Xu hướng này cũng đã được ghi nhận tại một số nơi trên thế giới. Tại Mỹ, các khoản đầu tư của Trung Quốc thậm chí giảm đến 95% trong khoảng 2016 - 2018.
Chủ trương từ Bắc Kinh hay...
Sự suy giảm rõ nét này trước hết được cho là do mong muốn từ phía Bắc Kinh kể từ năm 2016 nhằm kiểm soát tốt hơn việc mua sắm ồ ạt được đánh giá là "phi lý ". Trung Quốc đã áp đặt các qui định hạn chế một cách quyết liệt đối với các công ty của họ, nhằm kiềm chế các dòng vốn chảy ra.
Nhưng theo nghiên cứu của Rhodium và Merics, việc suy giảm này cũng phản ánh việc EU đưa ra các quy định kiểm soát chặt chẽ hơn đối với các quốc gia mà các khoản đầu tư của Trung Quốc nhắm tới.
| Thủ tướng Trung Quốc Lý Khắc Cường tiếp Chủ tịch Hội đồng châu Âu Donald Tusk và Chủ tịch Ủy ban châu Âu Jean-Claude Juncker ở Bắc Kinh. (Nguồn: Asia Times) |
Trên thực tế, hiện tượng này mang tính toàn cầu. Mỹ đang dần trở thành thị trường ngày càng khép kín đối với các tập đoàn Trung Quốc. Thậm chí tại châu Á, sự ngờ vực đang gia tăng với các khoản đầu tư được triển khai trong khuôn khổ chiến lược "Con đường tơ lụa mới" của Trung Quốc. Châu Âu cũng nằm trong xu hướng toàn cầu này. Vào tháng 2/2019, Nghị viện châu Âu đã thông qua một qui định mới về tăng cường giám sát các khoản đầu tư nước ngoài, mặc dù không chỉ rõ đối tượng nhưng được cho là để nhằm vào các nhà đầu tư Trung Quốc.
Quy định mới của châu Âu
Với cơ chế thông tin theo qui định của EU thì từ nay về sau tất cả các nước thành viên sẽ phải thông báo tất cả các khoản đầu tư nước ngoài liên quan đến lĩnh vực công nghệ nhạy cảm hoặc cơ sở hạ tầng quan trọng. Theo nghiên cứu, có đến 82% các giao dịch đã thực hiện tại châu Âu trong năm 2018 có thể bị liên quan bởi quy định này.
Năm 2018, các khoản đầu tư của Trung Quốc đã nhắm vào một loạt lĩnh vực khác nhau, từ xe hơi cho đến dịch vụ tài chính, từ y tế cho đến công nghệ vi sinh. Theo chuyên gia Kratz, "tất cả các hoạt động đầu tư này thường có một điểm chung, đó là có những thành tố và nội dung về đổi mới và công nghệ". Hơn nữa, việc đầu tư mua sắm này có sự tham gia của nhiều công ty nhà nước của Trung Quốc (41% vào năm 2018).
Nếu như công cụ hiện nay của châu Âu cho phép giám sát rộng hơn, nhưng không có gì đảm bảo việc các khoản đầu tư này trong tương lai sẽ bị từ chối hàng loạt, bởi theo chuyên gia M.Huotari của Merics “tất cả sẽ phụ thuộc vào các quốc gia thành viên”.
"Thậm chí, Đức - vốn đóng vai trò đầu tàu trong việc thông qua quy định này của châu Âu thì cũng không nên đóng cửa đối với các tập đoàn Trung Quốc. Vấn đề là cần “cảnh giác hơn chứ không phải trở thành bảo hộ”. Mặc khác, nền công nghiệp Đức sẽ không có lợi ích về việc này vì nó luôn gắn chặt với thị trường Trung Quốc rộng lớn", chuyên gia M.Huotari nhận định.
Sự ngờ vực ngày càng gia tăng
Dù sao đây vẫn là những dự báo chưa chắc chắn liên quan tới một cơ chế kiểm soát vừa mới được thông qua và chỉ có hiệu lực hoàn toàn vào năm 2020.
Dù mang tính mở hơn và "dễ dãi" hơn so với cơ chế tương đương của Mỹ, cơ chế của châu Âu cần phải cụ thể hóa các qui tắc và cách thức vận hành. Theo chuyên gia nghiên cứu F. Godement của Viện nghiên cứu Montaigne, "qui định này đã nói rõ tại sao, nhưng không thực sự nói như thế nào, đặc biệt là về cách thức trao đổi và phân tích thông tin". Nhưng đây là một trong những động thái có thể làm giảm bớt sự quan tâm đầu tư từ doanh nghiệp Trung Quốc vào khu vực này.
| Cảng Container tại châu Âu. (Nguồn: The European Council on Foreign Relations) |
Tuy nhiên, theo phân tích của Rhodium và Merics, sự ngờ vực đang ngày càng len lỏi vào mối quan hệ giữa châu Âu và Trung Quốc. Hiện có nhiều lời kêu gọi nên có một chính sách cạnh tranh mới, nhằm ứng xử tốt hơn trước những tập đoàn công nghiệp khổng lồ mới của Trung Quốc, hay như những hoài nghi về hồ sơ mạng 5G đối với tập đoàn Huawei và vấn đề an ninh của các thiết bị của tập đoàn này.
Theo nghiên cứu trên, những thay đổi về thái độ và sự giám sát gia tăng về pháp lý và chính sách có thể sẽ tiếp tục tác động mạnh đến đầu tư của Trung Quốc tại châu Âu.