| Những đứa trẻ không có tương lai bên trong nhà tù. (Nguồn: NY Times) |
Bên trong phòng giam, các tù nhân là những tay súng IS nằm la liệt dưới sàn, trông như một tấm thảm được thêu dệt bằng sự tuyệt vọng của con người. Rất nhiều người bị mất tay hoặc chân, một số thì gầy dơ xương do bệnh tật. Hầu hết các tù nhân đều mặc những bộ áo liền quần màu cam, giống hệt bộ đồ mà IS mặc cho tù nhân trước khi hành quyết.
Ở tầng trên, cảnh tượng trông còn buồn thảm hơn. 150 đứa trẻ từ 9-14 tuổi, từ nhiều quốc gia bị giam trong hai căn phòng tối tăm. Chúng được cha mẹ đưa đến Syria để gia nhập IS, nhưng sau đó chết hoặc bị bắt. Sau nhiều tháng trong trại giam, lũ trẻ vẫn không biết thân nhân đang ở đâu và tương lai sẽ ra sao.
"Điều gì sẽ xảy ra với chúng cháu? Có phải trẻ em sẽ được thả không?", cậu bé người Suriname trong trại giam hỏi.
Những nhà tù tạm bợ
Khi mà chế độ IS đã hoàn toàn bị đánh bại và đẩy lùi khỏi lãnh thổ Syria vào hồi cuối tháng Ba, lực lượng dân quân người Kurd tại đây buộc phải quản lý hàng chục nghìn tù nhân trong hệ thống trại và cơ sở giam giữ với sự trợ giúp từ Lực lượng liên minh quốc tế do Mỹ đứng đầu. Các tù nhân phần lớn là tay súng bị IS bỏ lại và bắt giữ, gia đình của họ gồm cả phụ nữ, trẻ em và những người được cho là liên quan đến IS.
Nhiều người trong số họ là người nước ngoài, từ châu Âu, châu Á, châu Phi và các nước Arab đến với Syria để chạy theo tiếng gọi của IS. Hầu hết, chính phủ các nước đều từ chối đưa họ trở về quê hương và lựa chọn để người Kurd giam giữ, bởi lo sợ họ mang tư tưởng cực đoan hoặc tiến hành các cuộc tấn công.
Can Polat, phó quản ngục tại một nhà tù với hơn 5.000 tù nhân nam cho biết: "Chúng tôi chắc chắn 100% rằng, nếu họ có cơ hội trốn thoát khỏi nhà tù, chúng tôi sẽ gặp nguy hiểm. Giam giữ những người này tại đây không chỉ gây nguy hiểm cho Syria mà còn với toàn thế giới".
Nhà tù này là một viện công nghiệp được cải tạo, với một phần tư tù nhân là người Syria. Những người còn lại tới từ 29 quốc gia khác như Iraq, Libya, Ai Cập, Afghanistan, Hà Lan, Mỹ....
Được mở cửa gần thời điểm IS bị đánh bại, những nhà tù như thế này tại Syria hiện không đủ điều kiện và nguồn lực để cung cấp không gian sống, thực phẩm và bảo vệ nhiều người đến vậy, cũng như không có khả năng điều tra họ hay giúp trẻ em được dạy dỗ và phục hồi.
Các cai ngục người Kurd cho rằng, hầu hết tù nhân từng là phiến quân và vẫn tuân theo hệ tư tưởng của IS. Tuy nhiên, bản thân các tù nhân không thừa nhận vai trò của họ trong tổ chức khủng bố khét tiếng nhất thế giới.
| Một số tù nhân gầy dơ xương do bệnh tật mà không được chữa trị. (Nguồn: NY Times) |
Tương lai vô định
Không khí hoang mang tại trại giam gia tăng sau khi Tổng thống Donald Trump đột ngột rút quân khỏi Đông Bắc Syria. Quyết định này được cho là "bật đèn xanh" để Thổ Nhĩ Kỳ tấn công dân quân người Kurd-đồng minh quan trọng của Mỹ trong cuộc chiến chống IS tại Syria. Chiến dịch quân sự của Ankara làm suy yếu quyền kiểm soát của người Kurd trong khu vực, khiến số phận tù nhân thêm vô định.
Hiện chưa rõ lý do một số trẻ vị thành niên bị đưa vào tù, trong khi hầu hết trẻ em là con cháu của các tay súng IS đã bị đưa tới các trại cải tạo. Buồng giam của các em đông đúc và chật chội, không có khoảng trống giữa các tấm nệm và chăn. Khi cai ngục mở ô cửa nhỏ trên cánh cửa buồng giam, lũ trẻ chen chúc xung quanh để nhìn ra ngoài.
Ông Polat cho biết, chính quyền nhận thấy rằng, những đứa trẻ này đã được trải qua các bài huấn luyện tư tưởng để trở thành phiến quân khủng bố trong tương lai. Tuy nhiên, kế hoạch đưa chúng đến các trung tâm cải tạo đã bị trì hoãn do cuộc tấn công của quân đội Thổ Nhĩ Kỳ vừa qua và do thiếu sự hỗ trợ từ cộng đồng quốc tế.
Theo tiêu chuẩn của Liên hợp quốc về công lý cho thanh thiếu niên, trẻ vị thành niên bị nghi ngờ phạm tội, giam giữ chỉ nên là biện pháp cuối cùng và trong thời gian ngắn nhất có thể, để chờ xét xử. Ngoài ra, trẻ em cần được ưu tiên về an toàn và được nhận "tất cả hỗ trợ cá nhân cần thiết", gồm giáo dục, y tế và tư vấn. Tuy nhiên, không một nhà tù IS nào của Syria làm được điều này, thậm chí lũ trẻ nói rằng, chúng không nhận được bất cứ sự hỗ trợ nào cả.
Trên thực tế, IS có cho trẻ em tập luyện để chiến đấu, nhưng chưa chắc rằng, tất cả bọn trẻ ở đây đã từng cầm súng hay chưa. Những đứa trẻ vẫn ở đây, không biết số phận nhân thân của mình ra sao, không có đường về nước. Chúng ở tù mà không hề được ra tòa, bởi lực lượng người Kurd không chịu trách nhiệm xét xử người nước ngoài.
"Tình hình ở đây khá tồi tệ, nên họ có thể khẩn trương và ra quyết định hay không? Mọi người có thể phát điên sau vài tháng như thế này mà không biết chuyện gì đang xảy ra. Các tù nhân có thể bị kết luận là khủng bố, nhưng họ vẫn là con người", một cậu bé 16 tuổi tới từ Mauritius nói.