Nga và Thổ Nhĩ Kỳ quay trở lại chu kỳ hợp tác

Chuyến thăm nhiều điểm đồng

Nhằm bình thường hóa hoàn toàn quan hệ với Thổ Nhĩ Kỳ kể từ sau căng thẳng liên quan đến vụ không quân Thổ Nhĩ Kỳ bắn rơi máy bay ném bom Su-24 của Nga tại Syria hồi tháng 11/2015, Tổng thống Nga Vladimir Putin đã thực hiện chuyến công du tới Thổ Nhĩ Kỳ hôm 10/10.

Tại cuộc hội đàm ở thành phố Istanbul, ông Putin và Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ Tayip Erdogan đã nhất trí thúc đẩy các nỗ lực bình thường hóa hoàn toàn quan hệ song phương, và trong thời gian tới, Ủy ban liên chính phủ hai nước sẽ đảm trách công việc này.

Hai nhà lãnh đạo cũng tuyên bố sẽ khôi phục quan hệ hợp tác trong tất cả các lĩnh vực, theo đó Nga dỡ bỏ từng phần các biện pháp trừng phạt kinh tế và hạn chế đối với những công ty của Thổ Nhĩ Kỳ, "hồi sinh" dự án đường ống dẫn khí đốt "Dòng chảy Thổ Nhĩ Kỳ" (TurkStream) và nhà máy điện hạt nhân Akkuyu. Tổng thống Putin cũng cho biết, Cơ quan Vũ trụ Liên bang Nga (Roscosmos) sẵn sàng tham gia chế tạo và giúp Thổ Nhĩ Kỳ phóng các vệ tinh liên lạc. Ngoài ra, hai nước cũng sẽ khôi phục các chuyến bay và giải quyết vấn đề thị thực giữa hai nước.

Về phần mình, cùng chung quan điểm với người đồng cấp Nga, Tổng thống Erdogan nhấn mạnh mối quan hệ Thổ Nhĩ Kỳ - Nga đang tiếp tục được cải thiện. Mặc dù, Thổ Nhĩ Kỳ là thành viên Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương (NATO), nhưng Tổng thống Erdogan tuyên bố Ankara vẫn sẵn sàng hợp tác với Moscow trong lĩnh vực công nghiệp quốc phòng. Ông cũng tin tưởng rằng mối quan hệ song phương sẽ phát triển trong rất nhiều lĩnh vực khác liên quan đến quan hệ song phương như kinh tế - thương mại.

Trong khuôn khổ cuộc gặp giữa Tổng thống Nga và Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ, hai bên cũng dành rất nhiều thời gian để thảo luận về tình hình Syria. Hai bên đã nhất trí rằng Moscow và Ankara sẽ làm tất cả để ủng hộ sáng kiến của Đặc phái viên Liên hợp quốc (LHQ) phụ trách vấn đề Syria, ông Staffan de Mistura, về việc rút các nhóm vũ trang không muốn hạ vũ khí ra khỏi thành phố Aleppo để chấm dứt đổ máu. Nga và Thổ Nhĩ Kỳ ủng hộ việc nhanh chóng ngừng các cuộc giao tranh tại quốc gia Trung Đông vốn chìm trong nội chiến 5 năm qua, đồng thời thể hiện quan điểm chung rằng cần làm tất cả để đưa được hàng viện trợ nhân đạo đến thành phố Aleppo.

Cơ hội cho sự khởi đầu mới

Chuyến thăm Thổ Nhĩ Kỳ của Tổng thống Nga Putin diễn ra trong bối cảnh quan hệ nhiều thăng trầm giữa Moscow và Ankara vừa trải qua giai đoạn căng thẳng nhất kể từ sau Chiến tranh Lạnh, bắt nguồn từ vụ chiến đấu cơ Su-24 của Nga đang thực hiện nhiệm vụ chống khủng bố gần biên giới Syria - Thổ Nhĩ Kỳ bị không quân Thổ Nhĩ Kỳ bắn hạ hồi tháng 11/2015. Moscow đã coi đây là hành động “đâm sau lưng” của những kẻ “đồng lõa với khủng bố", đồng thời yêu cầu Ankara phải đưa ra lời xin lời.

Những tranh cãi, căng thẳng cùng các biện pháp trừng phạt kinh tế và hành động "ăn miếng trả miếng" sau đó giữa hai bên không chỉ làm "tê liệt" quan hệ hợp tác song phương mà còn đẩy Moscow và Ankara đứng bên bờ vực chiến tranh. Tuy nhiên, trong một nỗ lực nhằm hàn gắn quan hệ, ngày 27/6 vừa qua, Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ Erdogan đã gửi một bức thư xin lỗi tới Tổng thống Nga Putin liên quan tới vụ Ankara đã bắn hạ máy bay chiến đấu Su-24 của Nga, đồng thời khẳng định mong muốn sớm bình thường hóa quan hệ với Nga.

