Có nhiều lý do để Nhật Bản được coi là “Nước Anh của phương Đông”: cả hai nước đều là quốc đảo, có một nền quân chủ lập hiến bền vững; cả người Nhật và người Anh đều lái xe bên trái, sở hữu khiếu hài hước độc đáo nhưng luôn hòa nhã và lịch thiệp. Nét tương đồng văn hóa này là cơ sở để nhiều người hy vọng rằng chuyến thăm kéo dài ba ngày (30/8 – 1/9) của Thủ tướng Theresa May tới Nhật Bản và gặp gỡ người đồng cấp nước chủ nhà Shinzo Abe sẽ đạt được nhiều thành quả.
Củng cố lòng tin...
Trọng tâm trong chuyến thăm lần này của nhà lãnh đạo Anh là giành được cái gật đầu của Nhật Bản về ký kết Hiệp định thương mại tự do (FTA) song phương. Đây là nhiệm vụ không hề dễ dàng cho Thủ tướng May, khi Tokyo vẫn đang do dự chưa hiểu rõ lập trường của London trong quá trình thương thảo về Brexit với Brussels. Chủ tịch Viện Quan hệ quốc tế Nhật Bản, cựu Đại sứ Nhật Bản tại Anh Yoshiji Nogami cho biết: “Nhật Bản không thể đàm phán cho đến khi Anh chính thức ra khỏi Liên minh châu Âu (EU). Tôi nghĩ rằng điều mà Thủ tướng Abe muốn biết từ bà May là vị thế mà Anh mong muốn hậu Brexit”.
| Thủ tướng Anh Theresa May và người đồng cấp Nhật Bản Shinzo Abe trong cuộc gặp hồi tháng Tư. (Nguồn: Gov.uk). |
Tuy nhiên, Nhật Bản cũng hiểu rằng bất chấp cuộc khủng hoảng Brexit, Anh vẫn giữ vị thế là một trung tâm tài chính lớn trên thế giới và có thể mang lại nhiều lợi ích cho doanh nghiệp của xứ sở Mặt trời mọc. Theo nhà kinh tế trưởng Takashi Miwa của Ngân hàng đầu tư Nomura, trong bối cảnh quốc gia này đang hoàn tất FTA với EU, Tokyo vẫn mong muốn Brussels và London có thể hình thành liên minh riêng để các doanh nghiệp nước này tiếp tục tham gia một thị trường chung. Thiện chí của phía Nhật Bản sẽ là lợi thế không nhỏ cho Thủ tướng May trong cuộc gặp gỡ người đồng cấp Nhật Bản Shinzo Abe và đại diện các tập đoàn lớn của quốc gia này.
Bên cạnh đó, Thủ tướng May cùng đoàn doanh nghiệp tháp tùng bà cần xây dựng lòng tin với phía các đối tác kinh doanh Nhật Bản, nhằm giữ chân nguồn vốn đầu tư khổng lồ đến từ xứ sở Mặt trời mọc. Chiến lược gia trưởng của Quỹ Quốc tế Sumitomo Mitsui, ông Katsunori Kitakura cho biết: “Các công ty Nhật Bản mong muốn tiếp tục đầu tư tại Anh hậu Brexit. Tuy nhiên, điều này cũng đòi hỏi Chính phủ Anh phải đáp ứng những yêu cầu của họ và có các biện pháp bảo đảm môi trường kinh doanh ổn định nhất có thể”.
Với khoản đầu tư hiện đã lên tới 40 tỷ Bảng Anh, tạo ra 140.000 công ăn việc làm, các doanh nghiệp lớn của Nhật Bản như Nissan hay Hitachi có vai trò quan trọng trong nền kinh tế Anh. Do đó, sự rút lui, dù chỉ là một phần nhỏ, từ phía những tập đoàn này sẽ khiến Anh chịu không ít thiệt hại.
... vì lợi ích chung
Một trọng tâm khác sẽ được thảo luận trong chuyến thăm của Thủ tướng May tới Nhật Bản là hợp tác an ninh tại Đông Á. Cả Tokyo và London đều mong muốn duy trì môi trường hòa bình, ổn định để phát triển. Do đó, nhiều khả năng nhà lãnh đạo Anh sẽ giữ lập trường trung lập trong những vấn đề nhạy cảm đối với nước chủ nhà.
Về vấn đề Triều Tiên, Ngoại trưởng Boris Johnson nói riêng và Chính phủ Anh nói chung đã nhiều lần bày tỏ quan ngại về mối đe dọa tên lửa hạt nhân đến từ Bình Nhưỡng. Cả Tokyo và London đều đã phê chuẩn nghị quyết tăng cường trừng phạt kinh tế và ngoại giao được Washington đề xuất vừa qua. Quan trọng hơn, hai nước đều hiểu rằng việc bảo đảm sự hiện diện của Mỹ tại Đông Á là tối quan trọng đến an ninh của Nhật Bản, cũng như lợi ích của Anh trong khu vực.
Do đó, trong cuộc gặp sắp tới, hai nhà lãnh đạo sẽ bản thảo về việc áp dụng các lệnh trừng phạt của Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc đối với Triều Tiên, đặc biệt là sau khi Bình Nhưỡng bắn thử tên lửa đạn đạo vào trung tuần tháng Bảy và cuối tháng Tám vừa qua. Theo đó, phối hợp với Seoul và Washington để đối phó với Bình Nhưỡng tiếp tục là ưu tiên của Tokyo. Về phần mình, bất chấp phát ngôn khiêu khích của chính quyền Chủ tịch Kim Jong-un nhắm vào Anh ngày 25/8, Thủ tướng May vẫn duy trì lập trường không ủng hộ sử dụng giải pháp quân sự trong vấn đề Triều Tiên.
Liên quan đến chủ quyền quần đảo Điếu Ngư/Senkaku, theo cựu Đại sứ Anh tại Nhật Bản Hugh Cortazzi, Thủ tướng May sẽ tiếp tục duy trì lập trường trung lập để không làm mất lòng cả Bắc Kinh lẫn Tokyo, vốn đang có quan hệ làm ăn chặt chẽ với London. Tương tự như vậy, Anh cũng cho rằng cả Nhật Bản và Hàn Quốc nên sớm hạ nhiệt căng thẳng liên quan đến vấn đề lịch sử.
Hiện vẫn còn quá sớm để nhận định Thủ tướng Anh Theresa May sẽ đạt được những gì trong chuyến thăm Nhật Bản của mình. Điều duy nhất có thể chắc chắn là việc mối quan hệ hợp tác Tokyo - London tiếp tục phát triển sẽ góp phần không nhỏ giúp Anh đối mặt với những khó khăn hiện tại.