Theo các nguồn tin ngoại giao ngày 29/10, Nga đã khẳng định với Nhật Bản rằng, họ tôn trọng Tuyên bố chung Nhật Bản - Liên Xô năm 1956, trong đó nêu rõ Moscow sẽ trao trả đảo nhỏ Shikotan và đảo Habomai sau khi ký kết hiệp ước hòa bình với Tokyo. Tuy nhiên, Nga cũng bày tỏ quan ngại rằng, quân đội Mỹ có thể đóng trên những đảo này sau khi được trao trả, căn cứ theo Điều 5 hiệp ước an ninh Nhật - Mỹ.
Điều khoản trên cho phép binh sĩ Mỹ đồn trú ở những vùng lãnh thổ do Nhật Bản quản lý. Hiện Tokyo đang đánh giá những tác động của việc không áp dụng Điều 5 đối với hai hòn đảo này, hoặc có thể là với cả 4 đảo tranh chấp.
| 4 đảo Shikotan, Habomai, Etorofu và Kunashiri mà Nga-Nhật tranh chấp. (Nguồn: DW) |
Nhật Bản tin rằng một lời đảm bảo như trên với Nga sẽ thúc đẩy quá trình đàm phán về tranh chấp giữa hai nước liên quan đến 4 hòn đảo mà Nhật Bản gọi là “Lãnh thổ phương Bắc” còn Nga gọi là quần đảo Nam Kuril, bao gồm Shikotan, Habomai, Etorofu và Kunashiri.
Vấn đề chủ quyền đối với 4 hòn đảo này là "hòn đá tảng" cản trở con đường tiến tới hiệp ước hòa bình giữa Nga và Nhật Bản. Hai quốc gia vẫn chưa ký kết hiệp ước này kể từ khi Chiến tranh thế giới thứ hai kết thúc.
Năm 1993, Tuyên bố Tokyo nhấn mạnh hiệp ước hòa bình giữa hai nước chỉ có thể được ký kết một khi đã giải quyết xong tranh chấp quyền sở hữu đối với tất cả 4 hòn đảo trên. Tuy nhiên, sự khác biệt về quan điểm giữa Nga và Nhật Bản đã khiến các cuộc đàm phán bị trì trệ kéo dài.
Hồi đầu tháng 10 vừa qua, Thủ tướng Nhật Bản Shinzo Abe tuyên bố, Nhật Bản sẽ tiếp tục khẳng định chủ quyền đối với cả 4 hòn đảo tranh chấp với Nga, đồng thời nhấn mạnh giải quyết vấn đề lãnh thổ là quyết định đúng đắn đối với tương lai của cả hai nước.