Ngày 24/12, tại Hà Nội, Viện Chiến lược Thương hiệu và Cạnh tranh phối hợp với các đơn vị liên quan tổ chức Diễn đàn “Thị trường tín dụng và những vấn đề kinh tế vĩ mô”, nhằm tạo lập một không gian trao đổi chuyên sâu, nơi các nhà hoạch định chính sách, chuyên gia kinh tế-tài chính, tổ chức tín dụng, doanh nghiệp và nhà đầu tư cùng chia sẻ quan điểm, kinh nghiệm và thảo luận các vấn đề trọng tâm của thị trường tín dụng trong giai đoạn hiện nay.
| Toàn cảnh Diễn đàn “Thị trường tín dụng và những vấn đề kinh tế vĩ mô”, ngày 24/12 tại Hà Nội. (Nguồn: BTC) |
Tín dụng tăng nhưng doanh nghiệp vẫn khó tiếp cận vốn
Phát biểu tại Diễn đàn, TS. Võ Trí Thành, Viện trưởng Viện chiến lược thương hiệu và cạnh tranh khẳng định, trong bối cảnh kinh tế thế giới và khu vực biến động khó lường, thị trường tín dụng tiếp tục giữ vai trò đặc biệt quan trọng, vừa là kênh cung ứng vốn chủ yếu cho nền kinh tế, vừa là công cụ điều tiết mang tính chiến lược trong điều hành chính sách kinh tế vĩ mô.
Việt Nam đang đặt mục tiêu tăng trưởng cao trong những năm tới, song tăng trưởng không chỉ cần nhanh mà còn phải bền vững, xanh và bao trùm. Để hiện thực hóa mục tiêu này, nền tảng quan trọng hàng đầu vẫn là giữ vững ổn định kinh tế vĩ mô, bao gồm kiểm soát lạm phát, bảo đảm an toàn hệ thống tài chính – ngân hàng, cân đối vĩ mô và củng cố niềm tin thị trường.
Thực tiễn những năm gần đây cho thấy, tín dụng đã góp phần quan trọng vào quá trình phục hồi và thúc đẩy tăng trưởng kinh tế. Tuy nhiên, cùng với những đóng góp tích cực, quá trình mở rộng tín dụng cũng đặt ra nhiều thách thức liên quan đến hiệu quả phân bổ vốn, khả năng hấp thụ vốn của doanh nghiệp, cũng như yêu cầu kiểm soát rủi ro và duy trì ổn định hệ thống tài chính trong bối cảnh chính sách điều hành đang có những điều chỉnh đáng kể.
| TS. Cấn Văn Lực cho rằng Việt Nam đang đứng trước yêu cầu cấp thiết phải chuyển đổi mô hình tăng trưởng. (Nguồn: BTC) |
Theo TS. Cấn Văn Lực - thành viên Hội đồng Tư vấn chính sách của Thủ tướng, quy mô tín dụng toàn nền kinh tế hiện đã lên tới hơn 17 triệu tỷ đồng, trong khi tốc độ huy động vốn chậm hơn, khiến áp lực cân đối vốn ngày càng rõ. Điều này khiến dư địa giảm lãi suất cho vay ngày càng hạn chế, đặc biệt với các khoản vay trung và dài hạn - nguồn vốn sống còn với doanh nghiệp trong giai đoạn phục hồi.
Thực tế thị trường cho thấy nghịch lý: Tín dụng tăng nhưng doanh nghiệp vẫn khó tiếp cận vốn. Ngân hàng muốn cho vay, nhưng không thể hạ chuẩn tín dụng khi rủi ro đang lớn dần. Dòng vốn chủ yếu chảy vào nhóm doanh nghiệp có tài chính tốt, tài sản bảo đảm cao, trong khi doanh nghiệp nhỏ và vừa, doanh nghiệp đổi mới sáng tạo - khu vực cần vốn nhất - lại gặp nhiều rào cản.
TS. Cấn Văn Lực cho rằng Việt Nam đang đứng trước yêu cầu cấp thiết phải chuyển đổi mô hình tăng trưởng. Mô hình mới cần kết hợp đồng thời đầu tư - bơm vốn - đổi mới sáng tạo, thay vì tiếp cận tuần tự như trước, nhằm đạt tăng trưởng nhanh, bền vững và bao trùm. Ông Lực cũng nhấn mạnh, không có đủ cơ sở khoa học để khẳng định tín dụng phải tăng gấp đôi GDP; quan trọng hơn là chất lượng tăng trưởng, được quyết định bởi cơ cấu tín dụng và cơ cấu đầu tư.
Khoảng 80% vốn đầu tư công hiện nay dành cho hạ tầng giao thông, trong khi y tế - giáo dục chiếm 15% và khoa học - công nghệ chỉ khoảng 0,5%. Điều này cho thấy tăng trưởng vẫn dựa nặng vào mở rộng quy mô, trong khi động lực năng suất và đổi mới sáng tạo còn yếu - điểm nghẽn lớn nhất của tăng trưởng dài hạn.
