Hiểu hơn về “Xứ Đông Dương” qua hồi ký của Paul Doumer

Buổi tọa đàm sẽ được tổ chức tại Hội trường của Trung tâm Văn hóa Pháp (24 Tràng Tiền) với sự tham gia của PGS. TS. Dương Văn Quảng, Nhà văn Nguyễn Trương Quý và ông Nguyễn Cảnh Bình (Chủ tịch Hội đồng Quản trị Alpha Books, Giám đốc Trung tâm hợp tác trí tuệ VICC).

Trong buổi Tọa đàm, PGS. TS. Dương Văn Quảng sẽ chia sẻ với độc giả sâu hơn về nội dung và giá trị của cuốn sách, nhà văn Nguyễn Trương Quý sẽ chia sẻ nhận định của mình về cuốn sách dưới góc nhìn của một nhà văn chuyên viết tùy bút, khảo cứu về Hà Nội. Bên cạnh đó còn có những chia sẻ của ông Nguyễn Cảnh Bình về cuốn sách, về Paul Doumer từ góc nhìn chính trị, kỹ trị cũng sẽ là những chia sẻ hấp dẫn với độc giả quan tâm đến chương trình.

“Xứ Đông Dương” (tên tiếng Pháp: L'Indo-Chine française: Souvenir) viết về Đông Dương giai đoạn từ năm 1897 - 1902.  Joseph Athanase Paul Doumer (1857 - 1932) là Toàn quyền Đông Dương từ 1897 tới 1902, là Tổng thống Pháp từ 1931 tới 1932. Không chỉ là một nhà cai trị, ông còn là một học giả, một nhà kỹ trị và một chính trị gia đầy tham vọng muốn biến Đông Dương trở thành một nước Pháp ở Viễn Đông. Vốn là người đã cai quản cả Đông Dương và từng giữ một chức vụ quan trọng như Bộ trưởng Tài chính của Pháp và sau này từng làm chủ tịch Hạ viện, rồi chủ tịch Thượng viện Pháp nên người đọc có cơ sở để tin rằng những suy nghĩ và đánh giá của ông là những đánh giá sâu sắc. Không dừng lại ở việc ghi chép về người thật việc thật, tác giả còn thể hiện rõ tầm nhìn xây dựng và phát triển quốc gia trong bối cảnh xứ Đông Dương nhưng cũng trong viễn cảnh chung của cộng đồng nước Pháp.

Nhận xét về cuốn sách PGS.TS Dương Văn Quảng viết: “Cuốn sách được viết dưới con mắt của một Toàn quyền nhằm tự khẳng định rằng mình đã “hoàn thành trọng trách lớn lao… ở Đông Dương tốt hơn bất kỳ ai khác”, “với niềm tự hào phụng sự nước Pháp”. Hơn thế nữa con người này có một quyết tâm sắt đá là phải thành công trong việc biến xứ sở này thành tiền đồn của Pháp tại Viễn Đông.

“Ngay từ đầu, tôi đã cho rằng sự hiện diện của nước Cộng hòa Pháp tại Đông Dương không chỉ vì sứ mệnh tổ chức và quản lý thuộc địa, mà nước Pháp còn phải hành động trong khuôn khổ những phương tiện có trong tay để chính sự phát triển của thuộc địa truyền thêm sức mạnh, từ đó tăng cường danh tiếng, quyền lực và hành động của nước Pháp tại Viễn Đông” - PGS.TS Dương Văn Quảng chia sẻ .

"Như vậy, lẽ đương nhiên nó chứa đựng nhiều sự kiện, nhiều đánh giá mang nặng tính chủ quan, không trùng khớp với lịch sử mà chúng ta từng biết và không phù hợp với cách nhìn của Việt Nam về cuộc khai thác thuộc địa lần thứ nhất tại Đông Đương” - ông nói.

PGS.TS Dương Văn Quảng còn lưu ý với bạn đọc rằng: “Cuốn sách truyền tải rất nhiều thông tin về xứ Đông Dương, nhất là về một giai đoạn lịch sử mang tính bước ngoặt về nhận thức trong xã hội Việt Nam lúc đó. Những năm tháng này cùng với những sự kiện diễn ra mang đậm dấu ấn lịch sử cần được nghiên cứu một cách thấu đáo, khách quan, tránh những thành kiến và phê phán một chiều. Lịch sử vốn là một bộ môn khoa học nghiên cứu, đánh giá những sự kiện đã xảy ra. Lịch sử phải chấp nhận cách nhìn đa chiều sự kiện thì nó mới là nó và mới hấp dẫn, thúc đẩy thế hệ trẻ tự tìm hiểu và yêu lịch sử, nhất là lịch sử nước mình… Đọc cuốn sách Xứ Đông Dương bạn sẽ bị lôi cuốn bởi cách viết của tác giả; đặc biệt, bạn sẽ được khám phá và tìm thấy nhiều điều mới mẻ mà bạn chưa từng đọc được trước đó về giai đoạn lịch sử này của đất nước Việt Nam”.

PGS.TS Nguyễn Thừa Hỷ, người hiệu đính cho cuốn sách cũng nhận xét: “Toàn quyền Paul Doumer là một con người phức hợp nghịch lý, từng gây nhiều tranh cãi. Nhiều người khen ông là một quan chức cai trị tài năng, có tầm nhìn chiến lược xa rộng với ý chí quyết đoán, một con  người tự lập tự tin trong hành động, một tấm gương chính trực, liêm khiết. Nhưng cũng có không ít ý kiến chê ông là một nhà chính trị kiêu căng, đầy tham vọng và thủ đoạn, độc đoán chuyên chế với những biện pháp bóc lột tận thu tàn nhẫn đối với người dân xứ thuộc địa. Lịch sử vốn là một ngôi nhà có nhiều cửa sổ. Đứng từ bên ngoài, tùy từng góc nhìn khác nhau, người ta có thể chứng kiến những mảng sáng tối khác nhau và đưa ra những nhận định tương phản khác nhau, điều đó là chuyện bình thường”.

Tuy nhiên, có một điều gần như được đồng thuận nhất trí trong những những ý kiến đối lập khác nhau, đó là việc mọi người đều coi Paul Doumer là một gương mặt lịch sử có tầm vóc lớn, một hiện tượng lịch sử để lại nhiều dấu ấn sâu đậm đối với Việt Nam cũng như nước Pháp thời cận đại. Ngoài ra, việc tìm hiểu, suy ngẫm về bức tranh toàn cảnh của xã hội Việt Nam cách đây hơn một thế kỷ cùng những con người có vai trò ảnh hưởng tới xã hội ấy chắc chắn là những điều bổ ích với độc giả.