Việt Nam - Hà Lan: 45 năm quan hệ hữu nghị và hợp tác toàn diện

Gây dựng, tăng cường sự hiểu biết và tin cậy

Sau khi thiết lập quan hệ ngoại giao,  Hà Lan là một trong những nước phương Tây đầu tiên cung cấp viện trợ phát triển cho Việt Nam và mở Đại sứ quán tại Việt Nam vào năm 1976.

Quan hệ Việt Nam - Hà Lan bắt đầu khởi sắc từ những năm đầu của thập kỷ 1990 khi khu vực Đông Nam Á bước vào giai đoạn phát triển mạnh mẽ, thu hút sự quan tâm của cộng đồng doanh nghiệp châu Âu, trong đó có Hà Lan. Cũng trong thời gian này, Đại sứ quán Hà Lan tại Việt Nam được mở lại vào tháng 12/1993 và Đại sứ quán Việt Nam lần đầu tiên được đặt tại thành phố The Hague vào năm 1998.

Kể từ năm 1993 đã có rất nhiều các chuyến thăm, trao đổi đoàn giữa lãnh đạo cấp cao hai nước, qua đó tạo cơ sở tăng cường quan hệ hữu nghị tin cậy và hợp tác tốt đẹp trên tất cả các lĩnh vực, tiêu biểu là các chuyến thăm Hà Lan của Thủ tướng Phan Văn Khải (2001), Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng (2011 và 2014), Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc (2017) và các chuyến thăm Việt Nam của các nhà lãnh đạo Hà Lan như Thủ Thủ tướng Wim Kok (1995), Thái tử Willem Alexander (2005 và 2011), Thủ tướng Mark Rutte (2014).

Thông qua các chuyến thăm, nhiều cơ chế hợp tác song phương đã được hai nước thông qua và hoạt động rất hiệu quả. Hai bên đã ký kết nhiều hiệp định, thỏa thuận hợp tác quan trọng, tạo cơ sở pháp lý thúc đẩy quan hệ song phương trên nhiều lĩnh vực, tập trung vào các lĩnh vực ưu tiên gồm thích ứng với biến đổi khí hậu và quản lý nước, nông nghiệp, dầu khí, kinh tế biển và dịch vụ hậu cần. Đây cũng chính là 5 lĩnh vực hợp tác ưu tiên được xác định trong chuyến thăm Việt Nam của Thái tử Willem Alexander và Công nương Maxima vào năm 2011.

Hợp tác phát triển, một mô hình thành công

Trong nhiều thập kỷ qua, Hà Lan là một trong những nhà tài trợ phát triển chính thức lớn nhất của EU cho Việt Nam. Hợp tác giữa hai nước trong giai đoạn đầu chủ yếu tập trung vào lĩnh vực hợp tác phát triển khi Chính phủ Hà Lan viện trợ cho Việt Nam khắc phục hậu quả chiến tranh, hỗ trợ kỹ thuật để phát triển khu vực nông nghiệp.

Tháng 6/1999, Hà Lan đã xếp Việt Nam vào danh sách các nước ưu tiên nhận viện trợ phát triển. Tháng 10/2000, hai nước ký Hiệp định khung về hợp tác phát triển. Viện trợ của Hà Lan trong giai đoạn này tập trung vào ba lĩnh vực gồm lâm nghiệp và đa dạng sinh học; y tế; quản lý nhà nước. Ngoài ngân sách song phương hàng năm, Hà Lan còn triển khai một số chương trình hỗ trợ cho Việt Nam như ORET/MILIEV (giao dịch xuất khẩu hỗ trợ phát triển chính thức), PSOM (chương trình hợp tác với các thị trường mới hình thành), ORIO (chương trình hỗ trợ phát triển cơ sở hạ tầng cho các nước đang phát triển, NICHE (sáng kiến tăng cường năng lực giáo dục), PPP (đối tác công tư), G2G (các sáng kiến hợp tác giữa hai Chính phủ)... 

Từ tháng 1/2014, quan hệ Việt Nam - Hà Lan đã chuyển từ hợp tác phát triển sang “đối tác thương mại”, đặt trọng tâm thúc đẩy thương mại và đầu tư. Các chương trình hợp tác giữa hai nước đã gặp hái nhiều thành công, thực sự thúc đẩy hợp tác giữa hai nước trên nhiều lĩnh vực, góp phần nâng cao năng lực các Bộ, ngành, địa phương Việt Nam, tạo tiền đề cho việc mở rộng hợp tác giữa hai nước trên cơ sở bình đẳng, cùng có lợi trong tương lai.

