Khi các ngôi nhà cũ “oằn mình” gánh chịu sự xuống cấp!

Vậy nên "ứng xử" như thế nào với những ngôi nhà cũ, nhà cổ đã tồn tại hàng trăm năm nay để đảm bảo an toàn tính mạng và tài sản cho người dân, khi chúng góp phần không nhỏ tạo nên diện mạo cổ kính, nét đặc trưng riêng cho Thủ đô?

Hậu quả từ sự xuống cấp

Là người sinh sống tại khu vực phố cổ Hà Nội, nơi còn hàng nghìn nhà cổ, biệt thự xây từ thời Pháp thuộc và chung cư "già cỗi", ông Phạm Hữu Chấn, một cư dân ở phố Hàng Bông, Hoàn Kiếm, Hà Nội, cảm thấy rất bất an. Ông Chấn cho hay: "Mặc dù hầu hết những ngôi nhà ở khu phố cổ này đều lộ rõ dấu hiệu xuống cấp và đã nằm trong kế hoạch bảo tồn nhưng vấn đề xin sửa chữa bảo dưỡng lại gặp rất nhiều khó khăn".

Trao đổi với các hộ dân tại khu vực 36 phố cổ, nhiều người cho biết đa phần các ngôi nhà xây dựng ở đây từ trước năm 1954 và thập niên 70, 80 của thế kỷ trước, đều có chung đặc điểm là nền móng khá thô sơ, chỉ sâu vài chục centimét và chỉ đáp ứng được cho một ngôi nhà từ 1 đến 2 tầng.

Trải qua nhiều thập niên sử dụng, nền cốt của những ngôi nhà này đều đã xuống cấp, lại chịu thêm áp lực rất lớn, khi chủ nhà bất chấp thực tế tiến hành cải tạo, cơi nới, chồng tầng lên thêm từ 1 đến 2 tầng. "Thảm họa" nhà nghiêng, tường đổ có thể xảy đến bất kỳ khi nào. Vụ sập nhà ở 43 phố Cửa Bắc chính là hậu quả từ sự việc này.

Chị Lê Hồng Nhung, thành viên sinh sống trong ngôi nhà số 43 Cửa Bắc, buồn bã nhắc về vụ tại nạn ở chính ngôi nhà mình đang sống. Chiều 2/8, khi chủ nhà số 41 đưa máy móc đến đào móng, chị và chủ nhà số 39 đã sang yêu cầu không được đào móng vì những nhà này đã xây từ lâu, móng rất yếu, nếu đào móng sâu sẽ ảnh hưởng đến các hộ liền kề. Tuy nhiên, đến 22 giờ tối, chủ nhân ngôi nhà này vẫn cố tình cho máy xúc đào móng. Khi móng đào sâu hơn 1 mét thì nhà chị Nhung bị sập.

Cách “ứng xử” với nhà cũ, biệt thự cổ!

Theo nhận định của nhiều chuyên gia xây dựng, sự thiếu hiểu biết đầy đủ về ảnh hưởng của quá trình cải tạo, xây mới công trình liền kề đã để lại nhiều bài học đau lòng. Có nhiều sự cố nhà liền kề trong phố bị đổ sập khi có công trình bên cạnh đang thi công khi mà các đô thị ở Việt Nam, đặc biệt là ở các đô thị như Hà Nội, TP. Hồ Chí Minh, Hải Phòng đều nằm trên vùng có địa chất yếu với tầng bùn rất sâu sau lớp đất sét chịu lực có bề dày từ 3,5m đến 7m.

Các ngôi nhà cũ cỡ 2 đến 3 tầng đều nằm trên các móng nông và truyền tải trực tiếp vào lớp đất này. Sau rất nhiều năm, mất cân bằng giữa khả năng chịu tải của nền và công trình đã ổn định, chỉ cần có một tác động như xây công trình mới hay thậm chí tháo dỡ công trình đang tồn tại, dẫn tới phá vỡ trạng thái cân bằng này.

Nền đất có thể bị chồi lên khi tháo dỡ công trình hoặc lún xuống khi công trình mới xuất hiện khiến các công trình liền kề có thể chịu ảnh hưởng. Những công trình liền kề bị ảnh hưởng sẽ xuất hiện các dấu hiệu như nứt, vỡ tường, dầm, sàn hay nghiêng đều xuất hiện trước khi sập đổ.

Theo kiến trúc sư Phạm Thanh Tùng, một biệt thự mà có đến vài chục hộ dân chung sống chính là sự chất tải làm biến dạng biệt thự, chưa kể có những biệt thự lại bị biến thành nhà hàng. Với biệt thự 107 Trần Hưng Đạo bị sập năm 2015, có thể nói, các chủ sở hữu đã coi thường công tác bảo trì hàng năm và tùy tiện trong quá trình sử dụng. Biệt thự mà như nhà tập thể, vừa làm trụ sở làm việc, vừa làm hội trường.

Vấn đề đặt ra với Hà Nội lúc này là cần có giải pháp gì để quản lý, bảo tồn và cải tạo quỹ nhà biệt thự nói chung hay nhà cũ, nhà chung cư nguy hiểm nói riêng trên toàn thành phố, khi quỹ nhà này đang rất báo động về chất lượng.

Tiến sỹ Phạm Sĩ Liêm (Phó Chủ tịch Tổng hội Xây dựng Việt Nam) cho rằng: giải pháp đầu tiên là phải xác định ai là chủ sở hữu. Từ quyền sở hữu mới xác định rõ ràng trách nhiệm quản lý và trách nhiệm người sử dụng, tránh tình trạng biệt thự có hàng chục hộ ở dễ dẫn đến “cha chung không ai khóc”.

Từ sự cố tai nạn nghiêm trọng tại ngôi nhà cũ ở 43 phố Cửa Bắc, ông Phạm Minh Hà (Cục trưởng Cục Giám định Nhà nước về chất lượng công trình xây dựng. Bộ Xây dựng) cho biết Cục sẽ kiến nghị với Bộ Xây dựng có biện pháp siết chặt công tác cấp phép xây dựng tại các địa phương, yêu cầu phải đánh giá công tác cấp phép cũng như đánh giá chất lượng của các công trình lân cận để có biện pháp đảm bảo an toàn.

Tuy nhiên, bên cạnh những giải pháp cốt lõi, về lâu dài, các chuyên gia cho rằng Hà Nội phải nhìn nhận vào thực tế việc sử dụng những nhà cũ, nhà cổ trên địa bàn Thủ đô hiện nay. Những ngôi nhà cũ, nhà cổ già nua đang không chỉ phải "oằn" mình lên chịu đựng sự lão hóa của thời gian, mà còn chịu đựng sự "bóc lột" của chính các chủ nhân ngôi nhà, dẫn đến sự quá tải, biến dạng một cách nhanh chóng.