước thì chính quyền của ông Abbas sẽ có nguy cơ sụp đổ về tay của Hamas. Những động thái như vậy chứng tỏ trở ngại trong việc xây dựng khu định cư cũng như vấn đề đường biên giới tương lai sẽ là rất lớn đối với hai bên, nhất là đối với người Palestine khi mà người Israel có thực lực và sức mạnh trong tay.
Phát biểu trước báo giới, bà Hillary cho rằng đây là thời điểm chín muồi để ông Netanyahu và ông Abbas đạt được một thỏa thuận hòa bình. Tuy nhiên, với những rào cản lớn trước mắt, liệu nỗ lực của Mỹ sẽ trở thành hiện thực? Với thời hạn một năm để giải quyết tất cả những vấn đề trong khi hố ngăn cách giữa người Israel và Palestine còn quá lớn, có thể nói khả năng đạt được mục tiêu thỏa thuận khung là gần như không tưởng.
Hòa Bình