Tổ chức PeaceTrees Vietnam (PTVN) là tổ chức Phi chính Phủ Mỹ đầu tiên được cấp gấy phép hoạt động về lĩnh vực tìm kiếm và phá hủy bom mìn, vật liệu nổ (UXO) sau chiến tranh. PTVN có một văn phòng chính tại thành phố Seattle, bang Washington (Mỹ) và một văn phòng đại diện tại Việt Nam ở thành phố Đông Hà, tỉnh Quảng Trị.
Từ câu chuyện cảm động
Ý tưởng thành lập tổ chức bắt đầu từ câu chuyện vô cùng cảm động về một người mẹ Mỹ tên Rae Cheney có con trai tham chiến tại chiến trường miền Nam Việt Nam. Chiến tranh khốc liệt, người con trai đã vĩnh viễn ra đi khi ở tuổi đời còn rất trẻ. Địa danh Việt Nam – vùng đất đau thương, từng một thời hứng chịu mưa bom bão đạn luôn ám ảnh người mẹ trong mỗi cơn mộng mị khi nhớ về người con trai đã khuất.
Tận mắt chứng kiến nỗi đau của mẹ, bà Jerilyn, con gái bà Rae Cheney đã quyết định cùng chồng là Danaan Parry và một vài người bạn sang Việt Nam với ý tưởng sẽ làm điều gì đó để khắc phục những hậu quả chiến tranh, phục hồi môi trường, phát triển cộng đồng sau khi Việt Nam và Mỹ bình thường hóa quan hệ ngoại giao. Khi nghe nói có một buổi tiệc tại thủ đô Washington, nơi có thể tìm gặp ngài Đại sứ Việt Nam lúc bấy giờ là ông Lê Văn Bàng, ông Danaan Parry đã bay tới Thủ đô và “đánh liều” tìm tới nơi diễn ra bữa tiệc. May mắn là ông đã có cơ hội được gặp Đại sứ Lê Văn Bàng và trình bày ý tưởng về tổ chức PeaceTrees. Thật bất ngờ, Đại sứ Việt Nam đã đồng ý và nhận lời giúp đỡ.
Năm 1995, PeaceTrees chính thức được thành lập tại Việt Nam và bắt đầu những hoạt động đầu tiên tại Quảng Trị, nơi vẫn còn sót lại số lượng lớn bom mìn và số lượng người tử vong cũng như thương tật tăng lên hàng năm. Điều đáng tiếc là 1 năm sau đó, ông Danaan Parry đã qua đời. Bà Jerilyn đã thay chồng tiếp tục điều hành và thực hiện những công việc của Tổ chức.
Nói về ý nghĩa của tên gọi “Peace Trees”, ông Quang cho hay, PeaceTrees với ý nghĩa “cây hòa bình” nhằm thể hiện sứ mệnh hòa bình và nhân ái thông qua các tiêu chí: góp sức xóa bỏ hậu quả chiến tranh, xây dựng cộng đồng, trồng cây hữu nghị. Chúng tôi hy vọng sẽ góp phần cải thiện tốt hơn cuộc sống và an toàn cho trẻ em và các gia đình tại Quảng Trị và Quảng Bình. Tổ chức Cây Hòa Bình Việt Nam luôn luôn trồng cây trên mảnh đất sau khi đã được rà phá.
Đến những hành động thiết thực
Năm 1996, PTVN đã thực hiện thành công chương trình rà phá bom mìn tại TP Đông Hà, tỉnh Quảng Trị. PTVN cũng tổ chức một đoàn tình nguyện viên Mỹ đến trồng cây trên mảnh đất được rà phá và xây dựng Lâm viên Hữu nghị tại Khu phố 7, phường 3, TX Đông Hà, tỉnh Quảng Trị. Từ năm 1997-1998, PTVN xây dựng Trung tâm Giáo dục nhận thức bom mìn mang tên người đồng sáng lập tổ chức, ông Danaan Parry (Danaan Parry Landmine Eduacation Center).
Theo ông Lê Đình Quang, từ năm 1998 đến nay, PTVN đã đón hơn 40 Đoàn tình nguyện viên từ Mỹ đến Quảng Trị viếng thăm hữu nghị và trồng cây. Hơn 42.000 cây đã được trồng tại các Khu di tích Hiền Lương, Thành Cổ Quảng Trị, sân bay Tà Cơn, Lâm viên hữu nghị, Làng hữu nghị Cây Hoà Bình, Trường PTTH Lê Quý Đôn, Trường PTTH Vĩnh Định, Trường THCS Triệu Tài. Ngoài ra, PTVN còn phối hợp với Sở Tài nguyên môi trường tổ chức các lớp tập huấn nâng cao nhận thức bảo vệ môi trường cho người dân tại Làng Hữu nghị Cây Hòa Bình.
