Nga-EU: Chiến dịch quân sự và tấn công kinh tế - Bài kiểm tra sức chống chịu, ai đang giỏi hơn ai?

Ngoài chiến dịch quân sự của Moscow tiến hành trên đất Ukraine, là cuộc chiến kinh tế giữa một bên là Nga, phía bên kia là Mỹ và Liên minh châu Âu (EU). Xung đột đó đang trở thành bài kiểm tra xem ai có thể chịu đựng được nhiều sức ép nhất.

Các nhà phân tích cho biết, cho đến nay, Nga dường như đang chịu nhiều thiệt hại hơn, với nền kinh tế được thiết lập để thu hẹp mạnh trong năm nay, chi phí sinh hoạt tăng vọt và hàng trăm nhà đầu tư, từ McDonald’s Corp. đến nhà sản xuất ô tô Pháp Renault SA, bỏ chạy khỏi nền kinh tế này, các cửa hàng đóng chặt cửa ở trung tâm kinh tế tại thủ đô Moscow.

Nửa đầu năm 2022, kinh tế toàn cầu "yếu ớt" chưa kịp hồi phục sau những tác động tiêu cực của đại dịch Covid-19, đã ngay lập tức phải đối mặt với thách thức mới, đó là các lệnh trừng phạt kinh tế chưa từng có, liên tiếp của phương Tây nhằm vào Nga liên quan đến cuộc xung đột Ukraine. Căng thẳng địa chính trị khiến chuỗi cung ứng đứt gãy, các hoạt động kho vận (logistics) bị hạn chế đáng kể khiến nhiều mặt hàng tăng cao, tình trạng lạm phát tăng phi mã được ghi nhận ở khắp nơi trên thế giới.

EU mất 400 tỷ USD, Nga thì không

Bất chấp các biện pháp cô lập kinh tế, trong 5 tháng đầu năm 2022, ngân sách Liên bang Nga đã thặng dư tới 1.500 tỷ Ruble, tương đương gần 25 tỷ USD, trong khi ngân sách hợp nhất thặng dư đạt 3.300 tỷ Ruble. Chỉ riêng tháng 5/2022, ngân sách Liên bang đã thặng dư tới 500 tỷ Ruble, tăng gấp 4 lần so với cùng kỳ năm 2021.

Trong khi Mỹ và phương Tây cáo buộc Nga sử dụng năng lượng, lương thực, thực phẩm làm "vũ khí" gây áp lực, Nga cho rằng, việc áp đặt bừa bãi các lệnh trừng phạt chống Nga của Mỹ và phương Tây là sai lầm chiến lược, gây tổn hại cho chính nền kinh tế các quốc gia này.

Theo ước tính của các chuyên gia Nga, thiệt hại đối với EU do các lệnh cấm vận có thể lên tới 400 tỷ USD trong năm nay. Lạm phát ở một số nước trong Khu vực sử dụng đồng Euro (Eurozone) đã vượt quá 20%, trong khi con số này tại Mỹ cũng đạt mức cao nhất trong vòng 40 năm.

Kinh tế Nga tất nhiên không nằm ngoài xu hướng chung của toàn cầu. Tháng 4/2022, Cơ quan Thống kê Liên bang Nga (Rosstat) thông báo lạm phát tại nước này ở mức 17,8% - mức cao kỷ lục trong hai thập kỷ vừa qua. Tỷ lệ thất nghiệp ở Nga cũng chạm mức cao lịch sử 4,1% vào tháng 3/2022.

Tình trạng mất việc làm chủ yếu diễn ra trong các ngành sản xuất phụ thuộc vào linh kiện nhập khẩu từ phương Tây như ngành công nghiệp ô tô, thiết bị gia dụng, luyện kim… Để kiểm soát sự ổn định vĩ mô của nền kinh tế, Nga nhanh chóng áp dụng nhiều biện pháp hỗ trợ các doanh nghiệp trong nước như kích thích các sáng kiến tư nhân bằng cách giảm bớt gánh nặng hành chính, khởi động các chương trình cho vay ưu đãi và áp dụng ưu đãi về thuế và hải quan.

Trong lĩnh vực tài chính, Nga quy định các doanh nghiệp xuất khẩu phải bán 80% ngoại tệ thu được; hạn chế bán ngoại tệ cho người dân; cấm người không cư trú ở Nga rút tiền khỏi Nga; tăng lãi suất cơ bản lên mức 20%, trước khi điều chỉnh xuống mức 9,5% hiện nay.

Đáng chú ý, một biện pháp rất được giới chuyên gia kinh tế đánh giá cao và thực tế đã cho thấy hiệu quả, đó là việc yêu cầu các quốc gia "không thân thiện" thanh toán mua khí đốt Nga bằng đồng Ruble.

Các biện pháp của chính phủ Nga đang cho thấy hiệu quả tích cực. Nhu cầu đối với đồng Ruble tăng đã đẩy giá trị của đồng tiền quốc gia Nga tăng tới 40% so với mức trung bình của 5 năm gần đây, qua đó làm giảm áp lực lạm phát.