Ở chiều ngược lại, hệ thống ngân hàng cũng đang chịu sức ép lớn từ cấu trúc thị trường vốn mất cân đối. Hiện hơn 50% vốn của nền kinh tế vẫn phụ thuộc vào tín dụng ngân hàng, trong khi thị trường trái phiếu doanh nghiệp và chứng khoán huy động vốn chưa thực sự phục hồi. Gánh nặng vốn trung - dài hạn tiếp tục dồn lên vai ngân hàng, làm gia tăng rủi ro hệ thống nếu tín dụng bị thúc đẩy quá nhanh.
Có thể thấy, Việt Nam sở hữu tiềm năng lớn trong huy động nguồn tài lực. Tuy nhiên, quá trình này vẫn còn nhiều điểm nghẽn, rào cản liên quan đến tính mất cân đối (hơn 50% vốn đến từ lĩnh vực ngân hàng; thể chế, quy trình-thủ tục, thị trường-sản phẩm-kênh đầu tư và quản lý rủi ro... Do đó, cần có Chiến lược tổng thể về huy động, phân bổ và sử dụng nguồn tài lực; gắn với tăng năng suất lao động, nâng cao hiệu quả đầu tư và chất lượng tăng trưởng. Việc cải cách khu vực thị trường tài chính là cấp thiết.
TS. Lê Xuân Sang, Phó Viện trưởng Viện Kinh tế Việt Nam và thế giới đề xuất một số định hướng, trong đó đối với nguồn vốn, cần tiếp tục đa dạng hóa nguồn vốn tín dụng ngân hàng thông qua thúc đẩy thị trường chứng khoán, nhất là trái phiếu, tập trung phát triển các tổ chức xếp hạng tín dụng/tín nhiệm; Lành mạnh hóa thị trường cổ phiếu thông qua kiểm soát chặt các đòn bẩy phi chính thức quá cao; kiểm soát các fintech chứng khoán; xem xét quản lý hiệu quả hơn các hoạt động tự doanh của các công ty chứng khoán; Tăng cung và cầu nhà ở giá hợp lý thông qua cơ chế ưu đãi tín dụng ràng buộc (kinh nghiệm Mỹ); Ban hành đầy đủ các quy định liên quan đến quản lý tín dụng xanh của ngân hàng thương mại (các chuẩn mực cấp tín dụng, đánh giá rủi ro); Hoàn thiện hệ thống dự báo, cảnh báo rủi ro tín dụng trong liên quan để các kênh huy động, đầu tư khác hiệu quả.
Điểm nhấn tín dụng xanh
Một điểm nhấn khác tại diễn đàn là tín dụng xanh - trụ cột của tăng trưởng bền vững trong tương lai. Theo ông Nguyễn Quốc Hùng - Phó Chủ tịch kiêm Tổng Thư ký Hiệp hội Ngân hàng Việt Nam, dư nợ tín dụng xanh hiện đạt khoảng 750.000 tỷ đến dưới 1 triệu tỷ đồng, tăng trưởng bình quân khoảng 21% mỗi năm nhưng vẫn chiếm tỷ trọng rất nhỏ trong tổng dư nợ toàn nền kinh tế. Trong khi đó, mục tiêu phát thải ròng bằng không vào năm 2050 đòi hỏi nguồn vốn chuyển đổi rất lớn.
| Ông Nguyễn Quốc Hùng - Phó Chủ tịch kiêm Tổng Thư ký Hiệp hội Ngân hàng Việt Nam cho rằng, tăng trưởng dư nợ tín dụng xanh dù nhanh nhưng vẫn chiếm tỷ lệ rất nhỏ trong tổng dư nợ toàn nền kinh tế. (Nguồn: BTC) |
Ông Hùng cũng chỉ ra điểm nghẽn lớn nhất của tín dụng xanh hiện nay là khung pháp lý và chính sách chưa ổn định: Tiêu chí ESG chưa thống nhất, cơ chế cho các dự án năng lượng tái tạo, công nghệ sạch còn nhiều bất cập, khiến cả ngân hàng lẫn doanh nghiệp đều dè dặt khi triển khai các khoản đầu tư dài hạn.
Từ thực tiễn đó, các chuyên gia thống nhất rằng giai đoạn tới, điều hành tín dụng phải chuyển trọng tâm từ tốc độ sang chất lượng, từ mở rộng quy mô sang nâng hiệu quả phân bổ vốn, từ chạy theo tăng trưởng ngắn hạn sang xây dựng nền tảng tăng trưởng bền vững.
Tại Diễn đàn, các đại biểu cũng tập trung làm rõ mối quan hệ giữa điều hành chính sách tín dụng và ổn định kinh tế vĩ mô, phân tích vai trò của tín dụng trong thúc đẩy tăng trưởng, hỗ trợ khu vực kinh tế tư nhân và các lĩnh vực ưu tiên; đồng thời thảo luận tác động của chính sách lãi suất, những điều chỉnh trong cơ chế tín dụng và các rủi ro tiềm ẩn đối với hệ thống ngân hàng, thị trường tài chính trong bối cảnh tín dụng tăng trưởng nhanh.
Thông qua việc cập nhật xu hướng chính sách và chia sẻ kinh nghiệm thực tiễn, Diễn đàn hướng tới hỗ trợ doanh nghiệp rà soát chiến lược vốn, nâng cao năng lực quản trị tài chính và tăng cường khả năng tiếp cận các nguồn lực tín dụng phù hợp.