Kỳ vọng ở Munich

Hội nghị An ninh Munich (MSC) sẽ diễn ra từ ngày 17-19/2 tại thành phố Munich (Đức) với sự tham dự của hơn 500 chính khách cấp cao và các chuyên gia, nổi bật có Thủ tướng nước chủ nhà Angela Merkel, Phó Tổng thống Mỹ Mike Pence, Tổng Thư ký Liên hợp quốc Antonio Guterres và Chủ tịch Hội đồng châu Âu (EC) Donald Tusk…

Cứu vãn liên kết xuyên Đại Tây Dương

Trong những năm qua, MSC là một trong những sự kiện đáng chú ý nhất về chính sách đối ngoại và an ninh thế giới, là diễn đàn thường niên dành cho giới chiến lược gia. Kể từ khi được tổ chức lần đầu tiên năm 1963, MSC luôn hướng tới các vấn đề giải quyết hòa bình xung đột, hợp tác quốc tế và thúc đẩy đối thoại.

Năm nay, MSC diễn ra trong bối cảnh quan hệ xuyên Đại Tây Dương đang gặp sóng gió, nhất là từ sau khi tân Tổng thống Mỹ Donald Trump cho rằng Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương (NATO) đã “lỗi thời” và thẳng thừng chỉ trích các chính sách của Liên minh châu Âu (EU).

Vì vậy, MSC được đánh giá là cơ hội để châu Âu và Mỹ có thể thảo luận về việc tiếp tục hợp tác cùng nhau trong một môi trường an ninh quốc tế ngày càng thách thức. Ông Wolfgang Ischinger, Chủ tịch MSC, nói với Reuters: “Tôi mong rằng các bên sẽ không dùng những lời lẽ gay gắt, thay vào đó là trao đổi một cách chân thành những vướng mắc, những giá trị và lợi ích chung”.

Ông Ischinger cho biết thêm, trong chương trình nghị sự của hội nghị năm nay, bên cạnh vấn đề quan hệ hai bờ Đại Tây Dương, các đại biểu sẽ tập trung thảo luận về vai trò của NATO, cuộc khủng hoảng Ukraine, quan hệ phương Tây – Nga và cuộc chiến tại Syria… Bên lề hội nghị chính thức, ban tổ chức MSC còn có những hoạt động dành cho công chúng, đáng chú ý là buổi thuyết trình về “nền chính trị hậu sự thật” (post-truth politics) tại tòa thị chính Munich.

Có thể thấy, nội dung của MSC 2017 có nhiều điểm khác biệt so với hội nghị năm 2016. MSC 2016 “nóng” chủ yếu bởi màn “khẩu chiến” giữa phương Tây và Nga, sau khi NATO quyết định tăng cường lực lượng tại Đông Âu. Tình hình căng thẳng đến nỗi tại diễn đàn, Thủ tướng Nga Dmitry Medvedev cảnh báo hai bên đang rơi vào một cuộc Chiến tranh Lạnh mới vì “đường lối chính trị của NATO đối với Nga vẫn là thù địch”.

Năm nay, sau hàng loạt sự kiện bất ngờ trên thế giới, đặc biệt là khi tỷ phú Donald Trump đắc cử Tổng thống Mỹ, MSC tỏ ra tập trung hơn vào việc gắn kết phương Tây nhằm đối phó với các thách thức an ninh toàn cầu. Vì vậy, tại hội nghị, dư luận đặc biệt quan tâm đến cuộc gặp giữa Phó Tổng thống Mỹ Mike Pence - được xem như “sứ giả” của ông Trump và Thủ tướng Đức Angela Merkel.

Tương lai an ninh phương Tây

Giáo sư James Bindenagel (Đại học Bonn, Đức) nhận định cuộc gặp Pence - Merkel rất được chờ đợi bởi hai nước lâu nay vẫn được xem là những quốc gia trụ cột của phương Tây, nhất là trong bối cảnh phương Tây đang đứng trước những thách thức an ninh to lớn như cuộc khủng hoảng dân chủ tự do, mối đe dọa từ các nhóm thánh chiến, cũng như căng thẳng trong quan hệ với Nga… Thậm chí, MSC mới đây đã công bố báo cáo dài 90 trang có tựa đề khá bi quan “Hậu sự thật, hậu phương Tây, hậu trật tự?”, trong đó cảnh báo về nguy cơ sụp đổ của trật tự thế giới hiện tại.

Về phần mình, Chủ tịch MSC Ischinger cũng cho rằng: “Chúng ta phải đối mặt với môi trường an ninh quốc tế mong manh nhất kể từ thời Chiến tranh Thế giới thứ Hai”. Ông Ischinger nhấn mạnh sự ổn định của phương Tây “ngày càng bị đe dọa từ bên trong lẫn bên ngoài”, và đó là lý do để các bên phải “tìm ra cách thức bảo vệ và củng cố các giá trị căn bản của phương Tây”.

Bên cạnh những nguy cơ từ bên ngoài, những nhân tố “bên trong” như lời Chủ tịch MSC có lẽ nhắm đến Mỹ - siêu cường đang có nhiều thay đổi trong chính sách đối ngoại dưới thời Tổng thống Trump. Việc vị tỷ phú 70 tuổi bất ngờ đắc cử Tổng thống khiến các đồng minh của Washington hết sức lo lắng. Với chủ trương “đặt nước Mỹ lên trên hết”, ông Trump cho rằng ngay cả các nước đồng minh cũng có thể lợi dụng Mỹ. Ông từng tuyên bố Mỹ “có những đồng minh tuyệt vời và chúng ta sẽ đối xử tốt với họ, nhưng chúng ta cũng cần được đối xử lại một cách công bằng”.

Tân Tổng thống Mỹ cũng thường xuyên chỉ trích EU, thậm chí kêu gọi các nước nên theo bước Anh rời khỏi liên minh. Vì vậy, không phải ngẫu nhiên mà ngày 6/2, Chủ tịch Hạ viện Anh John Berkow nói rằng ông Trump không được hoan nghênh tại cơ quan này. Mới đây, tạp chí Der Spiegel (Đức) cũng đã kêu gọi chống lại vị Tổng thống “nguy hiểm”.

Dù vậy, như nhận định của The Guardian, Tổng thống Trump đang dần điều chỉnh chính sách đối ngoại theo hướng tăng cường hợp tác hơn. Nhà Trắng cho biết ông Trump đã điện đàm với Tổng Thư ký NATO Jens Stoltenberg, bày tỏ ủng hộ đối với liên minh quân sự này. Bên cạnh đó, sự có mặt của “Phó tướng” Mike Pence tại MSC 2017 cũng là một nỗ lực hòa giải với châu Âu của chính quyền Trump. Vì vậy, hội nghị tại Munich được kỳ vọng sẽ phát đi những tín hiệu tích cực từ cả hai bờ Đại Tây Dương sau những căng thẳng gần đây.