Bên cạnh đó, Hà Lan cũng cung cấp một số viện trợ dưới hình thức phi chính phủ thông qua Uỷ ban Y tế Hà Lan - Việt Nam, một tổ chức đã dành cho Việt Nam sự hỗ trợ không mệt mỏi trong lĩnh vực y tế, sức khỏe cộng đồng, phát triển sinh kế cho người dân nghèo ở nông thôn từ năm 1968 và sẽ kỷ niệm 50 năm hoạt động tại Việt Nam trong năm nay.

Hợp tác trong khuôn khổ quan hệ Đối tác chiến lược

Việt Nam và Hà Lan là hai quốc gia có vùng đồng bằng rộng lớn và phải đối mặt với những thách thức về biển đổi khí hậu và nước biển dâng. Hai nước cũng là các quốc gia ven biển có vị trí chiến lược trong khu vực. Những điểm tương đồng đó đã đưa Việt Nam và Hà Lan đã trở thành đối tác và bạn bè một cách tự nhiên trong nhiều lĩnh vực, đặc biệt Hà Lan đã trở thành đối tác chiến lược ngành đầu tiên của Việt Nam. Sự hợp tác này được khẳng định trong Thỏa thuận đối tác chiến lược về thích ứng với Biến đổi khí hậu và Quản lý nước, được hai Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng và Thủ tướng Jan Peter Balkenendein ký kết vào tháng 10/2010.

Đối tác chiến lược Việt Nam – Hà Lan là một cơ chế hợp tác mới, bao trùm mọi hoạt động hợp tác hiện tại và hợp tác trong tương lai thuộc lĩnh vực thích ứng với biến đổi khí hậu và quản lý nước. Quan hệ đối tác này làm gia tăng chiều sâu của quan hệ giữa Việt Nam và Hà Lan, nhằm mục đích phát triển quan hệ đối tác bình đẳng và cùng có lợi.

Hoạt động nổi bật nhất trong những năm đầu hợp tác giữa hai nước là việc hoàn thiện Kế hoạch Đồng bằng sông Cửu Long. Bản kế hoạch với tầm nhìn dài hạn đã đưa ra nhiều khuyến nghị, tập trung giải quyết các vấn đề quản lý tài nguyên nước, thích ứng với biến đổi khí hậu có tính đến tất cả tình huống giả thuyết trên nền các kịch bản biến đổi khí hậu khác nhau, từ đó, xây dựng Chiến lược phát triển để Đồng bằng sông Cửu Long trở thành một khu vực kinh tế phát triển và an toàn, dựa trên lợi thế tự nhiên của vùng. 

Hiện nay, Hà Lan tiếp đang tiếp tục chia sẻ kinh nghiệm, nguồn nhân lực, các công nghệ hỗ trợ Việt Nam giải quyết các vấn đề cấp bách như chống khô hạn, mặn xâm nhập, đặc biệt là xử lý vấn đề sụt lún và xói mòn bờ sông, bờ biển.

Nhiều tỉnh, thành phố của Việt Nam như TP. Hồ Chí Minh, Hà Nội, Bình Dương, Vĩnh Long, An Giang, Đồng Tháp đã hợp tác với các địa phương Hà Lan trong lĩnh vực đô thị xanh; cung cấp nước sạch, thoát nước, xử lý nước thải; hợp tác về quy hoạch thành phố tổng thể, quản lý đô thị, phát triển cơ sở hạ tầng, năng lượng và giao thông thông minh... Các cuộc họp Ủy ban liên chính phủ Việt Nam - Hà Lan về vấn đề này được tổ chức hằng năm. Cho đến nay, hai Bên đã tổ chức luân phiên được 6 phiên họp ủy ban liên chính phủ. 

