Đây là chuyến công tác nước ngoài đầu tiên trên cương vị mới của Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính, khẳng định ưu tiên của Việt Nam là thắt chặt và củng cố đoàn kết, tương trợ với các quốc gia thành viên ASEAN.
| Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính. |
Chuyến thăm cũng góp phần nâng cao vai trò trung tâm và vị thế của ASEAN trong giải quyết các thách thức nổi lên, qua đó tạo dựng môi trường hòa bình, thuận lợi cho phát triển bền vững của từng nước và của cả khu vực.
Chuyến công tác cũng khẳng định Việt Nam nỗ lực đóng góp tích cực đối với tiến trình xây dựng Cộng đồng ASEAN, tiếp nối các kết quả đạt được trong năm Chủ tịch ASEAN 2020 của Việt Nam; khẳng định cam kết, trách nhiệm, đóng góp chủ động, tích cực của Việt Nam đối với các vấn đề chung của khu vực và quốc tế.
Hội nghị Các nhà lãnh đạo ASEAN diễn ra trong bối cảnh từ đầu năm 2021, tình hình chính trị - an ninh, kinh tế - xã hội thế giới và khu vực tiếp tục diễn biến phức tạp, khó lường do ảnh hưởng kéo dài của đại dịch Covid-19, cho dù việc triển khai vaccine đang mở ra triển vọng mới.
Cạnh tranh chiến lược giữa các nước lớn vẫn diễn ra quyết liệt trong khi các thách thức an ninh phi truyền thống vẫn nổi lên gay gắt. Bất ổn bùng phát tại nhiều nơi, trong đó nổi lên tình hình chính biến tại Myanmar.
Sau nhiều nỗ lực trao đổi, tham vấn, ASEAN nhất trí tổ chức Hội nghị Các nhà lãnh đạo ASEAN để thảo luận về tiến trình xây dựng Cộng đồng, ứng phó dịch Covid-19 và quan hệ đối ngoại của ASEAN và các vấn đề khu vực, trong đó có tình hình Myanmar…
Tiếp đà thành công năm 2020
Năm 2020, với sự dẫn dắt của Việt Nam và sự chung tay, góp sức của các nước thành viên và bạn bè khu vực và quốc tế, ASEAN từng bước vượt qua khó khăn, thực hiện thành công mục tiêu “kép” vừa chống dịch, vừa thúc đẩy phục hồi; giữ đà xây dựng Cộng đồng, củng cố đoàn kết nội khối, qua đó khẳng định mạnh mẽ vai trò trung tâm ở khu vực cũng như nâng cao vị thế và uy tín trên trường quốc tế.
Những ưu tiên, sáng kiến của Việt Nam đưa ra trong năm Chủ tịch ASEAN 2020 nhận được sự ủng hộ, đánh giá cao của tất cả các nước thành viên và đối tác.
Theo Tổng Thư ký ASEAN Dato Lim Jock Hoi, Việt Nam đã thể hiện tầm “lãnh đạo mạnh mẽ” trong việc dẫn dắt khu vực gắn kết và chủ động thích ứng với các khó khăn, thách thức, đồng thời, đặt vai trò trung tâm của ASEAN và người dân lên hàng đầu.
Những kết quả này sẽ tạo tiền đề quan trọng để Việt Nam cùng các nước ASEAN tiếp tục vượt qua mọi thử thách, gắn kết hơn và có năng lực thích ứng ngày càng cao hơn, đạt thêm nhiều thắng lợi mới trong thời gian tới.
