Trong 18 đời, các vua Hùng có ngày mất khác nhau. Trong hàng nghìn năm, nhân dân chọn ngày giỗ các vua Hùng khi thì vào tiết Xuân ấm áp, khi thì vào mùa Thu mát mẻ. Năm 1917, quan Tuần phủ Phú Thọ Lê Trung Ngọc đã tấu trình Bộ Lễ và được Triều đình nhà Nguyễn phê chuẩn chính thức lấy ngày 10/3 âm lịch hàng năm là ngày giỗ các vua Hùng.
| Tác giả tặng Tiến sĩ Vanessa và các sinh viên trường Đại học Deakin đĩa phim “Đền Hùng linh thiêng nguồn cội”. |
Từ ý tưởng ban đầu…
Cả nước thờ chung một tổ tiên, toàn dân tộc có cùng cội rễ là nét độc đáo, là một trong những tiêu chí quan trọng để năm 2012, UNESCO đã vinh danh “Tín ngưỡng thờ cúng Hùng Vương” thành Di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại. Trên thế giới, các cộng đồng người Việt tuy có những ngày khác nhau để hội tụ, nhưng ngày giỗ Tổ 10/3 luôn được đồng thuận cao nhất. Đây là dịp người Việt xa quê cùng hướng về nguồn cội, tri ân công đức tổ tiên. Và từ đó xuất hiện ý tưởng lấy ngày 10/3 trở thành Ngày Quốc tổ Việt Nam toàn cầu.
Đúng 100 năm từ khi ngày 10/3 được Triều Nguyễn chọn làm ngày Quốc giỗ, năm 2017, Hội Liên lạc với người Việt Nam ở nước ngoài cùng các thành viên Ban Vận động Ngày Quốc tổ Việt Nam toàn cầu đã hành hương về đền Hùng, tỉnh Phú Thọ với một tâm nguyện đặc biệt: xin được rước 18 chân nhang trong bát hương thờ Tổ, một nắm đất nơi lăng mộ vua Hùng và một bình nước nơi giếng Ngọc để đem ra nước ngoài, cùng cộng đồng người Việt xa quê lập bàn thờ Tổ, tri ân công đức các vua Hùng và chính thức vận động các cộng đồng người Việt trên thế giới lấy ngày 10/3 âm lịch hàng năm là Ngày Quốc tổ Việt Nam toàn cầu. Đồng hành cùng Hội Liên lạc với người Việt Nam ở nước ngoài lên đền Hùng hôm đó, Sở Ngoại vụ Phú Thọ chúng tôi không chỉ chu toàn các thủ tục tâm linh, mà còn chủ động, tích cực đề xuất các phương thức truyền thông để hiện thực hóa tâm nguyện trên. Đó là bối cảnh ra đời của phim song ngữ Việt - Anh về tổ tiên nguồn cội dành cho người Việt Nam ở xa Tổ quốc.
... đến hải trình tiếp sức
Cuối tháng 4/2018, trong chuyến hải trình cùng 70 Việt kiều tiêu biểu từ 24 quốc gia và vùng lãnh thổ ra thăm quần đảo Trường Sa, tôi đã chia sẻ ý tưởng trên và được rất nhiều người trong đoàn hưởng ứng. Chúng tôi như đang đi theo lối xưa của 50 người con theo Cha Lạc Long Quân xuống biển, mở mang bờ cõi. Nhiều người lần đầu tiên nghe tôi kể, trong lăng mộ vua Hùng thứ sáu trên đỉnh núi Nghĩa Lĩnh hiện còn ghi lời vua: “Khi ta chết, hãy chôn ta trên núi Cả. Ở trên cao, ta sẽ trông nom bờ cõi cho con cháu”. Bên cạnh lăng vua Hùng có bụi tre đằng ngà vàng óng, gợi nhớ chuyện cậu bé làng Gióng vâng lời vua, ra quân giúp nước, nhổ tre đằng ngà đánh tan quân giặc. Nhà văn Lê Thị Hiệu (bút danh Hiệu Constant, định cư tại Pháp) cho rằng những câu chuyện thú vị về đất cội nguồn như vậy, không nhiều Việt kiều biết, nhất là những người sinh ra ở nước ngoài. Vì vậy, rất cần được chia sẻ.
Trước khi tham gia đoàn kiều bào ra Trường Sa, Hiệu Constant đã cùng 40 nhà văn Việt Nam từ 12 nước về Phú Thọ, dâng hương tại Khu di tích lịch sử Quốc gia Đền Hùng. Trong chuyến về nguồn đặc biệt ấy, chị rất tâm đắc với lời của nhà thơ Hữu Thỉnh - Chủ tịch Hội Nhà văn Việt Nam: “Từ miền đất cội nguồn này, người Việt đã xây dựng cơ đồ trải mấy nghìn năm. Hậu duệ của các vua Hùng đến nay đã có mặt khắp năm châu bốn biển, sinh cơ lập nghiệp, thành đạt, thành danh và luôn mang trong mình dòng máu Lạc Hồng”.