Trong những năm qua, Việt Nam và Hà Lan đã hình thành, duy trì mối quan hệ hợp tác tốt đẹp và lâu dài về nông nghiệp. Một trong những sự kiện quan trọng trong lĩnh vực này là việc hai Chính phủ đã ký kết Thỏa thuận đối tác chiến lược về nông nghiệp bền vững và an ninh lương thực vào tháng 6/2014 nhân chuyến thăm Việt Nam của Thủ tướng Mark Rutte, nâng quan hệ hợp tác giữa hai nước trong lĩnh vực nông nghiệp lên tầm cao mới. Thỏa thuận nhấn mạnh mối quan hệ hợp tác song phương giữa hai nước nhằm hướng tới lợi ích cho cả hai bên. 

Việt Nam và Hà Lan đều là những nước xuất khẩu nông nghiệp lớn trên thế giới và đều nằm ven biển với vị trí địa lý chiến lược. Với kinh nghiệm, chuyên môn, công nghệ và kỹ năng, Hà Lan từng bước giúp Việt Nam xây dựng nền sản xuất nông nghiệp bền vững. Hà Lan đã hỗ trợ Việt Nam rất nhiều trong chuyển giao khoa học kỹ thuật, đặc biệt trong lĩnh vực rau, hoa quả, chăn nuôi và nuôi trồng thủy sản; phát triển chuỗi ngành hàng rau quả, cà phê. Hai nước cũng đã ký kết nhiều hiệp định hợp tác trong lĩnh vực nông nghiệp như sản xuất thịt, sản xuất khoai tây, công nghệ giết mổ…

Chuyến thăm Hà Lan vào tháng 7/2017 của Thủ tướng Việt Nam Nguyễn Xuân Phúc đã thành công tốt đẹp với nhiều thỏa thuận hợp tác cụ thể được ký kết, đặc biệt là việc hai Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc và Thủ tướng Mark Rutte đã ký ý định thư giữa hai Chính phủ về hợp tác triển khai các dự án chuyển đổi quy mô lớn cho Đồng bằng sông Cửu Long và MoU về hợp tác quản lý an toàn thực phẩm. Chuyến thăm đã góp phần củng cố quan hệ hợp tác Việt Nam – Hà Lan trên nhiều lĩnh vực và mở ra cơ hội hợp tác mới trong nông nghiệp nông thôn và ứng phó với biến đổi khí hậu. 

Hợp tác đầu tư - thương mại hiệu quả

Quan hệ thương mại Việt Nam - Hà Lan không ngừng phát triển, kim ngạch thương mại khá lớn và tăng đều hàng năm khoảng trên 20%. Trong năm 2010, với kim ngạch xuất khẩu gần 1,7 tỷ USD, Hà Lan đã vượt qua Anh và Pháp để trở thành thị trường xuất khẩu lớn thứ hai của Việt Nam tại EU. Năm 2016, kim ngạch thương mại hai chiều đạt 6,68 tỷ USD, và trong năm 2017 đạt 7,7 tỷ USD. Các mặt hàng xuất khẩu chính của Việt Nam sang Hà Lan gồm máy vi tính - sản phẩm điện tử - linh kiện, điện thoại các loại và linh kiện, giày dép, dệt may, hạt điều. Các mặt hàng nhập khẩu chính từ Hà Lan gồm máy móc - thiết bị - dụng cụ - phụ tùng khác, linh kiện ô tô và phụ tùng, sữa và sản phẩm sữa, sản phẩm hóa chất, dược phẩm.

Những năm gần đây, Hà Lan luôn là một trong những nhà đầu tư châu Âu lớn nhất tại  Việt Nam. Tính đến  tháng 12 năm 2017, đối với những dự án FDI còn hiệu lực, Hà Lan xếp thứ 11 trong số 116 quốc gia và lãnh thổ đầu tư tại Việt Nam với 304 dự án có tổng số vốn đăng ký là 8,17 tỉ USD và là nhà đầu tư Châu Âu lớn nhất tại Việt Nam.

Các dự án đầu tư của Hà Lan hoạt động tại 29 tỉnh, thành phố trên lãnh thổ Việt Nam, trong đó có một số dự án lớn tại tỉnh Quảng Ninh, thành phố Hồ Chí Minh, Bà Rịa - Vũng Tàu, Đồng Nai, Bình Dương… Ngoài một số dự án đầu tư lớn trên, các dự án đầu tư của Hà Lan nhìn chung có quy mô vừa và nhỏ. Nhiều dự án đầu tư của các tập đoàn lớn hoạt động hiệu quả như Heineken, Unilever, Royal Dutch Shell, Friesland Campina, Akzo Nobel Coating, Philips. Những con số trên là dấu hiệu tích cực và sẽ gia tăng nhanh hơn trong tương lai. Về phía Việt Nam đã có 7 dự án đầu tư vào Hà Lan với tổng số vốn đầu tư đăng ký khoảng 6,5 triệu USD.

