Triển lãm Thế giới 2025 tại Nhật Bản: Osaka đã thực sự sẵn sàng?

Sự kiện Triển lãm Thế giới 2025 sẽ diễn ra tại Osaka. (Nguồn: Nikkei Asia)

Năm 1970, Osaka từng tổ chức thành công Triển lãm Thế giới. Tuy nhiên, hơn 50 năm sau, phiên bản 2025 của sự kiện này đang gặp nhiều vấn đề lớn trong quá trình chuẩn bị. Điều này phản ánh các vấn đề cấu trúc của nền kinh tế Nhật Bản, bao gồm sự thiếu hụt lao động ngày càng trầm trọng và các hạn chế về làm thêm giờ. Những thách thức trên sẽ ảnh hưởng đến nền kinh tế lớn thứ tư thế giới trong nhiều năm tới.

Ký ức đẹp và những câu hỏi về tương lai

Ban tổ chức khẳng định Triển lãm Thế giới 2025 sẽ diễn ra như kế hoạch. Tuy nhiên, sự kiện này đang vấp phải nhiều tranh cãi về vấn đề chính trị, kinh doanh, chi phí tổ chứcđội lên hơn 1,5 tỷ USD và vẫn tiếp tục tăng. Nhiều người đặt câu hỏi về mục đích của triển lãm trong thời đại ngày nay.

Bà Tamada, một cựu giáo viên âm nhạc vẫn nhớ như in những trải nghiệm của mình tại Triển lãm Thế giới 1970. Ở độ tuổi 14 và sống cách khu triển lãm chỉ 20 phút đi bộ, bà đến thăm nơi đây gần 30 lần trong suốt 6 tháng diễn ra sự kiện, thường là sau giờ học cùng bạn bè. Bà chia sẻ: "Tôi vô cùng háo hức khi có cơ hội được nhìn vào cuộc sống của những người ở những nơi xa xôi trên thế giới thông qua các gian hàng trưng bày và hoạt động của triển lãm". Đối với một cô bé chưa bao giờ đi du lịch nước ngoài, mọi thứ tại đây đều mới mẻ và khơi gợi trí tưởng tượng của bà. “Mảnh đất mặt trăng” (được mang về từ chương trình Apollo của Mỹ) và bộ đồ phi hành gia thực sự được trưng bày ngay trước mắt tôi. Thật là một trải nghiệm tuyệt vời”.

Năm 2018, các quan chức và lãnh đạo doanh nghiệp Nhật Bản vui mừng khi Osaka đăng cai tổ chức Triển lãm Thế giới 2025. (Nguồn: Kyodo News)

Trải qua nhiều kỳ Triển lãm Thế giới từ năm 1851, mang đến cho thế giới những biểu tượng như Tháp Eiffel ở Paris hay Tháp Không gian Seattle, bà Tamada giờ đây lại hoài nghi về sự cần thiết của những sự kiện như vậy trong thời đại hiện nay.

Tuy nhiên, Triển lãm Thế giới vẫn tiếp tục thu hút sự quan tâm từ các thành phố như Busan (Hàn Quốc), Rome (Italy) và Riyadh (Saudi Arabia) - nơi đã giành được quyền tổ chức phiên bản năm 2030.

Bà Tamada chia sẻ: “Với sự phát triển của internet, chúng ta có thể dễ dàng tiếp cận thông tin mọi lúc mọi nơi. Tôi mong muốn Triển lãm Thế giới sẽ tạo ra những thay đổi tích cực cho thế giới trong các lĩnh vực như hòa bình, sức khỏe và biến đổi khí hậu, nhưng hiện tại tôi chưa thấy được điều đó”.

Năm 2025, Osaka- thành phố sôi động với 2,8 triệu dân, nổi tiếng với nền ẩm thực độc đáo, tinh thần hài hước và bản sắc văn hóa riêng biệt so với Tokyo, mong chờ đón 28 triệu du khách đến tham dự Triển lãm Thế giới. Sự kiện này sẽ diễn ra trên hòn đảo nhân tạo Yumeshima (Hòn đảo mơ mộng). Nằm ở phía tây nam trung tâm thành phố, hiện tại hòn đảo vẫn đang trong quá trình xây dựng khẩn trương.