Trong bối cảnh đại dịch, ASEAN đã linh hoạt và kịp thời điều chỉnh phương thức hoạt động sang họp trực tuyến, góp phần duy trì đà đối thoại, hợp tác và nâng cao khả năng thích ứng trước thời cuộc.
| Năm 2020, với sự dẫn dắt của Việt Nam, ASEAN từng bước vượt qua khó khăn, thực hiện thành công mục tiêu “kép” vừa chống dịch, vừa thúc đẩy phục hồi. (Ảnh: Nguyễn Hồng) |
Trong vai trò Chủ tịch ASEAN, Việt Nam đã chủ động đề xuất và thúc đẩy các sáng kiến ứng phó với Covid-19 như lập Quỹ ASEAN ứng phó với Covid-19, lập kho dự phòng vật tư y tế khẩn cấp khu vực (RRMS), xây dựng Quy trình ứng phó chung của ASEAN trong các tình huống y tế công cộng khẩn cấp, xây dựng khung phục hồi tổng thể ASEAN.
Tại Hội nghị Cấp cao ASEAN lần thứ 37 và các Hội nghị liên quan trong tháng 11/2020, ASEAN đã hoàn tất đàm phán và ký Hiệp định Đối tác Kinh tế toàn diện khu vực (RCEP), định hướng cho xây dựng Tầm nhìn Cộng đồng ASEAN sau 2025, gắn kết hợp tác tiểu vùng với tiến trình xây dựng Cộng đồng ASEAN, thu hẹp khoảng cách phát triển, tăng cường kết nối, thúc đẩy bình đẳng giới…
Bên cạnh đó, Tuyên bố về tầm quan trọng của việc duy trì hòa bình và ổn định ở Đông Nam Á ngày 8/8/2020 của các Bộ trưởng Ngoại giao ASEAN đã khẳng định cam kết chung mạnh mẽ trong việc duy trì hòa bình, an ninh, trung lập và ổn định, đề cao luật pháp quốc tế, góp phần củng cố lòng tin và tin cậy lẫn nhau, hướng tới xây dựng một cấu trúc khu vực mở, minh bạch, dung nạp và dựa trên luật lệ, qua đó củng cố vai trò trung tâm của ASEAN.
Với những vấn đề phức tạp như Biển Đông, ASEAN luôn phối hợp chặt chẽ, duy trì đồng thuận và tiếng nói chung. Đặc biệt, trong năm 2020, vai trò của luật pháp quốc tế được các nước nhấn rất mạnh, nhất là vai trò của Công ước Luật Biển là khuôn khổ pháp lý điều chỉnh mọi hoạt động trên các vùng biển và đại dương.
ASEAN đã nhất trí cấp quy chế Đối tác phát triển cho Italy và Pháp, mở ra cơ hội để thúc đẩy hơn nữa hợp tác với các đối tác này trong thời gian tới. ASEAN cũng kiên trì đề cao các mục tiêu, nguyên tắc và ưu tiên nêu trong Tài liệu quan điểm về Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương là hoà bình, ổn định và phát triển…
Ở cấp độ toàn cầu, ASEAN đã có nhiều nỗ lực tham gia, đóng góp vào xử lý những thách thức, vấn đề chung. Nhiều đề xuất về thúc đẩy phát triển bền vững, chống biến đổi khí hậu, bình đẳng giới và tăng quyền cho phụ nữ đã được thông qua và đưa vào triển khai. Hợp tác ASEAN với Liên hợp quốc và các cơ quan chức năng tiếp tục được tăng cường.
Hỗ trợ Myanmar trở lại bình thường
Hiện nay, trước tình hình chính biến và bất ổn, bạo lực tiếp diễn ở Myanmar, cộng đồng quốc tế hiện đang bày tỏ trông đợi và đặt nhiều kỳ vọng vào ASEAN, các nước ASEAN đều theo dõi sát, thể hiện quan tâm và lo ngại; nhất trí ASEAN cần phát huy vai trò và tiếng nói, tìm cách tham gia hỗ trợ Myanmar tìm giải pháp nhằm sớm đưa tình hình trở lại bình thường.
