Trên thế giới, nhiều quốc gia có dân số già, theo đó bệnh mất trí nhớ là một nỗi lo lớn. Nhật Bản là ví dụ điển hình và được mệnh danh là xã hội “siêu già” với tốc độ lão hóa dân số nhanh hơn bất kỳ nơi nào trên thế giới do tuổi thọ cao và tỷ lệ sinh thấp.
Tờ báo y tế The Lancet gần đây đã có bài viết chỉ ra rằng “Nhật Bản sẽ đi tiên phong trong việc tìm ra giải pháp cho các vấn đề về xã hội, kinh tế và y tế do hệ quả của dân số siêu già”.
| Nhật Bản là một "xã hội siêu già", với dân số người cao tuổi tăng nhanh hơn bất kỳ nước nào khác. (Nguồn: The Conversation) |
Hỗ trợ người mất trí nhớ
Hiện tại, các nhà phát minh công nghệ Nhật Bản đang chế tạo robot để hỗ trợ những người bị mất trí nhớ - tạo ra người bạn đồng hành, đảm bảo an toàn cho người già tại gia đình, đồng thời hỗ trợ quá trình trị liệu. Các quốc gia khác cũng đang phát triển ý tưởng đưa robot phục vụ quá trình chăm sóc người bị mất trí nhớ.
Các robot hỗ trợ được sử dụng để chăm sóc, kiểm soát hành vi và triệu chứng của người bệnh.
Có bảy loại robot chính, đó là robot trợ lực giúp chuyển bệnh nhân từ giường sang xe lăn; robot đồng hành hỗ trợ các cử động cá nhân; robot giúp hoạt động vệ sinh cá nhân; robot giúp tắm gội; robot kiểm soát được tích hợp các hệ thống cảm biến; robot tương tác xã hội và robot trị liệu.
Có thể sử dụng 4 loại robot đầu tiên để hỗ trợ người già gặp khó khăn trong việc cử động. Các loại robot sau có ứng dụng cụ thể dành cho những người gặp khó khăn trong tư duy và giao tiếp, thường hay thay đổi tâm trạng, hành vi và tính cách.
Robot được thiết kế giống như những con vật đáng yêu – ví dụ như PARO, một robot mang hình dáng chú hải cẩu con – hoặc giống như con người, ví dụ như các robot được đặt tên là Sato hoặc Romeo.
Robot sẽ giúp người bệnh nhớ uống thuốc, ăn cơm, chỉ vị trí các đồ vật trong nhà, giúp họ sử dụng đồ vật. Robot cũng có thể đồng hành và giải trí cùng với người, như cùng chơi game, nhảy và hát.
| Những robot chuyên phục vụ người già trong gia đình được giới thiệu tại Nhật Bản. (Nguồn: The Conversation) |
Mặt trái
Robot giúp người mất trí nhớ sống độc lập, giảm thiểu các hành vi tiêu cực và các triệu chứng về tâm lý. Robot cũng không hề bị stress, không cần ăn, không cần uống cũng không phản ứng cho dù bị ép làm việc quá nhiều.
Lợi ích của robot là không phải bàn cãi, tuy nhiên cũng có những mặt tiêu cực, đặc biệt là khi xảy ra xung đột lợi ích giữa người bị mất trí nhớ và người chăm sóc.
Sử dụng công nghệ để thay thế sẽ khiến cho con người bị mất đi sự tương tác xã hội, làm gia tăng tình trạng cô lập và cảm giác cô đơn. Ngoài ra, việc phụ thuộc vào robot trong việc nhà và vận động sẽ làm ảnh hưởng đến quyền tự trị của người già.
Những vấn đề mang tính riêng tư cũng có thể sẽ phát sinh nếu người chủ không thể tắt được các chức năng kiểm soát của robot. Người già thường thích sinh hoạt trong cộng đồng bởi nơi đó họ được gặp gỡ những người khác và cảm nhận được tình người, trong khi đó, nếu ở cả ngày cùng với một robot tại nhà sẽ mang lại cảm giác ở nhà cũng như ở bệnh viện hay thậm chí là đang ở tù.
Một điều quan trọng nữa là việc nghiên cứu và thiết kế phải bám sát theo nhu cầu của người sử dụng.
| Robot cần theo sát và "hiểu" được nhu cầu của người già. Nguồn: AP |
Cần phải hiểu rõ được tâm tư và nguyện vọng của người già và người bị mắc bệnh cần trợ giúp, ví dụ như bệnh mất trí nhớ. Các nhà phát triển công nghệ đôi khi bị chỉ trích do sản phẩm robot mà họ chế tạo ra không đáp ứng được nhu cầu của những người bị mất trí nhớ.
Nghiên cứu mới đây về vấn đề đạo đức khi sử dụng các robot xã hội và robot hỗ trợ trong các hoạt động chăm sóc người bị mất trí nhớ cho thấy có vòng luẩn quẩn: khi nhu cầu của người sử dụng không phải là yếu tố tác động đến phát triển công nghệ thì các sản phẩm mới sẽ thiếu sức hút.
Bản “Báo cáo bệnh Alzheimer toàn cầu năm 2016” cho biết “cần phải đầu tư nhiều hơn để nghiên cứu về bệnh mất trí nhớ tương đương với chi phí phải bỏ ra để trị liệu căn bệnh này”. Cũng cần phải có sự tham gia của những người hoạt động trong lĩnh vực khoa học và nghiên cứu.
Chính sách Khoa học và Công nghệ Nhật Bản kêu gọi sự tham gia của cả chính phủ, các cơ sở giáo dục, các ban ngành và tất cả mọi người trong xã hội cùng chung tay giải quyết các vấn đề nổi cộm, trong đó có cả vấn đề về dân số siêu già tại nước này.
Các quỹ tài trợ và các hoạt động phát triển công nghệ cần phải tập trung tìm hiểu về các nguyện vọng của người già. Công nghệ cần nhận được sự góp ý của người dân, phải có sự tương tác giữa người già và các chuyên gia công nghệ, các kỹ sư, nhà phát triển và người chăm sóc.