| Nguyên Tổng Giám đốc Tổ chức Thương mại thế giới (WTO) Pascal Lamy. |
Đó là một trong những khuyến nghị mà nguyên Tổng Giám đốc Tổ chức Thương mại thế giới (WTO) Pascal Lamy đã chia sẻ với cộng đồng doanh nghiệp Việt Nam, trong buổi đối thoại bàn tròn về mối quan hệ thương mại toàn cầu, ngày 11/8 tại Hà Nội.
"Đừng để mũi nào cũng nhọn"
Việt Nam chưa thành công trong thu hút các nguồn lực đầu tư cho phát triển những ngành ưu tiên nhằm tạo ra ưu thế cạnh tranh rõ nét cho doanh nghiệp, các ngành hàng hóa, dịch vụ trên bản đồ thương mại toàn cầu. Ngay cả những ngành lâu nay được Việt Nam coi là tạo được ưu thế trong xuất khẩu như thủy sản, dệt may, da giày, cũng mang lại giá trị gia tăng không cao hơn so với các quốc gia khác cùng xuất khẩu các sản phẩm tương tự. Trong khi đó, theo tiêu chuẩn thương mại toàn cầu mới, không phải số lượng kim ngạch xuất khẩu, mà giá trị gia tăng mới là nhân tố quyết định nói lên ưu thế cạnh tranh của một ngành hàng.
Bởi vậy, "đừng để mũi nào cũng nhọn". Không trực diện "mách nước" cho Việt Nam nên chọn những ngành, lĩnh vực nào để tập trung nguồn lực phát triển, nhưng ông Pascal Lamy cho rằng, dứt khoát đó không phải là những ngành khai thác tài nguyên, thâm dụng lao động, trình độ công nghệ thấp…
Việc chọn lựa ngành mũi nhọn không chỉ đơn thuần căn cứ vào thế mạnh hiện có, mà còn cần dựa vào năng lực của Việt Nam có khả năng làm cho ngành đó mạnh thêm trong tương lai trước những biến động về nhu cầu của các thị trường trên thế giới. Khi xác định được ngành, lĩnh vực mũi nhọn, Việt Nam cần hình thành các cơ chế ưu đãi, khuyến khích thu hút các nguồn lực đầu tư trong và ngoài nước, để tạo đột phá trong phát triển chuỗi hỗ trợ tối ưu từ khâu cung cấp nguyên liệu, thúc đẩy các hoạt động phát minh, sáng chế trong sản xuất, đến hệ thống kho vận, cảng biển, hàng không, giảm thiểu thủ tục xuất nhập khẩu…
Chỉ khi chuỗi này được vận hành liên thông, cùng với việc "giảm giá" dịch vụ hành chính công, thì mới giảm thiểu được tối đa giá thành sản phẩm, dịch vụ, nếu vẫn cắt khúc, manh mún như hiện tại thì nỗ lực cải cách khó đạt kết quả.
Những định hướng cải cách trên mang tính kỹ thuật, trong khi yếu tố này là do con người quyết định, nên theo ông Pascal Lamy, một cải cách không thể tách rời mà Việt Nam cần ưu tiên nguồn lực triển khai là tăng đầu tư cho giáo dục và đào tạo, để nâng cao chất lượng nguồn nhân lực. Đây là yếu tố cốt lõi để đem lại giá trị gia tăng cao, cải thiện năng lực cạnh tranh cho các dòng sản phẩm, dịch vụ "made in Vietnam".
Nếu là Việt Nam...
"Lợi thế so sánh của các bạn nằm ở người dân. Đó là lợi thế rất lớn vì nó không có giới hạn. Người dân lúc nào cũng sáng tạo và tự nâng cao năng lực". Theo Pascal Lamy, Việt Nam không có cách nào khác trong việc lựa chọn lợi thế cạnh tranh của mình.
Nguyên Tổng Giám đốc WTO nhận xét, trước đây, khoảng cách và quá trình vận chuyển hàng hóa là yếu tố hạn chế của hoạt động thương mại. Nhưng ngày nay, với sự đột phá trong công nghệ thông tin và hệ thống logistics, chi phí này đã giảm nhiều và giúp cho quá trình nội địa hóa cũng đơn giản hơn. Vào những năm 1960 -1970, chỉ riêng việc phát minh ra container để vận chuyển hàng hóa đã giúp doanh nghiệp giảm 50% chi phí vận chuyển. Sau đó, sự phát triển của công nghệ thông tin đã xóa hết các khoảng cách xa xôi trước đây và việc truyền tin trở nên đơn giản.
Chính vì vậy, các tập đoàn đa quốc gia có thể dịch chuyển nơi sản xuất một cách dễ dàng. Lựa chọn của họ nằm ở những quốc gia đang phát triển, nhưng phải là những quốc gia có lợi thế cạnh tranh hơn. Việt Nam không thể mãi tăng trưởng kinh tế dựa vào tài nguyên thiên nhiên. Mà kể cả dựa trên thiên nhiên như tài nguyên biển, đánh bắt thủy, hải sản thì "vấn đề không phải là đánh được bao nhiêu cá mà là tận dụng được lợi thế con người để tạo thêm giá trị cho sản phẩm như thế nào". Ông nhấn mạnh, bởi vậy, chính sách thương mại tốt nhất của Việt Nam bây giờ là đầu tư vào giáo dục và đào tạo.
Đề cập tới vấn đề công bằng trong việc tham gia các hiệp định quốc tế, trả lời cho câu hỏi: Dường như không có sự công bằng giữa các nước phát triển và chưa phát triển trong việc gia nhập WTO? Đúng, không công bằng nhưng đó là thực tế! Để có thể bớt đi sự bất công, cách tốt nhất là tự nâng cao lợi thế cạnh tranh, ông Lamy nói.
Kết thúc buổi nói chuyện, cựu lãnh đạo tổ chức thương mại lớn nhất toàn cầu muốn gửi thông điệp: "Doanh nghiệp Việt Nam hãy nhìn về phía trước. Viễn cảnh của nền kinh tế Việt Nam 5-10 năm tới là khả quan với nhiều thay đổi to lớn. Nếu là Việt Nam, trước tiên tôi sẽ ưu tiên ASEAN, coi ASEAN là nơi hướng tới đồng bộ hóa các tiêu chuẩn, quy định".
Minh Châu (ghi)