Nguy cơ chậm trễ và những thách thức phía trước

Nhiều quốc gia và nền kinh tếtham gia Triển lãm Thế giới 2025 đang lo ngại rằng các gian hàng của họ có thể không hoàn thành đúng hạn. Nguyên nhân chính là do ngành xây dựng Nhật Bản đang thiếu hụt lao động trầm trọng, khiến nhiều nhà thầu và công nhân phải chuyển sang làm việc tại các dự án công nghiệp khác như nhà máy mới của hãng chip TSMC tại Kumamoto.

Chi phí cho Expo 2025 cũng đã tăng lên đáng kể so với dự kiến ban đầu. Hiệp hội Triển lãm cho biết tổng chi phí xây dựng địa điểm sẽ là 235 tỷ Yen (1,6 tỷ USD), gần gấp đôi so với ước tính ban đầu khi Osaka được chọn làm nơi tổ chức vào năm 2018.

Biểu tượng của Triễn lãm Thế giới 2025 tại khu giải trí Dotonbori, Osaka. (Nguồn: Nikkei Asia)

Chi phí cho Triển lãm Thế giới 2025 sẽ được chia sẻ bởi chính phủ, tỉnh Osaka, thành phố Osaka và cộng đồng doanh nghiệp. Người dân Osaka sẽ phải chịu gánh nặng thuế lớn nhất, với mức đóng góp ước tính là 19.000 Yen/người.

Biểu tượng của triển lãm Myaku-Myaku cũng gây tranh cãi. Biểu tượng này được chọn từ gần 2.000 đề xuất của công chúng, với hình ảnh năm con mắt xoay quanh một cái đầu màu đỏ hình bánh donut trên thân hình màu xanh.

Tác giả của Myaku-Myaku Kohei Yamashita, chia sẻ với Nikkei Asia: “Liệu nó trông có ngốc nghếch không? Vì tôi muốn như vậy. Thay vì thông minh hay đẹp trai, tôi nghĩ mọi người sẽ thích một nhân vật vụng về”. Tuy nhiên, Myaku-Myaku không xuất hiện tại khu vực triển lãm Yumeshima trong một chuyến thăm gần đây.

Linh vật của Triển lãm được xuất hiện lần đầu vào tháng 7/2022. (Nguồn: Nikkei Asia)

Hòn đảo Yumeshima rộng 3,9 km vuông hiện là một công trường xây dựng khổng lồ, với những cồn đất, bụi bặm và tiếng ồn từ các xe tải, máy đào và cần cẩu. Nổi bật giữa khung cảnh này là mái hiên lớn, một cấu trúc gỗ hình vòng cung khổng lồ sẽ là biểu tượng của Triển lãm Thế giới 2025.

Tuy nhiên, tiến độ xây dựng đang bị chậm trễ. Một số công nhân cho biết họ lo lắng rằng dự án sẽ không hoàn thành đúng hạn. Hiện tại, Yumeshima chỉ có thể tiếp cận bằng đường bộ và cầu. Một tuyến đường sắt dành cho tàu điện ngầm đang được xây dựng để kết nối đảo với trung tâm Osaka. Trên đảo chỉ có một cửa hàng tiện lợi duy nhất, phục vụ nhu cầu của công nhân xây dựng.

Sau triển lãm, Yumeshima dự kiến trở thành một hòn đảo nghỉ dưỡng với sòng bạc đầu tiên của Nhật Bản. Tuy nhiên, dự án sòng bạc cũng đang bị trễ và khả năng không hoàn thành cho đến năm 2030.

Chủ tịch Liên đoàn nhà thầu xây dựng Nhật Bản Yoichi Miyamoto cho biết, thời hạn để bắt đầu xây dựng các gian hàng đã qua, luật giới hạn giờ làm thêm mới có hiệu lực từ tháng 4/2024 càng làm cho tình trạng thiếu hụt lao động trở nên nghiêm trọng hơn.

Tính đến ngày 28/3, chỉ có 12 trong số 50 quốc gia dự kiến xây dựng gian hàng riêng đã bắt đầu thi công. Một số quốc gia thậm chí chưa ký hợp đồng với nhà thầu.

Theo ông Tomonari Yashiro, Chủ tịch Đại học thành phố Tokyo, chuyên gia về kỹ thuật xây dựng, các công ty xây dựng đang e ngại tham gia dự án Triển lãm Thế giới 2025 do lo ngại về thời gian thi công gấp và thiết kế chưa hoàn thiện. Ông Yashiro chia sẻ: “Nhiều công ty không muốn đấu thầu cho các dự án của triển lãm vì họ không chắc chắn về thời gian hoàn thành, khả năng đáp ứng của nhà cung cấp dịch vụ xây dựng và nhiều yếu tố khác. Việc giao nhà trễ hạn trong bối cảnh nhiều bất ổn như vậy có thể ảnh hưởng đến uy tín của họ”.

