Giáo dục mầm non: Chưa tiệm cận quốc tế

Theo ông Nguyễn Bá Minh, chương trình cần phải cấp thiết được chỉnh sửa, giải quyết một số vấn đề bất cập như áp lực giáo viên, thay đổi nội dung, hướng dẫn chương trình học để bảo đảm tính pháp lý, có cơ sở để các địa phương quản lý và nâng cao chất lượng giáo dục trẻ...

Nhận thức đúng về “giai đoạn vàng”?

Chương trình GDMN hiện nay được ban hành từ năm 2009 và được sửa đổi, bổ sung nội dung năm 2016. Theo đó, chương trình được xây dựng dưới dạng chương trình khung, bảo đảm tính khoa học, vừa sức với trẻ, phát triển từ dễ đến khó, bảo đảm sự liên thông giữa các độ tuổi, cấp học, chuẩn bị cho trẻ từng bước hòa nhập vào cuộc sống, đồng thời thể hiện được quan điểm của GDMN là giáo dục toàn diện, tích hợp và lấy trẻ làm trung tâm.

Trên thực tế, ở nhiều địa phương, các cơ sở GDMN đã có sự phát triển chương trình phù hợp với điều kiện thực tế và bước đầu có những chuyển biến hiệu quả trong việc nâng cao chất lượng chăm sóc, giáo dục trẻ. Điển hình là việc phổ cập giáo dục cho trẻ mầm non dưới 5 tuổi năm 2017, đánh dấu bước chuyển quan trọng của bậc học này.

Đánh giá cách tiếp cận và triển khai chương trình GDMN trong những năm qua có nhiều tiến bộ, cập nhật tình hình thế giới, song thực tế tại các địa phương, bà Lê Anh Lan - Phụ trách GDMN của UNICEF Việt Nam cho rằng, điều kiện của một số địa phương khi triển khai chương trình còn gặp nhiều khó khăn.

Theo bà Lê Anh Lan, đội ngũ giáo viên gặp khó khăn trong việc nâng cao năng lực để tiếp cận với những đổi mới trong chương trình và kết nối với các bậc học cao hơn. Thực tế ở những vùng miền núi, đồng bào dân tộc thiểu số, giáo viên chưa có kỹ năng triển khai giáo dục hòa nhập với đối tượng trẻ khuyết tật, hoặc tại các khu công nghiệp, chế xuất, hiện nay, số trường mầm non không đủ để đáp ứng nhu cầu.

“Theo thông lệ quốc tế, bất kể chương trình của một quốc gia nào sau khoảng 10 năm triển khai thực hiện thì cũng phải có những rà soát, đổi mới để cập nhật với xu hướng mới. Chúng ta cũng đã ban hành chương trình giáo dục phổ thông mới. Đây là lúc chương trình GDMN cần phải điều chỉnh để đáp ứng với chương trình GDPT mới và chiến lược phát triển giáo dục của nước ta trong 10 năm tới, đồng thời đáp ứng, cập nhật với tình hình mới trong và ngoài nước”, bà Lê Anh Lan nói.

Tiệm cận quốc tế từ hướng nào?

Chương trình GDMN mỗi quốc gia trên thế giới xây dựng dựa trên các quan điểm khác nhau theo châu lục, vùng, miền, lãnh thổ. Trong đó, quan điểm chung lấy trẻ làm trung tâm, phát triển toàn diện, giáo dục hòa nhập, quan tâm đến cá nhân trẻ, công bằng và bình đẳng, chú trọng đến sự chuyển tiếp chuẩn bị cho trẻ vào lớp Một được tích hợp, tác động, hỗ trợ lẫn nhau trong quá trình giáo dục.

Ở Việt Nam, hiện cả nước có 15.501 trường mầm non, trong đó trường công chiếm 80,4%. Hầu hết các xã đều có trường mầm non. Số liệu năm học 2018-2019 cho thấy, số trẻ đến cơ sở GDMN là hơn 5.473.000 trẻ. Tuy nhiên, theo nghiên cứu của PGS. TS Nguyễn Thị Mỹ Trinh - Viện Khoa học Giáo dục Việt Nam, tỷ lệ trẻ em dưới 3 tuổi đi học ở các cơ sở GDMN thấp (28,5%); tỷ lệ suy dinh dưỡng thấp còi cao (24,9%), nhất là các vùng, miền khó khăn.

Bên cạnh đó, cơ sở vật chất, trường lớp chưa đáp ứng nhu cầu, tình trạng thiếu giáo viên chưa được khắc phục, chất lượng chăm sóc, giáo dục trẻ mầm non ở các khu vực, vùng, miền chưa đồng đều; giáo dục hòa nhập trẻ mầm non khuyết tật còn nhiều khó khăn.

Để có thể tiệm cận xu thế hội nhập quốc tế trong giai đoạn hiện nay, PGS. TS Nguyễn Thị Mỹ Trinh nhấn mạnh, GDMN cần đổi mới dựa trên nguyên tắc lấy trẻ làm trung tâm, hướng đến hình thành các giá trị và năng lực của trẻ. Chương trình phải bảo đảm tính kế thừa và phát triển, có sự học hỏi các thành tựu trong phát triển chương trình ở các nước và bảo đảm hòa nhập, công bằng với mọi trẻ em, phù hợp bối cảnh Việt Nam; đồng thời phải có sự liên thông tốt với chương trình Giáo dục phổ thông mới.

Theo bà Đinh Thị Bích Thủy - Phó Trưởng phòng GDMN, Sở Giáo dục và Đào tạo TP. Hà Nội, chương trình GDMN cần đổi mới trên tinh thần phát huy những điểm mạnh của chương trình hiện hành, tiếp tục xây dựng chương trình dưới dạng khung; nghiên cứu bổ sung ba nội dung: Khuyến khích các cơ sở GDMN cho trẻ làm quen với ngoại ngữ, tiếp cận công nghệ thông tin và giáo dục về bình đẳng giới. Ngoài ra, xây dựng bộ công cụ và tài liệu hướng dẫn, hỗ trợ giáo viên, cha mẹ về phát hiện sớm, can thiệp sớm đối với trẻ có nguy cơ chậm phát triển và trẻ em khuyết tật.

Được xem là “giai đoạn vàng” cho sự phát triển trí tuệ và là bậc học nền tảng góp phần nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, những năm qua, GDMN nước ta đã có sự phát triển mạnh mẽ cả quy mô và chất lượng. Tuy nhiên, trước xu thế phát triển xã hội hiện nay, chương trình GDMN hiện hành đang đặt ra nhiều thách thức cần phải thay đổi để bảo đảm cho trẻ phát triển tốt nhất trong những năm đầu đời.