Chắp cánh những ước muốn
Khi nhận nhiệm vụ tại một địa bàn châu Phi, tôi nghĩ sẽ có không ít khó khăn, bỡ ngỡ nhưng cũng hào hứng chờ mong nhiều khám phá thú vị.
Điều thuận lợi lớn với tôi là Đại sứ quán Việt Nam đã được mở lại tại Maputo sau gần 20 năm tạm rút. Trước đó, ta đã có Đại sứ quán tại Maputo từ năm 1976-1990. Hai nước vốn gắn bó thân thiết với nhau bằng tình cảm đồng chí, anh em, đặc biệt giữa Đảng ta và Đảng Frelimo.
Thêm nữa, thế hệ lãnh đạo của nước bạn đều là những người rất có thiện cảm và ngưỡng mộ Việt Nam. Có lẽ, đây là những tài sản quý báu trong hành trang của cán bộ ngoại giao tới công tác tại địa bàn.
Tuy cách xa về mặt địa lý, người dân Mozambique đã biết nhiều hơn đến đất nước Việt Nam đổi mới. Điều này có phần đóng góp quan trọng của Tập đoàn Viễn thông Quân đội (Viettel), đem lại thay đổi lớn trong đời sống nông thôn Mozambique. Với mạng điện thoại di động Movitel (thương hiệu của Viettel), người nông dân Mozambique lần đầu tiên nói chuyện được với người thân bằng điện thoại di động. Nhiều người Mozambique có thể chưa biết vị trí của Việt Nam trên bản đồ thế giới, nhưng họ đã biết rằng Movitel là một công ty đến từ Việt Nam và góp phần chắp cánh cho những ước muốn của họ bay xa.
Mozambique là quốc gia đầu tiên tại châu Phi mà Viettel quyết định đầu tư. Trên phương diện nào đó, Viettel đã chỉ ra cách tiếp cận hiệu quả với châu Phi cho doanh nghiệp nước ta. Khi Movitel đã có vị thế, chúng tôi khuyến khích Viettel tạo điều kiện cho các doanh nghiệp trong nước, trước mắt là doanh nghiệp phụ trợ sang kinh doanh tại Mozambique. Mặt khác, Movitel sẵn sàng hỗ trợ, là chỗ dựa ban đầu cho các doanh nghiệp ngoài ngành viễn thông sang tìm kiếm cơ hội làm ăn tại địa bàn, trong các lĩnh vực như thu mua nông sản, khai thác và chế biến gỗ, thương mại hàng gia dụng, kinh doanh nhà hàng… Nhờ đó, từ thực tế chỉ duy nhất Viettel có mặt tại Mozambique vào năm 2012, đến nay, đã có trên 15 công ty của Việt Nam đăng ký hoạt động theo luật sở tại.
Tiềm năng không giới hạn
Trong tương lai gần, Mozambique có thể là một trong những nước phát triển nhanh tại Nam châu Phi, xuất phát từ viễn cảnh khai thác trữ lượng khí đốt khổng lồ ngoài khơi, tạo ra nguồn lực tài chính lớn cho sự cất cánh về kinh tế của quốc gia này.
Mặt khác, với diện tích gần gấp đôi nước ta, nhưng dân số chưa đến 26 triệu người, Mozambique còn rất nhiều diện tích đất nông nghiệp màu mỡ chưa được khai thác. Trong bối cảnh đó, theo chúng tôi, các doanh nghiệp Việt Nam sẽ có rất nhiều cơ hội hợp tác và trao đổi đầu tư và thương mại với Mozambique, một thị trường “vừa tầm với”, đang trong quá trình chuyển đổi, rất thiếu thốn hàng hoá và dịch vụ, đặc biệt là thiếu vốn đầu tư.
Cơ hội có thể thấy trong lĩnh vực nông nghiệp và hàng nông sản. Mozambique hiện chưa tự túc được lương thực, hàng năm vẫn phải nhập khẩu khoảng 300-400 nghìn tấn lương thực. Nếu tình hình tỷ giá hối đoái được bình ổn, đây có thể là một thị trường tốt cho gạo và một số nông sản của Việt Nam. Từ năm 2009 đến nay, Việt Nam liên tục có các dự án phát triển cây lúa và cây lương thực tại nước bạn, điển hình là Dự án nghiên cứu cây lương thực, trị giá 2,2 triệu USD được Mozambique đánh giá cao.
Thành công của dự án đã góp phần tạo uy tín cho gạo Việt Nam. Người tiêu dùng Mozambique bước đầu biết đến và thích gạo nước ta. Người nông dân tại khu vực trồng lúa cũng được làm quen và huấn luyện kỹ thuật trồng lúa nước của Việt Nam. Đây là xuất phát điểm và là cơ sở quan trọng cho các doanh nghiệp Việt phát triển kinh doanh trồng lúa thương phẩm tại Mozambique. Chính phủ Mozambique tạo điều kiện ưu đãi về đất đai, tổ chức sản xuất và cơ chế ưu tiên vì nông nghiệp và an ninh lương thực là một trọng tâm lớn.
Sau cây lúa, cây điều có thể sẽ là một trọng tâm trong việc thúc đẩy hợp tác nông nghiệp song phương. Mozambique, dưới thời kỳ thực dân Bồ Đào Nha, là quốc gia trồng, sản xuất và xuất khẩu điều nhân lớn nhất châu Phi. So với các nước Tây Phi, sản lượng điều của Mozambique hiện còn rất khiêm tốn (khoảng 100 - 120 nghìn tấn/năm), nhưng diện tích trồng điều còn rất lớn, giống cây tốt, phù hợp với điều kiện thổ nhưỡng và khí hậu, nhưng nay đa phần đã già cỗi, năng suất thấp do thiếu sự chăm bón và trị bệnh. Chính phủ Mozambique đang có chính sách kêu gọi đầu tư vào trồng mới cây điều và nhất là công nghiệp chế biến điều nhân nhằm vực lại ngành điều, góp phần tăng thêm thu nhập từ hoạt động xuất khẩu.