Hoạt động thúc đẩy nâng cao năng suất lao động cần được triển khai mạnh mẽ hơn

Sáng 19/9, trong khuôn khổ Diễn đàn Kinh tế - Xã hội Việt Nam 2023, tiếp nối phiên thảo luận Chuyên đề 1 với chủ đề “Tăng cường nội lực, khơi thông nguồn lực, hỗ trợ doanh nghiệp vượt khó”, các đại biểu tiến hành phiên thảo luận Chuyên đề 2 với chủ đề "Nâng cao năng suất lao động, bảo đảm an sinh xã hội trong bối cảnh mới".

Tại phiên thảo luận, ông Felix Weidencaff, chuyên gia về việc làm tại Văn phòng Tổ chức lao động quốc tế (ILO) khu vực châu Á-Thái Bình Dương cho biết, xu hướng giảm tỷ lệ tăng năng suất trong dài hạn đang diễn ra ở hầu khắp các khu vực trên thế giới. Điều này đặt ra nhiều thách thức về mặt chính sách và thay đổi môi trường kinh tế vĩ mô toàn cầu.

Nhấn mạnh tầm quan trọng của việc tăng năng suất, chuyên gia về việc làm tại ILO cho rằng, Việt Nam cần có động lực mới về tăng trưởng năng suất. Theo đó, chuyển đổi, phát triển kinh tế bền vững và chuyển đổi việc làm, tăng năng suất lao động cần đi đôi với nhau. Ngoài ra, cần hoàn thể chế và chính sách của thị trường lao động để giải quyết những thách thức kép.

Ông Felix Weidencaff nêu quan điểm: "Thời gian tới, Việt Nam cần phát triển nguồn nhân lực và tăng cường việc làm để đáp ứng nhu cầu ngày càng tăng của nền kinh tế tri thức, công nghệ và công nghiệp 4.0; thay đổi bản chất của thất nghiệp và những thách thức mới; thiết lập hệ thống thông tin thị trường lao động hiệu quả. Đồng thời, tăng năng suất và việc làm bền vững, đặc biệt tập trung vào các doanh nghiệp vừa và nhỏ...".

Lý giải nguyên nhân năng suất lao động Việt Nam thấp, TS. Nguyễn Lê Hoa, Trưởng Phòng Nghiên cứu năng suất (Viện Năng suất Việt Nam) cho rằng, đất nước đang thiếu hụt lao động lành nghề có kỹ năng cao; thành phần kinh tế tư nhân chiếm tỷ trọng lớn nhưng hầu hết là quy mô nhỏ và siêu nhỏ nên khó có thể nâng cao năng suất lao động trong lĩnh vực này.

Mặc dù các chính sách của Nhà nước đều tập trung vào tái cơ cấu nền kinh tế đã tác động tích cực đến tăng năng suất ở Việt Nam nhưng năng suất nội ngành chưa đạt được như kỳ vọng, các ngành đóng góp cao vào Tổng sản phẩm quốc nội (GDP) và sử dụng lao động cao nhưng mức năng suất còn thấp, tốc độ tăng trưởng chưa đạt như mong muốn…

Theo TS. Nguyễn Lê Hoa, thời gian qua, có nhiều chính sách lớn của Đảng, Nhà nước trong thúc đẩy nâng cao năng suất lao động của Việt Nam, như đổi mới mô hình tăng trưởng, giải quyết thủ tục hành chính, đổi mới khoa học công nghệ sáng tạo. Tuy nhiên, các chương trình hỗ trợ cho doanh nghiệp chưa có sự tham gia tích cực từ phía doanh nghiệp.

"Vì vậy, thời gian tới, các hoạt động thúc đẩy nâng cao năng suất lao động tại Việt Nam cần được triển khai mạnh mẽ hơn. Trong đó, tập trung vào liên kết phối hợp giữa các bộ, ngành, địa phương để xây dựng các chính sách đồng bộ và xuyên suốt; tạo điều kiện thúc đẩy nguồn lực và tạo điều kiện để khu vực kinh tế tư nhân phát huy vai trò trong việc tăng năng suất lao động; tăng năng lực thực thi chính sách thúc đẩy năng suất, tập trung vào ngành đóng góp giá trị gia tăng cao và sử dụng nhiều lao động", bà Hoa nói.

Chia sẻ kinh nghiệm quốc tế về nâng cao năng suất, ông Jonathan Pincus, chuyên gia kinh tế quốc tế cấp cao của Tổ chức phát triển Liên hợp quốc (UNDP) tại Việt Nam thông tin, hiện nay, trên thế giới chỉ có khoảng 11 quốc gia có thể duy trì tăng năng suất về lâu dài, trong đó, Hoa Kỳ là quốc gia dẫn đầu và phần lớn các quốc gia là ở châu Âu. Đây đều là những nước xuất khẩu thành công, tận dụng nhu cầu nước ngoài để tăng quy mô sản xuất các ngành cả công nghiệp và nông nghiệp.

Ở khu vực Đông Nam Á, ông Jonathan Pincus cho rằng, Thái Lan và Malaysia có tốc đố tăng năng suất lao động nhanh, tuy nhiên, 2 nước này lại không duy trì được tốc độ tăng năng suất lao động sau khủng hoảng tài chính châu Á.

Các quốc gia này không nâng cấp được chính sách phát triển khi đạt được mức thu nhập trung bình mà tiếp tục theo đuổi chính sách tăng trưởng dựa trên xuất khẩu chi phí thấp mà không đổi mới để nâng cấp công nghệ, nâng cấp năng lực của các ngành sản xuất trong nước.

Việt Nam là nước thu nhập trung bình đạt được tăng trưởng đáng “ngưỡng mộ”. Vấn đề đặt ra là quốc gia này có rơi vào bẫy thu nhập trung bình như các nước trên hay không? Theo chuyên gia của UNDP, vấn đề then chốt là Việt Nam phải thành công trong xây dựng hệ thống đổi mới quốc gia.

Phát biểu kết phiên thảo luận Chuyên đề 2, Phó Trưởng Ban Kinh tế Trung ương Nguyễn Đức Hiển cho hay, về vấn đề nâng cao năng suất lao động, trong ngắn hạn năm 2023, Việt Nam cần đặc biệt quan tâm đến các chính sách tạo nền tảng thúc đẩy năng suất, gia tăng đầu tư cho khoa học công nghệ, giáo dục đào tạo.

Không được buông lơi vấn đề năng suất, kể cả trong điều kiện kinh tế khó khăn, cần quan tâm đầu tư thỏa đáng cho đổi mới sáng tạo, phát triển công nghệ.

Về dài hạn, đất nước cần đổi mới cơ cấu nội ngành, tạo ra sự bền vững của năng suất, tạo sự đồng bộ trong các khâu triển khai, nâng cao chất lượng nhân lực, đẩy mạnh chuyển đổi số trong cộng đồng doanh nghiệp.