Trung thu - trăng sáng, vạn vật như khoác tấm áo choàng cố giấu đi những gồ ghề của nhọc nhằn mưu sinh. Trung thu là đôi mắt trẻ thơ đen láy, trong veo và tròn xoe khi được tham gia rước đèn ở ngoài sân đình với tiếng trống tung tung.
“Hoài cổ” về trung thu xưa
Nhớ năm ấy, khi anh em tôi mới học lớp vỡ lòng, bố dành tiền bán rau mua cho anh em tôi chiếc tàu thủy ở tận hàng Thiếc. Khi đổ dầu vào chiếc hộp sắt tây và châm lửa, đặt vào đuôi tàu rồi thả xuống nước. Nó chạy tành tạch như tàu thật khiến chúng tôi rất thích thú.
Vào những năm 1960-1961, nhà thơ Tố Hữu viết bài: “Chào 61 đỉnh cao muôn trượng”. Lũ trẻ con chúng tôi cũng có mùa trung thu thật tuyệt. Nhiều cơ quan nhà nước đóng trên địa bàn bên cạnh những xóm làng nghèo tổ chức Trung thu cho con em cán bộ. Nhưng không ai phân biệt trẻ con ngoài làng hay trong cơ quan. Trẻ con được xếp hàng để các cô chú phát cho mỗi đứa một gói quà rất to bọc trong một tờ họa báo nhiều màu sắc có chữ nước ngoài. Bên trong gói đó có hẳn nửa chiếc bánh nướng thập cẩm thơm lừng mùi lá chanh với lạp xường, nửa chiếc bánh dẻo trắng mịn, lại còn gần 10 cái kẹo nu-ga đủ vị vuông vức trong những mẩu giấy bạc lóng lánh.
Nhận bánh kẹo xong, tất cả trẻ con được vào hội trường ngồi trên những chiếc ghế băng dài xem phim hoạt hình của Liên Xô: Nàng Bạch Tuyết và bảy chú lùn, Con hươu vàng cứ gõ chân là tiền vàng lại bay ra…
Trung thu năm 1968, máy bay Mỹ lao vào bầu trời Hà Nội, tiếng còi báo động rú từng hồi hối hả. Lũ trẻ chui xuống hầm nhưng vẫn ngấp nghé nhìn lên bầu trời cao, thấy những vệt sáng đỏ đan chéo trên bầu trời loáng ướt ánh trăng. Những vệt đèn pha sáng rực sục sạo các mảng mây mù lia đi lia lại trên bầu trời Hà Nội.
Trung thu năm 1969, Hà Nội mưa tầm tã. Năm đó, Bác Hồ đi xa! Khi ấy, chúng tôi vừa tốt nghiệp cấp 3 nên được ra tận Ba Đình viếng Bác. Đêm rằm Trung thu năm ấy chúng tôi thắp nến ở sân kho hợp tác xã nghe và hồi tưởng lại lời Điếu văn của Tổng Bí thư Lê Duẩn.
Rõ ràng, Trung thu có thể trăng tròn vành vạnh, cũng có khi không có trăng sao. Trung thu trong những năm chúng tôi khoác áo lính không có bánh kẹo nhưng thấm đẫm tình đồng đội. Một chặng hành quân trong đêm lầm lũi nối chân nhau dưới mưa và dưới trăng lúc mờ lúc tỏ, khúc khích tiếng cười của đồng đội tếu táo trêu đùa nhau…
Trung thu sẻ chia
Ngày nay, mỗi khi gần đến rằm tháng Tám, các bản tin trên đài truyền hình đã thấy rộn ràng cờ hoa và các ca khúc tuổi thơ. Các góc phố phường đều thấy không khí của Tết Trung thu. Nhiều quầy bánh rực rỡ màu vàng thương hiệu Hữu Nghị, Kinh Đô cho đến siêu bánh Bảo Ngọc, Thu Hương, Deawoo, Thủy Tạ…
Năm nay, món quà Trung thu được nhiều người ưa thích là thẻ quà tặng đã chính thức ra mắt phiên bản thế hệ mới, xứng tầm thời đại 4.0. Thẻ làm bằng bìa cứng hoặc nhựa, thiết kế trang trọng, lộng lẫy mang màu sắc lễ hội. Ví như tấm thẻ VinID Gift Card, nhiều người gọi là chiếc “chìa khóa” mở ra cả hệ sinh thái thương mại, dịch vụ của tập đoàn Vingroup. Chỉ cần nạp mệnh giá thẻ vào thẻ VinID là có thể sử dụng trong suốt một năm với đa dạng dịch vụ…
Trung thu cũng là dịp để bạn bè, gia đình cùng nhau đến các điểm vui chơi, hòa mình vào không khí của lễ hội. Ở Hà Nội không thể không nhắc đến phố Hàng Mã. Cả con phố được trang hoàng rực rỡ đủ mọi sắc màu, đẹp long lanh như một bức tranh. Nhiều bạn trẻ lựa chọn đây là điểm đến mỗi dịp Trung thu để dạo chơi và chụp ảnh.
Thì ra Trung thu nay có khác với Trung thu xưa. Thời thế đổi thay, khoa học công nghệ tiến nhanh, con người cũng cần thay đổi để thích nghi. Phải đổi mới, sáng tạo và đột phá thì mới tồn tại và phát triển.
Để ý con tôi cuối tuần cùng bạn bè bận rộn mua sắm túi quà nọ, hộp bánh kia. Những tưởng thời buổi công nghệ số, chỉ cần một cuộc điện thoại là mọi thứ được chuyển ngay đến tận nhà. Thì ra, các con đang cùng bạn bè chuẩn bị Tết Trung thu cho các cháu mồ côi và vùng ngập lũ. 230 suất quà Trung thu, 120 suất quà bút, vở, thước kẻ, quần áo…
Con nói: “Chúng con đang chuẩn bị Tết Trung thu nhiều như thế mà vẫn chưa đủ đâu ạ. Ngày mai chúng con chia làm mấy nhóm, vẫn cần thêm nhóm đến với các cháu mồ côi ở chùa Linh Ứng đấy ạ”. Tự nhiên tôi thấy ấm lòng.
Tôi “nhập hội” cùng tham gia đoàn đi chùa Linh Ứng. Trung thu nay đã khác xưa nhiều, trẻ em đã có thêm những niềm vui mới, đồ chơi mới, hiện đại hơn. Bao năm qua đi, chúng tôi đã già nhưng có lẽ, với tôi – “Trung thu sẻ chia” năm nay hẳn đầy ắp kỷ niệm và đáng nhớ hơn cả.
PGS. Nguyễn Văn Nhã
(Nguyên Trưởng Ban Đào tạo – Đại học Quốc gia Hà Nội)