Ngày 19/3, Thái tử Saudi Arabia Mohammed Bin Salman bắt đầu chuyến thăm Mỹ đầu tiên trên cương vị mới nhằm thúc đẩy mối quan hệ song phương giữa Mỹ và Saudi Arabia. Washington là điểm đến tiếp theo của nhà lãnh đạo Trung Đông sau khi đã đặt chân tới Ai Cập và Anh những ngày trước đó.
Kể từ khi trở thành người kế vị vào tháng 6/2017, vị Thái tử trẻ tuổi này được nhận định là người tham vọng và cứng rắn. Thái tử Bin Salman đã khởi xướng “Tầm nhìn 2030”, một kế hoạch nhằm thay đổi toàn diện Saudi Arabia từ kinh tế đến xã hội. Nhiều cuộc cải cách được khởi động với mục tiêu giúp Saudi Arabia giảm phụ thuộc vào dầu mỏ, giải quyết nạn tham nhũng,...
Dù công nghệ khai thác dầu đá phiến đã khiến Mỹ bớt lệ thuộc vào nguồn dầu mỏ từ Trung Đông, đặc biệt là “người anh cả” Tổ chức Các quốc gia xuất khẩu dầu mỏ (OPEC) Saudi Arabia, Washington và Riyadh vẫn rất cần duy trì mối quan hệ tốt đẹp. Trong chuyến công du nước ngoài đầu tiên trên cương vị người kế nhiệm ngai vàng, Thái tử Mohammed Bin Salman mang sứ mệnh thay đổi cách nhìn của người Mỹ về cường quốc vùng Vịnh này.
| Tổng thống Donald Trump tiếp đón Thái tử Saudi Arabia tại Nhà Trắng hôm 20/3. (Nguồn: Reuters) |
Thăng trầm quan hệ
Tháng 4/2017, trong chuyến công du nước ngoài đầu tiên trên cương vị Tổng thống Mỹ, ông Donald Trump đã quyết định chọn Saudi Arabia là điểm dừng chân đầu tiên, đặt vương quốc Arab - Hồi giáo này lên một vị trí nổi bật khác biệt với các đời tổng thống tiền nhiệm.
Saudi Arabia là đồng minh truyền thống của Mỹ trong hơn 70 năm qua, dựa trên hợp đồng mua bán dầu mỏ, vũ khí khổng lồ, hợp tác quân sự sâu rộng, hợp tác an ninh song phương và đặc biệt trong cuộc chiến chống tổ chức al-Qaeda và nhóm Nhà nước Hồi giáo (IS) tự xưng hiện nay. Tuy nhiên mối quan hệ gặp nhiều trở ngại trong thời gian cầm quyền của Tổng thống Obama, đặc biệt từ năm 2011, liên quan đến một loại bất ổn bùng phát tại Trung Đông và Bắc Phi.
Chuyến thăm của ông Trump khi đó nhằm “cài đặt lại” mối quan hệ đang trải qua nhiều sóng gió và băng giá với Riyadh. Trong chuyến thăm đó, các thỏa thuận quân sự, kinh tế, an ninh và chống khủng bố trị giá hàng trăm tỷ USD đã được ký kết báo hiệu sự nồng ấm trở lại giữa Mỹ và Saudi Arabia cũng như với các quốc gia trong thế giới Arab.
Tuy nhiên không lâu sau đó, chính sách thiếu rõ ràng của chính quyền Trump tại Trung Đông đã khiến Saudi Arabia cảm thấy bất an. Có lời đồn đoán rằng vương quốc Hồi giáo đang lựa chọn ngả về phía Nga sau những phát ngôn nhập nhằng của ông Trump và các quan chức cấp cao Mỹ về vấn đề Qatar.
Nếu thực sự Saudi Arabia chọn “xoay trục” khỏi Mỹ, chính quyền Tổng thống Trump sẽ gặp thách thức rất lớn ở Trung Đông. Nhưng viễn cảnh này nhiều khả năng sẽ không xảy đến bởi theo Washington Post, Quốc Vương Salman sẽ không mạo hiểm đánh đổi quan hệ đồng minh lâu dài và quan trọng của mình với Mỹ cho mối quan hệ mới và tương lai không chắc chắn với Nga.
Vẫn cần là đồng minh
Dù tồn tại những bất đồng nhưng không thể phủ nhận Mỹ mang lại nhiều cơ hội cho Saudi Araba. Chính ngành khai thác dầu đá phiến Mỹ phát triển bùng nổ đã khiến giá dầu tại Saudi Arabia lao dốc. Từ đó, ngành năng lượng Saudi Arabia buộc phải cải cách thay đổi cấu trúc thay vì việc quá phụ thuộc vào dầu mỏ để có được sự giàu có.
Đặt chân tới Washington lần này, nhiệm vụ của Thái tử Bin Salman không chỉ gói gọn trong những bản hợp đồng dầu khí, mà còn tìm kiếm sự hỗ trợ chính trị và các khoản đầu tư của Mỹ vào ngành công nghiệp công nghệ cao, nhằm thúc đẩy đa dạng hóa nền kinh tế Saudi Arabia.
Thái tử Bin Salman có cuộc hội đàm với Tổng thống Trump trước khi tới New York, Boston, Houston và San Francisco để gặp gỡ các doanh nghiệp. Hàng chục CEO Saudi Arabia tháp tùng Thái tử để chào hàng các cơ hội đầu tư trong nước, đặc biệt trong lĩnh vực công nghệ, giải trí và du lịch. Về phần mình, phía Mỹ cũng đề xuất xây dựng hai lò phản ứng hạt nhân ở Saudi Arabia và ký kết một thỏa thuận hợp tác hạt nhân dân sự.
Chương trình nghị sự chính ở Washington sẽ tạo động lực mới nhằm chấm dứt căng thẳng giữa các nước Arab - đồng minh của Mỹ - trong việc cô lập Qatar. Những vấn đề khác xoay quanh bất đồng với Iran, cuộc chiến tại Yemen… cũng là những chủ đề trọng tâm được đề cập tại cuộc hội đàm giữa hai nhà lãnh đạo trong khuôn khổ chuyến thăm.
Chuyến thăm Mỹ của Thái tử Saudi Arabia Mohammed Bin Salman đánh dấu một chương mới cho quốc gia được mệnh danh là “vua của sa mạc” – quốc gia có trình độ công nghệ cao, tôn giáo ôn hòa và có tầm ảnh hưởng trên nhiều mặt chứ không chỉ riêng dầu mỏ. Sự hiện diện của người kế vị ngai vàng tại Washington là cơ hội để hai bên tái cấu trúc quan hệ đối tác đã kéo dài hơn 8 thập kỷ.