| Đại sứ Iran tại LHQ Mohammad Khazaee. |
Cuộc đàm phán của Nhóm P5+1 (Mỹ, Nga, Trung Quốc, Pháp, Anh và Đức) với Iran về chương trình hạt nhân của nước này hồi tháng trước tại Geneva (Thụy Sĩ) đã đưa ra những tín hiệu tích cực sau hơn nửa năm tiến trình này bị ngừng trệ.
Đề xuất cách tiếp cận mới
Tại cuộc đàm phán này, Ngoại trưởng Iran Mohammad Javad Zarif đã đưa ra đề xuất "Khép lại cuộc khủng hoảng không cần thiết và mở ra chân trời mới". Và đề xuất này đã trở thành một đề xuất đột phá của Iran vì Tehran đồng ý cho phép thanh tra các cơ sở hạt nhân của nước này. Trước đó, kể từ năm 2011, Iran và IAEA đã tổ chức 12 vòng đàm phán song không đạt tiến triển nào về khung chương trình thanh sát.
Trước khi diễn ra cuộc đàm phán này, Thứ trưởng Ngoại giao Iran Abbas Araqchi đã có những hé lộ khi ông cho biết muốn trình Tổng giám đốc IAEA Yukiya Amano một đề xuất liên quan tới cuộc điều tra của cơ quan Liên Hợp Quốc về chương trình hạt nhân của Teheran và cam kết một cách tiếp cận mới về vấn đề này. Sau một cuộc họp "rất hữu ích và mang tính xây dựng" với đoàn đại biểu IAEA tại Vienna (Áo), Đại sứ Iran tại Liên Hợp Quốc Mohammad Khazaee đã gọi vũ khí hạt nhân là "mối đe dọa lớn nhất đối với các thế hệ hiện tại và tương lai". Hãng tin ISNA của Iran thì dẫn lời Đại sứ Iran tại IAEA Reza Najafi cho rằng, đã đến lúc cần phải tìm cách thu hẹp những bất đồng giữa Iran và IAEA liên quan đến hoạt động thanh sát của IAEA tại Iran.
Mở ra triển vọng hòa giải
Tiếp nối thành công của cuộc đàm phán ngày 15-16/10, Nhóm P5+1 và Iran đã quyết định nối lại đàm phán từ ngày 7-8/11 tại Geneva nhằm tập trung thảo luận những chi tiết liên quan đến đề xuất trước đó của Iran với hy vọng đạt được sự đồng thuận cuối cùng. Ngày 5/11, Ngoại trưởng Iran Mohammad Javad Zarif đã tiết lộ rằng, một thỏa thuận nhằm chấm dứt tình trạng căng thẳng với phương Tây liên quan đến chương trình hạt nhân của Tehran có thể đạt được tại cuộc đàm phán này.
Đây là cuộc đàm phán thứ hai kể từ khi Tổng thống Hassan Rouhani nhậm chức hồi tháng Tám vừa qua và cũng là sự kiện hứa hẹn các nước phương Tây sẽ nới lỏng các lệnh trừng phạt cho nước này trước những tín hiệu thiện chí trước đó. Việc ông Hassan Rouhani, nhân vật được coi là ôn hòa, được bầu làm Tổng thống cũng là một yếu tố giúp khôi phục các cuộc đàm phán tại Geneva nhằm giải tỏa các mối quan ngại của phương Tây về mục đích thực sự chương trình làm giàu hạt nhân của Tehran.
Nỗ lực hiện nay của các cường quốc phương Tây là thuyết phục Iran chuyển số uranium được làm giàu ở mức độ thấp của nước này ra nước ngoài với mục đích là ngăn chặn Iran tiếp tục các hoạt động làm giàu uranium ở mức độ cao. Số uranium này sẽ được làm giàu lên mức độ cao hơn (không quá 20%) ở bên ngoài và sau đó được bán trở lại cho Iran để sử dụng cho các mục đích dân sự.
Tuy nhiên, khó khăn ở chỗ, Iran lại chưa khi nào thể hiện rằng nước này sẽ ngừng các hoạt động làm giàu uranium cho dù các thỏa thuận đã đạt được trước đó. Vì vậy, những tiến bộ trong đàm phán gần đây giữa IAEA và Iran và giữa Iran với nhớm P5+1 sẽ mở ra những triển vọng mới cho cuộc khủng hoảng này.
Đoàn Ngọc (tổng hợp)