Ngay sau khi có tin về chính biến, chiều ngày 1/2, sau khi tham vấn với các nước ASEAN, Brunei đã ra Tuyên bố Chủ tịch ASEAN về diễn biến ở Myanmar, trong đó khẳng định các nước ASEAN theo dõi sát diễn biến tình hình tại Myanmar; nhắc lại các mục tiêu, nguyên tắc đã thống nhất trong Hiến chương ASEAN, bao gồm nguyên tắc dân chủ, thượng tôn pháp luật và quản trị tốt, bảo vệ quyền và tự do cơ bản của con người; khẳng định ổn định chính trị tại các nước thành viên có ý nghĩa thiết yếu đối với việc đạt được Cộng đồng ASEAN hòa bình, ổn định và thịnh vượng; khuyến khích đối thoại, hòa giải và trở lại tình trạng bình thường phù hợp với ý chí và lợi ích của người dân Myanmar.
Tiếp sau Tuyên bố Chủ tịch, ASEAN tiếp tục tham vấn và đã đạt đồng thuận về việc tổ chức họp Bộ trưởng Ngoại giao không chính thức để bàn về tình hình Myanmar và những vấn đề cấp bách khác của khu vực.
Theo đó, ngày 2/3, Hội nghị Bộ trưởng Ngoại giao ASEAN (IAMM) không chính thức đã được tổ chức theo hình thức trực tuyến. Ngoài một số vấn đề liên quan tới xây dựng Cộng đồng, hợp tác ứng phó với Covid-19 và quan hệ đối ngoại, IAMM đã dành nhiều thời gian để trao đổi về tình hình Myanmar.
Các nước đã phát biểu nhấn mạnh tình hình bất ổn tại Myanmar ảnh hưởng lớn tới hòa bình, ổn định và thịnh vượng không chỉ của nước này mà còn cả Cộng đồng ASEAN; bày tỏ quan ngại sâu sắc với tình hình và diễn biến gần đây; kêu gọi kiềm chế, tránh sử dụng vũ lực; đề nghị chính quyền quân sự thả những người bị bắt giữ vì lý do chính trị, sớm tiến hành đối thoại xây dựng để tìm giải pháp hòa bình tiến tới hòa giải vì lợi ích và cuộc sống của người dân; khẳng định ASEAN sẵn sàng hỗ trợ Myanmar trở lại tình trạng bình thường.
Về phần mình, Việt Nam khẳng định, bày tỏ quan ngại trước các diễn biến phức tạp gần đây; kêu gọi các bên liên quan kiềm chế, tránh các hành động làm gia tăng căng thẳng, tiến hành đối thoại tìm giải pháp thỏa đáng, phù hợp với Hiến pháp, pháp luật và nguyện vọng của người dân Myanmar, tạo điều kiện cho tiến trình dân chủ diễn ra thuận lợi, bảo đảm an toàn cho người dân; mong Myanmar sớm ổn định tình hình để xây dựng và phát triển đất nước, vì hòa bình, ổn định, hợp tác ở khu vực và tiếp tục đóng góp cho tiến trình xây dựng Cộng đồng ASEAN;
Việt Nam đề cao nỗ lực của ASEAN hỗ trợ Myanmar thời gian qua, ủng hộ việc áp dụng các phương thức của ASEAN trong tiếp cận tình hình Myanmar; kêu gọi cộng đồng quốc tế ủng hộ và tạo điều kiện thuận lợi đối với Myanmar trên cơ sở tôn trọng độc lập, chủ quyền, không can thiệp vào công việc nội bộ của quốc gia; khuyến khích Đặc phái viên đặc biệt của Tổng thư ký Liên hợp quốc về Myanmar phối hợp với ASEAN trong hỗ trợ đối thoại, hòa giải ở Myanmar.
Với cương vị Chủ tịch Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc tháng 4/2021, Việt Nam đang nỗ lực thúc đẩy ASEAN phát huy vai trò trung tâm, là cầu nối giữa ASEAN với Hội đồng Bảo an để đảm bảo thông tin khách quan, cân bằng, hỗ trợ Myanmar vượt qua khó khăn.