Chuyến ra biển đảo lần này với 70 kiều bào còn có ý nghĩa đặc biệt khi mọi người được tham gia Lễ dâng hương tưởng niệm các vua Hùng lần đầu tiên được tổ chức giữa trời biển Trường Sa đúng ngày 10/3 âm lịch. Nhà văn Lê Thị Hiệu cho biết, nhiều năm sống xa Tổ quốc, kiều bào các chị luôn nhớ về cố hương: “Sông dù lớn bao nhiêu cũng đổ về với biển, lá tươi tốt bao nhiêu khi già cũng rụng về cội rễ. Nước mắt nào cũng mặn, dòng máu nào cũng đỏ, người Việt mình cho dù sống ở bất kỳ phương trời nào, chính kiến ra sao, cuối cùng thì vẫn hướng về cội nguồn, về với quê hương Tổ quốc của mình”. Gặp gỡ, trò chuyện với kiều bào càng thôi thúc trong chúng tôi quyết tâm thực hiện ý tưởng làm phim như một món quà của đất Tổ cội nguồn gửi người Việt Nam ở xa Tổ quốc.
| Một cảnh 3D trong phim song ngữ Đền Hùng linh thiêng nguồn cội. |
Quà tặng từ đất Tổ
Ủy ban nhân dân tỉnh Phú Thọ ghi nhận ý tưởng trên và đã giao Sở Ngoại vụ chủ trì phối hợp với Sở Văn hóa, Thể thao & Du lịch, Ban quản lý Khu di tích lịch sử Đền Hùng và các đơn vị liên quan phối hợp xây dựng đề án tổ chức sản xuất bộ phim song ngữ Đền Hùng linh thiêng nguồn cội bằng nguồn lực xã hội hóa. Phim kết hợp nhuần nhuyễn giữa truyền thống và hiện đại, giữa những ảnh tư liệu xưa với những cảnh quay flycam hoành tráng về lễ hội Đền Hùng. Những đoạn tái hiện, mô tả nghi thức cổ, khung cảnh xưa được thực hiện bằng đồ họa 3D, giúp người xem dễ hiểu về phong tục thờ cúng tổ tiên chung của toàn dân tộc. Ngôn ngữ phim giản dị, trong sáng, đảm bảo giữ nguyên ý nghĩa khi dịch sang tiếng Anh. Những hình ảnh tiêu biểu của các đoàn Việt kiều, Đại sứ Cuba, Đại sứ Mỹ, du khách Australia, Canada... được chọn lựa đưa vào phim. Ông Joel Bruneau, Thị trưởng thành phố Caen (Cộng hòa Pháp) nói, lên đền Hùng, di tích nổi tiếng của Việt Nam, nơi hành hương đích thực về cội nguồn của người Việt năm châu, ông càng cảm nhận rõ sự đoàn kết chính là ngọn nguồn của sức mạnh Việt Nam.
Tham dự các tiết mục hát Xoan do vua Hùng truyền dạy từ mấy nghìn năm trước, chị Natasha, sinh viên trường Đại học Canadian Mennonite University, Canada nêu cảm nhận: “Hát Xoan thật tuyệt vời, tôi chưa từng nghe loại hình nghệ thuật nào như thế này. Nó thật hấp dẫn và nền văn hóa của chúng tôi không hề có cách múa hát độc đáo này. Tôi rất vui và tự hào được tham dự, được học hỏi về văn hóa Việt Nam”.
Thăm đền Hùng và thưởng thức hát Xoan cũng là lựa chọn của đoàn khách nước ngoài đầu tiên trong ngày đầu năm mới 2019 tại Phú Thọ. Đoàn gồm 16 sinh viên ưu tú của Đại học Deakin (Australia), trong đó có những bạn là người Việt sinh ra và lớn lên ở nước ngoài. Nhận đĩa phim Đền Hùng linh thiêng nguồn cội, món quà đầu năm từ Sở Ngoại vụ Phú Thọ, các bạn rất vui, mong muốn sẽ chia sẻ rộng rãi trong cộng đồng người Việt xa quê và bạn bè quốc tế về những di sản văn hóa độc đáo nơi cội nguồn dân tộc. Đây cũng là nguồn động viên rất lớn đối với những người làm phim chúng tôi. Nó khuyến khích Sở Ngoại vụ Phú Thọ tiếp tục thực hiện và hoàn thành dự án khoa học công nghệ cấp Tỉnh, quảng bá di sản vùng đất Tổ bằng sáu thứ tiếng thông dụng đến với bạn bè quốc tế trong năm mới 2019.