Theo tờ Inquirer (Philippines), ngay từ tháng 9/2015, Thứ trưởng Bộ Ngoại giao Alounkeo Kittikhoun, đồng thời là Trưởng SOM ASEAN của Lào cho biết tại cuộc họp tham vấn ASEAN (ACM) với các Đại sứ ASEAN tại Lào rằng nước này đang trong quá trình chuẩn bị tích cực cho vai trò Chủ tịch ASEAN năm 2016.
Còn khó khăn
Trong một bài viết đăng trên tờ The Diplomat, chuyên gia nghiên cứu tình hình Đông Nam Á tại Hội đồng Quan hệ đối ngoại Mỹ (CFR) Joshua Kurlantzick cho rằng năm 2015 chứng kiến sự thành công của Malaysia trong vai trò Chủ tịch ASEAN với nguồn lực là những quan chức, nhà ngoại giao kỳ cựu, giỏi về ngôn ngữ, năng lực tổ chức, điều hành hàng trăm cuộc họp hàng năm.
Theo ông Joshua Kurlantzick, đặt vào tương quan so sánh với Malaysia, vai trò Chủ tịch ASEAN 2016 của Lào gặp nhiều thách thức hơn. Trong tất cả các nước thành viên Hiệp hội, cho đến nay, số lần Lào đảm nhiệm vai trò Chủ tịch ASEAN là ít nhất (một lần năm 2004), chưa kể đội ngũ cán bộ ngoại giao của nước này còn tương đối "mỏng".
Đồng quan điểm trên, ông Qingzhen Chen, một chuyên gia nghiên cứu về châu Á - Thái Bình Dương nêu ra trên tờ Global Risk Insights (có trụ sở tại Mỹ) rằng Lào dẫn dắt ASEAN vào thời điểm rất quan trọng nhưng năng lực điều phối của nước này còn tương đối hạn chế.
Lào là một trong những thành viên ủng hộ tích cực hội nhập khu vực. Cộng đồng Kinh tế ASEAN (AEC) tạo ra cho nước này nhiều cơ hội song cũng không ít thách thức. Mặc dù có mức tăng trưởng tương đối cao trong vòng hai thập kỷ qua nhưng Lào vẫn là một trong những nước nghèo trên thế giới. Doanh nghiệp Lào sẽ khó có thể cạnh tranh với doanh nghiệp của một số nước ASEAN khác khi rào cản đối với thương mại nội khối dần bị xóa bỏ.
Sẵn sàng về hậu cần
Bất chấp những khó khăn, thách thức, Lào đang tích cực thực hiện tốt vai trò thuyền trưởng của con tàu ASEAN ngay từ tháng đầu trong năm đầu tiên của Cộng đồng.
Theo Thứ trưởng Alounkeo Kittikhoun, Lào đã sẵn sàng về công tác hậu cần với việc xây dựng thêm một số khách sạn mới, dự kiến được hoàn thiện đúng thời điểm diễn ra Hội nghị cấp cao ASEAN 2016 và các hội nghị liên quan. Bên cạnh đó, một số cuộc hội thảo đã được tổ chức nhằm đào tạo đội ngũ nhân sự sẽ tham gia chuẩn bị và phục vụ các hội nghị ASEAN trong năm 2016.
Vụ trưởng Vụ ASEAN, Bộ Ngoại giao Lào Phongsavanh Sisoulath cho biết sau khi Lào tiếp nhận chức Chủ tịch ASEAN 2016 từ Malaysia rằng để đảm đương tốt cương vị Chủ tịch ASEAN, Lào đã lập 13 tiểu ban nằm dưới sự điều hành trực tiếp của Phó Thủ tướng, Bộ trưởng Ngoại giao Thongloun Sisoulith và dưới sự chỉ đạo vĩ mô của Thủ tướng Thongsing Thammavong. Mỗi tiểu ban được chia thành nhiều bộ phận đảm trách từng khâu, từng việc cụ thể.
Vụ trưởng nhấn mạnh, công tác đào tạo nhân sự về tiếng Anh, về kinh nghiệm đàm phán, dịch thuật, chuẩn bị tài liệu, diễn văn… đã hoàn tất. Công tác chuẩn bị cơ sở hạ tầng, đảm bảo an ninh cho việc tổ chức các sự kiện trong năm Lào làm Chủ tịch ASEAN cũng đã xong.
