Đó là nhận định của ông Arturo Sarukhan, Đại sứ Mexico tại Mỹ từ năm 2007-2013 trong một bài viết đăng tải trên tờ Washington Post gần đây. Theo ông Sarukhan, mối quan hệ giữa Mỹ với Mexico đang ở trong tình trạng gần như sụp đổ do đề xuất của Washington về việc xây bức tường ở biên giới giữa hai nước, đàm phán lại Hiệp định Thương mại Tự do Bắc Mỹ (NAFTA).
Tình trạng mất kiểm soát
Trong hai thập kỷ qua, Mỹ và Mexico từng là những nước láng giềng xa cách đã thay đổi nhiều trong mối quan hệ. Đầu tiên xuất phát từ việc hợp tác về kinh tế-xã hội được tạo ra bởi NAFTA, sau đó là nhu cầu hợp tác tình báo và an ninh tăng cường sau sự kiện ngày 11/9/2001. Hai nước đã xây dựng quan hệ Đối tác chiến lược hướng tới tương lai dựa trên chia sẻ trách nhiệm và dựa trên quan điểm cho rằng nếu một nước thành công thì nước kia cũng vậy.
| Tổng thống Enrique Peña Nieto và Tổng thống Trump. (Nguồn: Washington Post) |
Tuy nhiên, điều đó không có nghĩa là mọi thứ đều tốt đẹp. Tình trạng mất cân bằng về sức mạnh luôn tồn tại giữa Mỹ và Mexico. Bên cạnh đó, chính phủ của hai nước có quan điểm chính trị khác nhau. Ông Octavio Paz, nhà thơ và là nhà ngoại giao Mexico được trao giải Nobel Văn học năm 1990, nói rằng người Mexico và người Mỹ đã có một khoảng thời gian khó có thể hiểu nhau. Quan hệ giữa hai nước dần thay đổi khi người Mỹ chú ý lắng nghe hơn và người Mexico học cách cư xử với đối tác của họ.
Ông Sarukhan khẳng định ông đã dành cả cuộc đời để thúc đẩy và mở rộng quan hệ Mỹ-Mexico. Tuy nhiên, ông thấy buồn khi mối quan hệ Mỹ-Mexico đang tiến đến vực thẳm. Chỉ sau một tuần làm việc của Tổng thống Donald Trump, quan hệ song phương Mỹ-Mexico đã rơi vào tình trạng mất kiểm soát. Các quan chức cấp cao Mexico tại Washington đã có những cuộc đối thoại đầu tiên với các quan chức cấp cao trong Nhà Trắng. Tuy nhiên, cách tiếp cận của Tổng thống Trump, kiểu "theo cách của tôi hoặc không có gì cả", đối với Mexico đã gây nguy hại cho mối quan hệ cùng có lợi giữa hai bên và bắt đầu rạn nứt về mặt ngoại giao.
Việc Tổng thống Enrique Peña Nieto hủy bỏ cuộc gặp với ông Trump là điều không thể tránh khỏi. Chính phủ Mexico muốn kết nối tất cả các vấn đề trong chương trình nghị sự song phương và thảo luận về chúng, trong khi Chính quyền Trump chỉ muốn đàm phán lại NAFTA, xây bức tường ở biên giới và trục xuất những người nhập cư không giấy tờ. Dù ở trường hợp nào thì Mỹ cũng không thể xử lý các vấn đề trên trong quan hệ với Mexico vì Tổng thống Trump phải mất hàng tuần, thậm chí hàng tháng, mới có thể hoàn thiện bộ máy Nội các, bao gồm cả các vị trí chuyên trách như Thứ trưởng và Trợ lý Bộ trưởng.
| Ngày thứ 6 sau khi nhậm chức, Tổng thống Donald Trump đã ký sắc lệnh khởi động quá trình xây dựng bức tường biên giới Mỹ - Mexico. (Nguồn: Reuters) |
Cả hai sẽ thua cuộc
Tổng thống Trump đã coi quốc gia công nghiệp hóa như Mexico là một đối thủ hay mối đe dọa. Nhưng trên thực tế, sự lớn mạnh của Mexico đem lại thị trường tiêu dùng và sản xuất cho nước Mỹ. Hiện nay, kim ngạch thương mại hai chiều giữa hai nước đạt 1,6 tỷ USD/ngày. Việc tăng thuế đối với hàng nhập khẩu từ Mexico sẽ chống lại Mỹ bởi gần 5 triệu việc làm của Mỹ phụ thuộc vào thương mại với Mexico, và Mexico hiện là thị trường xuất khẩu hàng đầu hoặc thứ hai trong số 28 bang của Mỹ.
Mexico không phải là kẻ thù của Mỹ, vì vậy, Chính quyền của ông Trump không nên coi thường và cũng không nên không tính tới Mexico trong mối quan tâm về an ninh quốc gia và chính sách đối ngoại của Mỹ. Tổng thống Trump mặc dù có thái độ kỳ thị đối với Mexico, nhưng ông cũng không thể nhấn nút xóa bỏ và phớt lờ một quốc gia ngay cạnh biên giới với Mỹ.
Mexico không phải là cường quốc quân sự và không sở hữu vũ khí hạt nhân, cũng không thể đe dọa hay thách thức các lợi ích cốt lõi của Mỹ, nhưng không phải Mexico không có sức mạnh. Mexico có thể áp thuế bù trừ như Mỹ đã đánh thuế nhập khẩu xe tải từ Mexico vào năm 2009. Hơn nữa, không bên nào có lợi nếu Mexico quyết định giảm thiểu các cam kết giữa hai bên trên một loạt lĩnh vực như chống ma túy, kiểm soát dòng người di cư, phát triển hình mẫu an ninh năng lượng chung hiệu quả và độc lập cho Bắc Mỹ hay vấn đề nguồn nước ở biên giới - một vấn đề thuộc lợi ích chiến lược giữa hai nước.
Nước Mỹ không thể "vĩ đại trở lại" nếu từ bỏ quan hệ với Mexico. Mỹ sẽ thua và Mexico cũng thế. Mỹ và Mexico đã từng và có thể tiếp tục cùng nhau làm những điều to lớn. Tuy nhiên, có một điều mà hai nước sẽ không cùng nhau làm, đó là xây một bức tường ở biên giới.