Đáp lại thiện chí của Ankara, ngày 29/6, Tổng thống Nga đã tuyên bố bình thường hóa quan hệ với Thổ Nhĩ Kỳ. Ông Putin đã chính thức dỡ bỏ lệnh cấm bán các tour du lịch tới Thổ Nhĩ Kỳ cho công dân Nga và giao cho Chính phủ Nga tiến hành đàm phán nhằm từng bước nới lỏng các biện pháp trừng phạt Thổ Nhĩ Kỳ.

Đặc biệt, trong cuộc đảo chính quân sự bất thành ngày 15/7 ở Thổ Nhĩ Kỳ, khi mối quan hệ đồng minh trong NATO giữa Thổ Nhĩ Kỳ với Mỹ và phương Tây bị ảnh hưởng nghiêm trọng, thì quan hệ giữa Thổ Nhĩ Kỳ và Nga lại tiếp tục “ấm lên”. Hai nước đã “bắt tay” nhau cùng ngăn chặn các mối đe dọa an ninh tiềm năng cũng như nối lại hợp tác trong các lĩnh vực.

Trong một động thái tích cực, ngày 22/7, Nga đã tuyên bố gỡ bỏ lệnh cấm tạm thời đối với công dân Nga đáp máy bay đến Thổ Nhĩ Kỳ do lo ngại về tình hình bất ổn sau vụ đảo chính bất thành tại nước này. Lệnh cấm tạm thời trên đã được Nga áp đặt ngày 16/7 vì lý do lo ngại tình hình bất ổn sau vụ đảo chính.

Tiếp đó, ngày 9/8, Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ Erdogan đã thực hiện chuyến thăm Nga nhằm cải thiện quan hệ.

Các nhà phân tích cho rằng, việc Nga và Thổ Nhĩ Kỳ quay trở lại chu kỳ hợp tác và phát triển đã đáp ứng lợi ích quốc gia của cả hai bên. Đối với Moscow, Ankara là đối tác kinh tế-thương mại chủ chốt, là khách hàng tiêu thụ năng lượng quan trọng hàng đầu của Nga. Hơn nữa, Thổ Nhĩ Kỳ đang có cơ hội trở thành cầu nối trung chuyển khí đốt của Nga sang thị trường châu Âu khi dự án “Dòng chảy Thổ Nhĩ Kỳ" được khôi phục.

Việc ngừng hợp tác với Thổ Nhĩ Kỳ khiến Nga bị thiệt hại đáng kể trong bối cảnh Moscow đang phải hứng chịu sức ép kinh tế khá nặng nề do các lệnh trừng phạt của Mỹ và Liên minh châu Âu (EU), cũng như giá dầu mỏ thế giới lao dốc làm thiệt hại của Nga khoảng 150 tỷ USD mỗi năm.

Trong khi đó, Thổ Nhĩ Kỳ đã phải nếm "trái đắng” trong thời gian bị Moscow áp đặt lệnh trừng phạt kinh tế. Theo thống kê, chỉ riêng ngành du lịch, vốn đóng góp 4,5% GDP của Thổ Nhĩ Kỳ, đã chịu tổn thất nghiêm trọng khi mỗi năm có tới 5 triệu lượt du khách Nga đến Thổ Nhĩ Kỳ, chiếm 12% tổng du khách nước ngoài của nước này.

Do lệnh cấm vận của Nga, tăng trưởng kinh tế của Thổ Nhĩ Kỳ dự kiến giảm 0,3% trong năm 2016, với thiệt hại kinh tế lên tới 9 tỷ USD. Tình trạng bất ổn trong nước, liên tiếp các cuộc tấn công khủng bố đẫm máu nhằm vào Thổ Nhĩ Kỳ cùng quan hệ căng thẳng giữa Thổ Nhĩ Kỳ với phương Tây đã khiến Ankara nhận ra “sai lầm” trong chính sách của mình và việc khôi phục quan hệ với Nga là bước đi hợp lý.

Với những nỗ lực và thiện chí được cả Moscow và Ankara thực hiện trong thời gian vừa qua, chuyến thăm Thổ Nhĩ Kỳ của Tổng thống Nga Putin được dư luận quốc tế đánh giá là cơ hội cho sự khởi đầu mới trong quan hệ hai nước.