Ông Phongsavanh khẳng định với sự chuẩn bị kỹ càng, cùng với những kinh nghiệm tích lũy từ trước khi Lào làm Chủ tịch ASEAN lần đầu tiên và tổ chức thành công Diễn đàn Hợp tác Á - ÂU (ASEM) lần thứ chín vào năm 2012, cộng thêm sự giúp đỡ, hợp tác từ các nước trong và ngoài ASEAN, Lào đã sẵn sàng cho cương vị Chủ tịch ASEAN vào năm 2016 và tự tin sẽ hoàn thành tốt vai trò này.
Và chương trình nghị sự
Ông Vannarith Chheang, giảng viên về nghiên cứu châu Á - Thái Bình Dương của Đại học Leeds (Anh) khẳng định trong bài viết đăng trên Khmer Times rằng đảm nhận vai trò Chủ tịch ASEAN trong năm quan trọng, Lào đang tích cực làm việc với các nước thành viên Hiệp hội cũng như các đối tác đối thoại để xây dựng Cộng đồng phù hợp với chủ đề ASEAN 2016 - "Biến tầm nhìn thành hiện thực vì một ASEAN năng động".
Nước này cũng đang huy động mọi nguồn lực để hiện thực hóa Tầm nhìn Cộng đồng ASEAN 2025, phấn đấu trở thành đất nước có vai trò kết nối thông qua việc phát triển hệ thống cơ sở hạ tầng. Lào đã đặt ra một số chương trình nghị sự chính trong năm Chủ tịch ASEAN của mình.
Trước hết, Lào tập trung vào các sáng kiến thu hẹp khoảng cách phát triển giữa các nước thành viên, thực hiện kết nối ASEAN và tăng cường năng lực thể chế. Hiện Lào tích cực đẩy mạnh Chương trình nghị sự sau năm 2015 về Kết nối ASEAN. ASEAN cần liên kết kế hoạch kết nối của mình với các sáng kiến của các đối tác, đặc biệt là sáng kiến "Một vành đai, một con đường" của Trung Quốc.
Là nước có lịch sử lâu đời, di sản thiên nhiên và văn hóa đa dạng, Lào hết sức quan tâm thúc đẩy phát triển du lịch bền vững trong ASEAN. Tuy nhiên, Lào cần hỗ trợ kỹ thuật từ các đối tác phát triển trên thế giới để triển khai kế hoạch hành động cho hội nhập du lịch khu vực.
Bên cạnh đó, vốn là quốc gia xuất khẩu lao động, Lào chú trọng tới việc thành lập một cơ chế khu vực chặt chẽ để bảo vệ quyền lợi của lực lượng lao động di cư, thúc đẩy việc di cư an toàn, hợp pháp cũng như kết hợp việc di cư với xây dựng kinh tế và bản sắc cộng đồng.
Ngoài ra, các tranh chấp về chủ quyền lãnh thổ ở Biển Đông sẽ là một vấn đề "nóng" đối với Lào. Là quốc gia không giáp biển, nước này không có nhiều sự quan tâm tới các vấn đề hàng hải. Tuy nhiên, trong vai trò Chủ tịch ASEAN, Lào vừa phải điều phối lợi ích khác biệt giữa các nước thành viên vừa phải cân bằng mối quan hệ với ASEAN và với Trung Quốc.
Lào cũng đang chịu áp lực lớn từ phía Campuchia, Thái Lan bởi các dự án thủy điện gây tranh cãi dọc sông Mekong. An ninh nguồn nước, an ninh năng lượng cũng như an ninh lương thực rất quan trọng trong việc quản lý bền vững sông Mekong. Do đó, xây dựng mối quan hệ đối tác giữa ASEAN và Ủy ban sông Mekong là cần thiết để thúc đẩy hợp tác quản lý tài nguyên nước xuyên biên giới.
Có thể thấy, việc đảm nhiệm vai trò Chủ tịch ASEAN trong năm đặc biệt - 2016 mang đến cho lãnh đạo và nhân dân đất nước Triệu Voi không chỉ niềm vinh dự mà còn cả lo toan. Các thành viên ASEAN tin rằng, với cam kết chính trị mạnh mẽ và công tác chuẩn bị kỹ lưỡng, Lào sẽ vững vàng lãnh đạo các nước thành viên đưa Cộng đồng ASEAN năng động tiến tới tương lai.