Giải pháp đồng bộ của TP. Hồ Chí Minh nhằm ngăn vi phạm IUU, bảo vệ sinh kế ngư dân

Hiện thành phố không chỉ tập trung vào việc “quản cho chặt” mà còn thực hiện phương châm “gỡ cho trúng,” nhằm giải quyết căn cơ nhóm tàu cá chưa đủ điều kiện hoạt động – một trong những “điểm nghẽn” lớn trong công tác chống khai thác IUU.

Theo rà soát của các địa phương ven biển, TP. Hồ Chí Minh còn 380 tàu cá chưa đủ điều kiện hoạt động. Các vướng mắc chủ yếu liên quan đến hết hạn đăng kiểm, thiếu hoặc chưa phù hợp giấy phép khai thác, chưa lắp thiết bị giám sát hành trình (VMS) hoặc không đáp ứng quy định về vùng hoạt động. Nhiều tàu đã hành nghề ổn định trong thời gian dài, song khi quy định siết chặt, ngư dân lúng túng trong việc điều chỉnh vùng khai thác hoặc hoàn thiện thủ tục pháp lý, dẫn đến phải nằm bờ kéo dài, ảnh hưởng trực tiếp đến sinh kế.

Tại xã Phước Hải, một trong những địa bàn có số tàu chưa đủ điều kiện lớn, chính quyền địa phương áp dụng cách làm gần dân, sát dân. Thay vì chỉ kiểm tra và xử lý hành chính, xã tổ chức các buổi đối thoại “cà phê sáng cùng ngư dân,” mời các phòng chuyên môn và lực lượng chức năng trực tiếp lắng nghe từng trường hợp cụ thể.

Qua đó, những khó khăn về hồ sơ, đăng kiểm, giấy phép hay vùng khai thác được phân loại rõ ràng, “vướng ở đâu gỡ ở đó.” Bà Phạm Thị Tuyết Trinh, Chủ tịch UBND xã Phước Hải, cho biết địa phương đang rà soát từng tàu, hướng dẫn ngư dân hoàn thiện hồ sơ theo quy định và tổng hợp các kiến nghị về bất cập vùng khai thác để báo cáo cấp có thẩm quyền. Những tàu chưa đủ điều kiện được yêu cầu neo đậu đúng nơi quy định, chịu sự giám sát thường xuyên và tuyệt đối không được ra khơi trái phép.

Tương tự, nhiều địa phương ven biển khác như phường Phước Thắng, xã Long Hải cũng triển khai các mô hình quản lý linh hoạt nhưng chặt chẽ. Tại phường Phước Thắng, Tổ quản lý tàu cá chưa đủ điều kiện được thành lập, giám sát hàng ngày bằng hình ảnh và tọa độ neo đậu. Ông Nguyễn Thành Nhân, Phòng Kinh tế – Hạ tầng – Đô thị phường Phước Thắng, cho biết địa phương đang hướng dẫn trực tiếp ngư dân hoàn thiện thủ tục cho 20 tàu cá chưa đủ điều kiện.

Tại xã Long Hải, địa phương thành lập tổ phản ứng nhanh hoạt động 24/24 giờ, trực tiếp “đi từng ngõ, gõ từng nhà” để rà soát hồ sơ và hướng dẫn ngư dân hoàn thiện giấy tờ. Ông Nguyễn Thái Nguyên, ngư dân ấp Tân Phước, cho biết nhờ sự nhắc nhở kịp thời của địa phương, tàu cá của ông được đưa vào bờ để làm thủ tục đăng kiểm, giúp tránh vi phạm IUU và yên tâm tiếp tục hành nghề. Phó Chủ tịch UBND xã Long Hải, ông Nguyễn Minh Tâm, thông tin rằng tất cả tàu cá chưa đủ điều kiện đều được neo đậu và giám sát chặt chẽ, ngư lưới cụ được đưa lên bờ, nhằm đảm bảo không thể ra khơi trái phép.

Bên cạnh công tác hỗ trợ ngư dân, TP. Hồ Chí Minh siết chặt quản lý ở cấp liên ngành. Thành phố đã thành lập Tổ kiểm tra tàu cá không đủ điều kiện, tiến hành kiểm tra tại nhiều xã, phường ven biển với sự tham gia của lực lượng Biên phòng, ngành nông nghiệp-môi trường, công an và chính quyền cơ sở. Hoạt động kiểm tra tập trung làm rõ vị trí neo đậu, tình trạng hồ sơ, công tác quản lý tại địa phương, kịp thời chấn chỉnh những tồn tại.

Một trong những khó khăn hiện nay là tình trạng tàu cá chưa đủ điều kiện neo đậu ngoài địa bàn thành phố, hoặc đã sang tên đổi chủ nhưng chưa hoàn tất thủ tục pháp lý. TP. Hồ Chí Minh đang xây dựng phương án phối hợp với các tỉnh, thành ven biển khác để rà soát, truy tìm và bàn giao quản lý theo đúng thẩm quyền. Những tàu đã bán sang địa phương khác nhưng vẫn mang số đăng ký cũ sẽ được lập danh sách đầy đủ, kể cả tàu đã xóa số nhưng chưa sang tên. Lực lượng chức năng dự kiến làm việc trực tiếp với từng địa phương để ký biên bản bàn giao, chấm dứt tình trạng “tàu vô chủ” hoặc quản lý chồng chéo.

Bà Phạm Thị Na, Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường TP. Hồ Chí Minh, nhấn mạnh: “Đợt rà soát, xử lý tàu không đủ điều kiện sẽ phải thực hiện đến cùng, không để sót, không để tái diễn vi phạm. Các địa phương phải quản lý chặt tàu cá không đủ điều kiện; thu giữ ngư lưới cụ, trang thiết bị; ghi nhận đầy đủ hình ảnh, thời gian, tọa độ neo đậu; phân công cán bộ theo dõi từng tàu. Chi cục Thủy sản và Kiểm ngư sẽ đưa các tàu này ra khỏi danh sách tàu khai thác để không thể xuất bến trái phép.”

Những nỗ lực này cho thấy TP. Hồ Chí Minh đang áp dụng cách tiếp cận thực chất: siết chặt kỷ cương pháp luật đi đôi với hỗ trợ và đồng hành cùng ngư dân. Việc quản lý từ gốc – từ tàu thuyền, giấy tờ đến hành vi khai thác – không chỉ nhằm tháo gỡ “thẻ vàng” IUU mà còn hướng tới xây dựng nghề cá có trách nhiệm, hợp pháp và bền vững, giúp ngư dân yên tâm vươn khơi và bảo vệ sinh kế lâu dài.