Tuyên bố đối thoại "chưa chết", Tổng thống Putin muốn tháo ngòi khủng hoảng Ukraine?

Tổng thống Putin trong cuộc họp trực tuyến với Tổng thống Pháp về khủng hoảng Ukraine ngày 28/1. (Nguồn: Reuters)

Kịch bản "không có người chiến thắng"

Đằng sau những chỉ trích gần đây của Tổng thống Nga Vladimir Putin nhắm vào Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương (NATO), hiện có nhiều dấu hiệu thăm dò cho thấy ông chủ Điện Kremlin muốn tránh làm leo thang cuộc khủng hoảng Ukraine và tìm kiếm một số hình thức hòa hợp với phương Tây.

Ngày 8/2, ông Putin lần thứ hai trong tuần cảnh báo rằng các nước châu Âu sẽ tự động bị cuốn vào một cuộc chiến với Nga, trong đó "sẽ không có người chiến thắng" nếu Ukraine gia nhập NATO và sau đó cố chiếm lại bán đảo Crimea, vốn bị Nga sáp nhập năm 2014.

Tuy nhiên, tại cuộc họp báo kết thúc sau 1 giờ sáng tại Điện Kremlin, ông lại cho biết đối thoại vẫn chưa “chết”, và rằng một số đề xuất từ Mỹ và NATO là đáng thảo luận, và Nga sẽ làm "mọi thứ để tìm ra những thỏa hiệp phù hợp với tất cả mọi người".

Sau hơn 3 tháng căng thẳng leo thang do Nga tăng cường hơn 100.000 binh lính gần biên giới Ukraine, ý định của ông Putin vẫn chưa thực sự rõ ràng. Cuối tuần trước, Nhà Trắng cho biết ông Putin có thể ra lệnh tấn công trong vòng vài ngày hoặc vài tuần tới.

Tuy nhiên, hai nhà phân tích tại Moscow chuyên giải mã các tín hiệu từ Điện Kremlin cho rằng, những bình luận vào đêm khuya của ông Putin sau nhiều giờ hội đàm với Tổng thống Pháp Emmanuel Macron cho thấy ông rất nghiêm túc trong việc đàm phán.

Andrey Kortunov, người đứng đầu Hội đồng các vấn đề quốc tế Nga, cho biết: “Tất nhiên ông ấy (Putin) vẫn giữ lập trường của mình, nhưng tôi không cảm thấy rằng ông ấy muốn làm leo thang căng thẳng... Có lẽ bạn sẽ không nói chuyện với đối thủ trong 7 tiếng đồng hồ nếu bạn chỉ muốn thuyết giảng họ và đóng hồ sơ lại".

Ông Putin đã ra lệnh điều động hơn 100.000 binh lính Nga gần biên giới với Ukraine, đồng thời nhấn mạnh các yêu cầu cốt lõi được nhắc lại hôm 8/2 về việc không mở rộng NATO, không triển khai tên lửa gần biên giới Nga và thu hẹp cơ sở hạ tầng quân sự của NATO ở châu Âu xuống mức tương đương năm 1997.

Tổng thống Putin phàn nàn rằng Mỹ và NATO đã "bỏ qua" những điều này trong các phản hồi chính thức mà họ gửi tới Moscow ngày 26/1.

Tuy nhiên, theo một thông tin bị rò rỉ, Washington đã sẵn sàng tham gia một thỏa thuận “có đi có lại” về việc không triển khai tên lửa và lực lượng chiến đấu ở Ukraine, đồng thời đàm phán về một "cơ chế minh bạch" để xác nhận rằng Mỹ không đặt tên lửa hành trình Tomahawk tại các khu vực phòng thủ tên lửa ở Ba Lan và Romania.

Phiên bản hồi sinh của Thỏa thuận Minsk

Fyodor Lukyanov, Tổng biên tập của tạp chí Russia in Global Affairs, cho rằng nếu Moscow không thể buộc phương Tây cam kết không để Ukraine gia nhập NATO, họ có thể tìm kiếm 'một phiên bản hồi sinh' của các thỏa thuận hòa bình Minsk vào năm 2014 và 2015.

Sau cuộc hội đàm với Tổng thống Pháp Emmanuel Macron, ông Putin nhấn mạnh rằng không có giải pháp thay thế nào cho các thỏa thuận trên, vốn đặt ra quy chế hiến pháp đặc biệt cho 2 khu vực phía Đông Ukraine, nơi lực lượng ly khai do Nga hậu thuẫn chiến đấu với quân đội Ukraine kể từ năm 2014.

Tuy nhiên, ông Lukyanov cho rằng có thể những khuôn khổ của một thỏa thuận mới sẽ được hình thành, từ một số hình thức giải quyết xung đột, kết hợp với tuyên bố về các thỏa thuận an ninh mới ở châu Âu theo đường lối mà Tổng thống Macron đã đề xuất, cũng như các biện pháp mới về kiểm soát vũ khí mà Washington sẵn sàng thảo luận. Ông Lukyanov nói: “Tôi lạc quan, nhưng đồng thời cũng rất thận trọng”.

Trong khi đó, những ngày qua, chính quyền Tổng thống Mỹ Joe Biden đã tiết lộ thông tin tình báo của nước này về hiện trạng ở khu vực biên giới Nga-Ukraine. Theo đó, Nga đang có 110.000 binh lính tại khu vực này, tương đương gần 70% số lượng 150.000 binh lính cần thiết cho một cuộc xâm lược toàn diện, và nhiều khả năng được phát động vào trung tuần tháng 2 này.

Tuy nhiên, những nhân tố quan trọng đang tìm cách hạ mức cảnh báo của Mỹ. Hôm 6/2, Ngoại trưởng Ukraine Dmytro Kuleba viết trên mạng xã hội Twitter: “Đừng tin vào những dự đoán về ngày tận thế”.

Trong một động thái có phần nhượng bộ, tuần trước, Nhà Trắng đã đánh giá lại nguy cơ xâm lược ở mức “sắp xảy ra”. Động thái này được đưa ra không lâu sau khi giới chức châu Âu bày tỏ quan ngại về tuyên bố của Mỹ đối với cuộc khủng hoảng Ukraine.

Cuối tháng 1/2022, quan chức phụ trách chính sách đối ngoại của Liên minh châu Âu (EU) Joseph Borell cho biết: “Chúng ta biết rất rõ về mức độ của các mối đe dọa và cả cách phản ứng cần thiết, và tất nhiên chúng ta cần tránh những hành động gây hoang mang”.

Tuy nhiên, ngày 6/2, khi đứng cạnh Ngoại trưởng Blinken ở Washington, ông Borell dường như lại tỏ thái độ ủng hộ cảnh báo của Mỹ. Ông nói: “Theo cách hiểu của tôi, chúng ta đang ở vào thời điểm an ninh châu Âu gặp nhiều nguy hiểm nhất kể từ khi kết thúc Chiến tranh Lạnh... 140.000 binh lính tập trung tại khu vực biên giới không chỉ để ‘uống trà’!”.

Cũng trong ngày 6/2, Ngoại trưởng Blinken cho hay: “Giải pháp tốt nhất cho nạn tin giả là đưa ra thông tin chính xác, và đó là điều chúng tôi đang cố gắng làm tốt nhất trong khả năng của mình”.