| Các nhà lãnh đạo AUKUS tuyên bố thỏa thuận tàu ngầm hạt nhân nhiều giai đoạn vào ngày 13/3 tại căn cứ hải quân Point Loma ở San Diego, California, Mỹ. (Nguồn: Financial Times) |
Tuyên bố chung của các nhà lãnh đạo nêu rõ, với dự án nhiều giai đoạn này, năng lực chế tạo của London và Canberra được phát huy tối đa để tạo ra một tàu ngầm lớp mới - SSN-AUKUS - dựa trên thiết kế tàu thế hệ tiếp theo của xứ sở sương mù, được đóng tại Anh và Australia, kết hợp với công nghệ tiên tiến của Mỹ.
Theo Tổng thống Biden, tàu ngầm sẽ chạy bằng năng lượng hạt nhân và không được trang bị vũ khí hạt nhân.
Anh và Australia mỗi nước cũng có kế hoạch đóng ít nhất 8 tàu ngầm trị giá hàng tỷ USD. Những chiếc tàu đầu tiên của Australia dự kiến sẽ hoạt động vào đầu những năm 2040, trong khi Anh lên kế hoạch chế tạo 8 tàu ngầm và sẵn sàng mở rộng hạm đội tàu ngầm lên 19 chiếc trong tương lai.
Lễ công bố dự án - sẽ kéo dài nhiều thập niên nhằm cung cấp cho Australia các tàu ngầm hạt nhân - diễn ra sau 18 tháng đàm phán kể từ khi ba nước ký Hiệp ước an ninh AUKUS vào tháng 9/2021, thiết lập quan hệ hợp tác về một số công nghệ quân sự bí mật nhất của Mỹ.
Australia muốn thay thế hạm đội tàu ngầm lớp Collins chạy diesel bằng các tàu sử dụng năng lượng hạt nhân, có khả năng tàng hình và di chuyển xa hơn. Mỹ và Anh sẽ giúp Australia thu hẹp khoảng cách khi các tàu ngầm lớp Collins ngừng hoạt động vào những năm 2030.
Australia cũng đầu tư vào cơ sở công nghiệp quốc phòng của Mỹ và Vương quốc Anh, một động thái chưa từng có nhằm tăng cường năng lực sản xuất tại các nhà máy đóng tàu.
Cùng ngày, Cố vấn an ninh quốc gia Nhà Trắng Jake Sullivan xác nhận, Australia sẽ mua 3 tàu ngầm hạt nhân lớp Virginia với tùy chọn mua thêm hai tàu nữa trong tương lai.
Trong khi đó, Financial Times dẫn lời các quan chức Mỹ cho biết, giai đoạn đầu của dự án, Hải quân Mỹ sẽ triển khai 4 tàu ngầm hạt nhân lớp Virginia đến Perth (Australia), bắt đầu từ năm 2027 trong khi Anh sẽ gửi một tàu ngầm lớp Astute sau đó vài năm.
Theo một quan chức Mỹ, 3 thủy thủ Australia đã được đào tạo tại Mỹ và 2 người khác được đào tạo ở Anh. Khi Australia đã phát triển được đội ngũ thủy thủ, Mỹ sẽ bán cho Australia từ 3 đến 5 tàu ngầm lớp Virginia, bao gồm tàu mới và tàu tân trang. Đợt mua sắm đầu tiên dự kiến diễn ra vào năm 2032.
Thông báo của Bộ Ngoại giao Mỹ cho biết, các nhà lãnh đạo AUKUS khẳng định sẽ làm việc với Cơ quan Năng lượng nguyên tử quốc tế (IAEA) để phát triển cách tiếp cận không phổ biến vũ khí hạt nhân ngay cả trong thỏa thuận tàu ngầm.
Bộ trên khẳng định, kế hoạch mà các nhà lãnh đạo AUKUS đưa ra ngày 13/3 là để thực hiện cam kết hồi tháng 9/2021 - thời điểm công bố quan hệ đối tác AUKUS - rằng, sẽ
Thủ tướng Anh Rishi Sunak đánh giá, thỏa thuận tàu ngầm hạt nhân AUKUS là "quan hệ đối tác quốc phòng đa phương quan trọng nhất trong nhiều thế hệ".
Chuyên gia nghiên cứu tại Hội đồng địa chiến lược (Anh) Patrick Triglavcanin nhận định, thỏa thuận AUKUS là một tín hiệu rõ ràng từ 3 cường quốc, cam kết quan tâm đến các mối quan tâm an ninh của nhau và hợp tác để góp phần thúc đẩy khu vực Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương ổn định.
Theo ông Triglavcanin, đây không phải là một hiệp ước phòng thủ, mà là một thỏa thuận công nghệ. Đối với Anh nói riêng, thỏa thuận tiếp tục đưa nước này vào cấu trúc an ninh của khu vực, dựa trên những tiến bộ đã đạt được trong vài năm qua, đáng chú ý là việc nâng cao vị thế đối tác đối thoại trong ASEAN.