Cần cẩu rải rác phía sau hàng rào tại công trường xây dựng trên đảo Yumeshima ngày 15/2. (Nguồn: Nikkei Asia)

Cộng đồng doanh nghiệp bày tỏ lo ngại về ngành xây dựng. Chủ tịch Liên đoàn Kinh tế Kansai Masayoshi Matsumoto cho rằng: “Thái độ của các công ty xây dựng là đáng xấu hổ. Ít nhất họ cũng nên cam kết sẽ cố gắng hết sức để góp phần vào thành công của triển lãm, một dự án quốc gia quan trọng”.

Tác động tiềm năng của triển lãm

Giáo sư Shinya Hashizume thuộc Đại học Osaka Metropolitan chia sẻ: “Nếu triển lãm có thể truyền cảm hứng cho trẻ em về bầu không khí quốc tế và khơi dậy mong muốn làm việc toàn cầu trong tương lai, thì đó sẽ là một thành công”.

Italy- quốc gia tổ chức Expo 2015 tại Milan, là một ví dụ điển hình về việc tận dụng lợi ích của triển lãm. Italylà một trong những quốc gia đầu tiên bắt đầu xây dựng gian hàng tại Osaka và hy vọng sẽ thu hút đầu tư bằng cách trình diễn những đổi mới và kiến thức của mình.

Gian hàng của Italy sẽ tái hiện chủ đề “Thành phố Lý tưởng của thời Phục hưng” theo phong cách hiện đại. Theo Ủy viên đại diện chính phủ Italy tại Expo 2025 Mario Vattani, việc tham gia triển lãm có thể giúp Italy tăng trưởng xuất khẩu sang Nhật Bản và các thị trường Đông Á khác hơn 20% trong vòng ba năm tới, dựa trên nghiên cứu của Đại học Công nghệ Milano.

Kỳ vọng và lo âu của người dân Osaka

Triển lãm cũng dự kiến mang lại tác động kinh tế tích cực cho Nhật Bản, với giá trị ước tính khoảng 2,75 nghìn tỷ Yen theo Viện nghiên cứu Thái Bình Dương. Hiệp hội Triển lãm dự đoán rằng hơn 10% du khách tham dự triển lãm (khoảng 3,5 triệu người) sẽ là khách du lịch nước ngoài.

Một nhân viên tại một cửa hàng kẹo ở phố mua sắm Tenjinbashisuji cho biết: “Ít người ở đây đang nói về triển lãm bây giờ. Nhưng khi nó bắt đầu, nhiều du khách sẽ đến đây mua sắm, vì đây nổi tiếng là con đường mua sắm dài nhất ở Nhật Bản”.

Thống đốc tỉnh Osaka Hirofumi Yoshimura tin rằng Triển lãm Thế giới 2025 sẽ là “cơ hội tuyệt vời để làm sống lại Osaka và vùng Kansai”. Osaka từng đóng góp 10,2% GDP cho Nhật Bản vào năm 1970, nhưng con số này đã giảm xuống còn 7,5% do nhiều công ty chuyển hoạt động đến Tokyo. Triển lãm được kỳ vọng sẽ giúp vực dậy nền kinh tế địa phương.

Tuy nhiên, nhiều người cho rằng triển lãm nên hướng đến những mục tiêu cao cả hơn lợi ích kinh tế. Giáo sư danh dự Matao Miyamoto của Đại học Osaka chia sẻ: “Nên đặt nhiều sự nhấn mạnh hơn vào ý nghĩa của triển lãm như một nơi tìm kiếm giải pháp cho những thách thức chung của con người”.

Cuộc khảo sát 6.000 người do tỉnh và thành phố Osaka thực hiện vào cuối năm 2023 cho thấy chỉ 34% người có ý định tham quan triển lãm, giảm 7% so với năm trước. Doanh số bán vé đến tháng 3 chỉ đạt 8% mục tiêu, nhưng dự kiến sẽ tăng khi sự kiện đến gần.

Cựu giáo viên âm nhạc Tamada không còn sống ở Osaka, nhưng cô lo lắng rằng triển lãm sẽ tiêu tốn nhiều tiền thuế và ảnh hưởng đến các lĩnh vực quan trọng như phúc lợi. Tuy nhiên, Tamada vẫn hy vọng rằng triển lãm sẽ mang lại những điều hữu ích cho tương lai của con người.