| Đại sứ Đặng Đình Quý phát biểu giới thiệu Nghị quyết thành lập Ngày Quốc tế sẵn sàng chống dịch 27/12. (Nguồn: Phái đoàn thường trực Việt Nam tại LHQ) |
Nung nấu một ý tưởng
Cuối năm 2018, vài tháng sau khi nhận nhiệm vụ tại Phái đoàn Việt Nam tại Liên hợp quốc tại New York, tôi tò mò hỏi anh chị em: Các nước ASEAN có nước nào có sáng kiến về ngày quốc tế không nhỉ? Một người trả lời: Singapore có Ngày toilet. Tôi vào mạng Liên hợp quốc xem các ngày quốc tế và thấy, hầu hết các ngày trong năm đều là ngày quốc tế về sự kiện, vấn đề nào đó, có ngày còn có 2, 3 tên.
Mục đích chung của các ngày quốc tế là nhắc nhở nhân loại về một sự kiện, vấn đề nào đó có tầm quan trọng sống còn đối với loài người. Từ đó, một ý nghĩ cứ nung nấu, làm thế nào để có ngày quốc tế do Việt Nam khởi xướng.
Tháng 3/2020, Trung Quốc vừa làm chủ tịch luân phiên Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc được 2 tuần thì đại dịch Covid-19 bùng phát, Hội đồng Bảo an dừng họp. Khác với các cơ quan khác của Liên hợp quốc, nếu Hội đồng Bảo an không ra được quyết định thì sẽ tác động ngay đến những vấn đề sinh tử của hàng triệu người ở các khu vực xung đột.
Sau hơn 1 tuần, các thành viên Hội đồng Bảo an nhất trí về thể thức họp trực tuyến và thảo luận ngay về một dự thảo nghị quyết ứng phó với dịch Covid-19. Sự khác biệt về quan điểm của Mỹ và Trung Quốc về nguồn gốc dịch bệnh làm cho Hội đồng Bảo an gần như "liệt vị" trong vấn đề này.
Tại Đại hội đồng Liên hợp quốc, nơi phần lớn các thành viên là các nước vừa và nhỏ, không có đủ nguồn lực để chống dịch, vấn đề nóng lên rất nhanh. Thực hiện chỉ đạo của Nhà, Phái đoàn tích cực tham gia vào các cuộc thảo luận, cũng đưa ra một vài ý tưởng về hợp tác, chia sẻ nguồn lực nhưng khả năng thực tế của ta có hạn.
Đến khoảng tháng 5/2020, khi Liên hợp quốc hình thành Cơ chế Covax để huy động và phân phối (công bằng) vaccine, bảo đảm khả năng tiếp cận vaccine cho người nghèo, những người đang cần nhất.
Nhà chỉ đạo Phái đoàn thăm dò về khả năng thúc đẩy một nghị quyết của Đại hội đồng về một ngày quốc tế phòng chống dịch bệnh. Chúng tôi rất mừng vì từ lâu Phái đoàn cũng ấp ủ việc này.
| Nhiệm kỳ của Đại sứ Đặng Đình Quý tại Phái đoàn Việt Nam tại Liên hợp quốc gắn với vấn đề nổi cộm nhất của quốc tế thời điểm đó là đại dịch Covid-19. (Nguồn: Phái đoàn đại diện thường trực Việt Nam tại LHQ) |
Chớp thời cơ và "làm ngay"
Tính toán rằng, nếu chuẩn bị tốt, khi đại dịch được kiểm soát, đưa dự thảo nghị quyết ra Đại hội đồng thì thế nào cũng được thông qua.
Phối hợp với Vụ Các tổ chức quốc tế (Bộ Ngoại giao), Phái đoàn triển khai ngay các bước chuẩn bị theo quy trình ra nghị quyết của Đại hội đồng. Làm ngay để chớp thời cơ. Làm ngay cũng là để tránh các nước khác có ý tưởng tương tự.
Tôi giao cho đồng chí Nguyễn Phương Trà, Phó Đại diện thường trực (thứ hai) lên phương án vận động một số nước đồng chí hướng và có quan hệ tốt với ta thành lập Nhóm nòng cốt, tiến hành xây dựng dự thảo các tài liệu cần thiết, nhất là dự thảo nghị quyết của Đại hội đồng.
Các nước Canada, Niger, Senegal, Saint Vincent& Grenedines và Tây Ban Nha đồng ý tham gia. Đây là lần đầu tiên chúng ta nêu sáng kiến, chủ trì soạn thảo và đàm phán một nghị quyết của Đại hội đồng nên cũng có nhiều bỡ ngỡ.
Với sự hợp tác chặt chẽ của các đơn vị ở Nhà, nhất là Vụ Các tổ chức quốc tế, Phái đoàn đã rất nỗ lực, vừa làm vừa học và tranh thủ sự hỗ trợ của các thành viên Nhóm nòng cốt, đặc biệt là Canada.
Lúc đầu chúng tôi định lấy ngày 11/3 là ngày Tổ chức Y tế thế giới (WHO) tuyên bố Covid-19 là đại dịch, nhưng Phái đoàn Nhật Bản đề nghị thôi vì trùng với ngày nước này tưởng nhớ sự kiện động đất và sóng thần kinh hoàng năm 2011.
Tiếp đó, chúng tôi định lấy ngày sinh của Yersin. Nhưng tìm hiểu kỹ thì thấy, Yersin rất nổi tiếng ở Việt Nam nhưng với cộng đồng quốc tế thì không có nhiều người biết. Cuối cùng, chọn ngày sinh Luis Pasteur và được các bạn trong Nhóm nòng cốt ủng hộ. Họ cũng đề nghị đổi từ "phòng chống dịch" thành "sẵn sàng chống dịch" vì cho rằng khó có thể phòng chống hoàn toàn sự bùng nổ của dịch bệnh trong tương lai. Để có thêm sự ủng hộ, chúng tôi gặp Đại sứ Pháp và lãnh đạo Viện Pasteur ở New York, họ rất mừng và hứa sẽ tích cực vận động.
Những tháng sau đó, cùng với thành viên Nhóm nòng cốt, chúng tôi vận động các nước, phân công các thành viên vận động các nước bạn bè của họ, các nước trong khu vực của họ. Tây Ban Nha vận động các nước châu Âu, Niger và Senegal vận động các nước châu Phi, Saint Vincent& Grenedines vận động các nước Mỹ Latinh… Mục tiêu là vận động được càng nhiều nước đồng bảo trợ càng tốt.
Sáng ngày 7/12/2020, Đại hội đồng Liên hợp quốc đã thông qua bằng đồng thuận Nghị quyết A/RES/75/27 thành lập Ngày Quốc tế sẵn sàng chống dịch bệnh vào ngày 27/12 hàng năm. Các nước Canada, Niger, Senegal, Saint Vincent& Grenedines và Tây Ban Nha đã tham gia đồng tác giả với Việt Nam và 107 nước khác tại tất cả các khu vực đã tham gia đồng bảo trợ Nghị quyết.