Từ năm 2000, PTVN đã thực hiện rà phá bo mìn tại các khu vực: Làng Hữu Nghị Cây Hoà Bình, Khu phố 8, Phường 5, Đông Hà, Quảng Trị, Lâm Viên Cây Xanh, khu phố 7, phường 3, Đông Hà, Quảng Trị, Làng Phục hồi chức năng cho người khuyết tật tổ chức Kids First, các công trình phúc lợi xã hội…Năm 2005, PTVN hợp tác với Uỷ Ban Nhân Dân tỉnh Quảng Trị thành lập Đội rà phá bom mìn lưu động (EOD) tỉnh Quảng Trị, tập trung rà phá tại huyện vùng cao Hướng Hoá. EOD đã rà phá thành công tại Làng tái định cư xã Cam Tuyền, các địa điểm nhiễm bom mìn cao thuộc các xã vùng sâu của huyện Hướng Hoá, các trường học cũng như các nhà dân trên địa bàn toàn tỉnh.
Năm 2008, PTVN thành lập thêm 1 Đội rà phá bom mìn lưu động hoạt động tại huyện Đarkrông và thêm một đội rà phá bom mìn lưu động hoạt động tại tỉnh Quảng Bình vào năm 2011. Tính từ cuối tháng 3/2012, PTVN đã rà phá được 163.01 ha, tìm và phá hủy hơn 106.513 vật liệu chưa nổ.
Ngoài các hoạt động tìm kiếm và phá hủy bom mìn, vật liệu nổ, hỗ trợ nạn nhân bom mìn, PTVN còn tập trung vào các hoạt động phát triển cộng đồng bao gồm chương trình hỗ trợ y tế khẩn cấp, hỗ trợ phát triển kinh tế (chăn nuôi trâu, bò, lợn...), xây giếng nước sạch… Nhờ sự hỗ trợ của PTVN, 250 gia đình có nạn nhân bom mìn và phụ nữ nghèo tại nhiều nơi trên địa bàn tỉnh Quảng Trị đã có cơ hội thoát nghèo, phát triển kinh tế làm giàu, đời sống hộ gia đình được nâng cao.
Kể về “duyên nợ” của mình với PTVN, ông Quang cho biết, năm 1996, ông nhận lời Peace Trees về Quảng Trị mỗi tháng một lần để giúp tổ chức xây dựng Trung tâm giáo dục nhận thức bom mìn ở Đông Hà. “Nghề của tôi là kiến trúc nên tôi thấy việc đó không có gì khó. Trong khi làm, tôi tìm hiểu về Peace Trees và từ đó tôi muốn làm một việc gì đó để giúp đỡ các nạn nhân bom mìn, đặc biệt là trẻ em. Ưu thế của tôi là người Việt nên tôi không cần phiên dịch. Người dân có thể chia sẻ trực tiếp với tôi, sau đó tôi truyền tải tới Peace Trees những khó khăn, yêu cầu giúp đỡ của người dân. Nhờ vậy, việc giúp đỡ hiệu quả hơn”, ông Quang nói.
Cùng chung sức, chung tay
Để triển khai được các dự án rà phá bom mìn, trước hết phải có nguồn tài trợ. Thật may mắn cho PTVN, ngoài việc vận động nguồn tài trợ từ các cá nhân, doanh nghiệp ở Mỹ, bắt đầu từ năm 2003, PTVN nhận được nguồn tài trợ lớn từ Bộ Ngoại giao Mỹ. Khoản tiền viện trợ này thay đổi theo từng năm, lúc đầu khoảng 100.000 USD/năm, sau tăng dần lên, dao động từ 200.000 đến 400.000 USD/năm. Đặc biệt, trong giai đoạn 2011-2012, Bộ Quốc phòng Mỹ thông qua Quỹ tưởng niệm Cựu chiến binh Mỹ tại Việt Nam (VVMF) cũng tài trợ cho các đội rà phá bom mìn của PTVN ở tỉnh Quảng Bình. Bên cạnh đó, PTVN cũng nhận được sự ủng hộ của cộng đồng người Việt tại các bang Washington, Origon, California và nhiều tổ chức khác tại Mỹ.
Tuy nhiên, ông Quang cho biết, trong bối cảnh nền kinh tế thế giới gặp nhiều khó khăn, nước Mỹ thực hiện chính sách “thắt lưng buộc bụng” thì nguồn vốn tài trợ rót cho những tổ chức từ thiện như PTVN cũng không được dồi dào như trước kia. “Trong quá trình triển khai các dự án tại Quảng Trị, chúng tôi luôn nhận được sự hỗ trợ và giúp đỡ nhiệt tình từ phía chính quyền địa phương. Dù vậy, việc thu hút nguồn vốn tài trợ để tiếp tục những công việc ý nghĩa này vẫn luôn khiến chúng tôi đau đầu do nguồn ngân sách đang ngày càng hạn hẹp. Năm ngoái, chúng tôi phải chờ cả tháng mới nhận được nguồn hỗ trợ từ Bộ Ngoại giao Mỹ”, ông Quang chia sẻ.
Theo kế hoạch, thời gian tới, với sự hỗ trợ của chính quyền địa phương, PTVN sẽ tiếp tục đẩy mạnh các hoạt động rà phá bom mìn, vật liệu chưa nổ, giúp người dân cải thiện cuộc sống. PTVN cũng đang xây dựng dự án tái định cư tại xã Ba Lòng, tỉnh Quảng Trị, dự kiến sẽ được triển khai vào cuối năm nay.
Diễn Tú (thực hiện)