Theo Rosstat, chỉ số lạm phát tính theo năm ở Nga trong tháng Sáu đã giảm xuống mức 15,9% so với mức 17,1% trong tháng Năm. Thậm chí nếu xét theo tháng, Rosstat còn ghi nhận tình trạng giảm phát trong tháng Sáu.

Trong khi đó, dự trữ quốc tế của Nga cũng cải thiện đáng kể, đạt 586,6 tỷ USD tính đến ngày 1/7. Trước đó, theo số liệu của Ngân hàng Trung ương Nga (BoR), tính đến ngày 24/6, dự trữ quốc tế của Nga là 586,1 tỷ USD. Như vậy, chỉ trong một tuần, dự trữ quốc tế đã tăng 0,7 tỷ USD, tương đương 0,12%.

Nga đã vượt qua giai đoạn khó khăn nhất?

Với những số liệu trên, liệu kinh tế Nga đã vượt qua giai đoạn khó khăn nhất và đang trên đà khôi phục hay chưa?

Nhiều chuyên gia kinh tế cẩn trọng cho rằng, hiệu quả các lệnh trừng phạt thường có "độ trễ" nhất định, từ đó bày tỏ lo ngại kinh tế Nga sẽ chịu tác động tiêu cực trong giai đoạn hai quý cuối năm 2022. Ngoài ra, việc đồng Ruble mạnh lên sẽ gây bất lợi cho ngành xuất khẩu của Nga - lĩnh vực thế mạnh đóng góp chính vào ngân sách nhà nước.

Trong bối cảnh các rủi ro vĩ mô có phần giảm xuống trong thời gian gần đây, Nga đã nới lỏng hạn chế để cân bằng lợi ích xuất nhập khẩu, như giảm bắt buộc bán ngoại hối từ 80% xuống 50%; giảm lãi suất cơ bản xuống mức 9,5%.

Tuy nhiên, phần lớn giới chức nhà nước và các chuyên gia hàng đầu dự báo quan hệ căng thẳng giữa Nga-phương Tây sẽ còn kéo dài và những rủi ro từ các lệnh trừng phạt vẫn luôn rình rập kinh tế Nga.

Trong bối cảnh đó, lãnh đạo Nga xác định nhiệm vụ cấp bách hiện nay là chuyển đổi cơ cấu nền kinh tế nhằm tìm kiếm mô hình mới thông qua đẩy mạnh sản xuất, tăng nguồn cung và nhu cầu trên thị trường nội địa.

Đối với thương mại quốc tế, Nga thúc đẩy thiết lập lại chuỗi cung ứng, thị trường, hệ thống thanh toán quốc tế mới "phi phương Tây" thông qua các cơ chế hội nhập do Nga và Trung Quốc dẫn đầu như Khối bao gồm các nền kinh tế lớn mới nổi Brazil, Nga, Ấn Độ, Trung Quốc và Nam Phi (BRICS), Tổ chức Hợp tác Thượng Hải (SCO), Cộng đồng các Quốc gia Độc lập (SNG), Liên minh Kinh tế Á Âu (EAEU)…

Rủi ro rình rập, Nga quán triệt 6 nguyên tắc

Phát biểu tại Diễn đàn Kinh tế Quốc tế St-Peterburg hồi tháng 6/2022, Tổng thống Nga Vladimir Putin đã nhấn mạnh 6 nguyên tắc để phát triển bền vững nền kinh tế trong dài hạn.

Đầu tiên là duy trì một nền kinh tế cởi mở, mở rộng hợp tác với tất cả các quốc gia có mong muốn, thúc đẩy các dự án hợp tác chung, phát triển hệ thống thanh toán bằng đồng nội tệ thuận tiện và độc lập.

Thứ hai là thúc đẩy tự do doanh nghiệp. Nga chủ trương ưu tiên phát triển doanh nghiệp tư nhân để nâng cao khả năng thích nghi và cạnh tranh trong bối cảnh tình hình thế giới biến động liên tục. Tổng thống kêu gọi các doanh nghiệp lớn đầu tư vào thị trường nội địa.

Tiếp theo, chính sách kinh tế vĩ mô có trách nhiệm và cân bằng là rất quan trọng. Nga không chủ trương giải quyết các vấn đề cấp bách trong ngắn hạn mà hướng tới phát triển kinh tế trong dài hạn, qua đó làm giảm gánh nặng lạm phát đối với công dân và doanh nghiệp, đưa lạm phát trở về mục tiêu 4% cả trong trung và dài hạn.

Nhằm đảm bảo công bằng xã hội, Nga sẽ hướng tới việc giảm nghèo đói và bất công, cũng như giảm khoảng cách phát triển giữa các vùng, tạo thêm việc làm ở những khu vực cần thiết.

Ngoài ra, Nga sẽ đi trước trong phát triển hạ tầng thông qua việc đẩy mạnh phát triển các thành phố vùng Viễn Đông và xây dựng hạ tầng nông thôn.

Cuối cùng và cũng không kém phần quan trọng là nâng cao chủ quyền công nghệ, đưa mọi lĩnh vực đời sống lên tầm cao mới về công nghệ, nắm được chìa khóa công nghệ nhằm tạo ra hàng hóa và dịch vụ của tương lai.