Mở rộng hợp tác trên nhiều lĩnh vực

Cùng với việc đẩy mạnh quan hệ hợp tác thương mại, đầu tư, Việt Nam và Hà Lan đang tích cực mở rộng hợp tác trên nhiều lĩnh vực khác:

Hợp tác quốc phòng song phương không ngừng được thúc đẩy. Nhân chuyến thăm chính thức Việt Nam của Bộ trưởng Quốc phòng Hà Lan Hans Hillen vào tháng 9 năm 2011, hai bên đã ký MOU hợp tác trong lĩnh vực Quốc phòng. Hiện nay, Bộ Quốc phòng hai nước đã cử Tùy viên Quốc phòng tại mỗi nước (Tùy viên Quốc phòng Việt Nam tại Đức kiêm nhiệm Hà Lan và Tùy viên Quốc phòng Hà Lan tại Indonesia kiêm nhiệm Việt Nam). Hai bên đang triển khai các chương trình hợp tác hiệu quả trong các lĩnh vực đào tạo, công nghiệp quốc phòng.

Trong lĩnh vực văn hóa, nhiều hoạt động giao lưu văn hóa đã được tổ chức tại hai nước trong những năm gần đây như Tuần văn hóa Việt Nam tại Hà Lan năm 2008, Ngày Việt Nam tại Hà Lan năm 2014, các hoạt động liên hoan ẩm thực, biểu diễn văn hóa nghệ thuật, triển lãm tranh được tổ chức sôi động tại Hà Lan năm 2017 và 2018. Tại Việt Nam, Làng Hà Lan được tổ chức tại thành phố Hồ Chí Minh năm 2010 và 2013... Ngoài ra đã có nhiều dự án hợp tác về bảo tồn di sản văn hóa tại Huế, Hội An được Quỹ Hoàng tử Claus và Đại sứ quán Hà Lan tại Việt Nam tài trợ. Cộng đồng hơn 20.000 người Việt Nam đang sinh sống, hội nhập thành công tại Hà Lan cũng đóng một vai trò không thể thiếu trong mở rộng giao lưu văn hóa, tăng cường hiểu biết lẫn nhau giữa nhân dân hai nước. Lượng du khách qua lại hai nước tăng dần theo năm, riêng năm 2017 có khoảng hơn 20000 lượt khách du lịch Hà Lan sang Việt Nam.

Về hợp tác giáo dục - đào tạo, Hà Lan giúp Việt Nam trong nhiều dự án, gồm  Chương trình hợp tác liên đại học Việt Nam - Hà Lan. Nhiều đại học, viện nghiên cứu Việt Nam đã thiết lập quan hệ hợp tác đào tạo nghiên cứu chặt chẽ với các đối tác Hà Lan. Hiện nay có khoảng 1000 sinh viên Việt Nam theo học tại Hà Lan trong các ngành có nhu cầu lớn về kiến thức chuyên môn của Hà Lan như nông nghiệp, môi trường, kinh tế, quản trị kinh doanh, kỹ thuật và công nghệ... Văn phòng Hỗ trợ giáo dục Hà Lan tại Việt Nam (NUFFIC NESO Vietnam) được thành lập vào tháng 2/2006 tại TP. Hồ Chí Minh đang đóng vai trò quan trọng trong việc hỗ trợ hợp tác giữa các trường đại học của hai quốc gia.

Về giao thông vận tải, hai bên đã ký kết một số thỏa thuận hợp tác quan trọng như Hiệp định giữa Chính phủ Việt Nam và Hà Lan về vận tải hàng không vào năm 1993, sau đó là Nghị định thư sửa đổi Hiệp định giữa Việt Nam và Hà Lan về vận tải hàng không vào năm 2011. Bộ Giao thông vận tải Việt Nam và Bộ Hạ tầng cơ sở và Môi trường Hà Lan đã ký Biên bản ghi nhớ về hàng hải, phát triển và quản lý cảng và nạo vét năm 2012. Trên cơ sở các thỏa thuận hợp tác này, trong những năm vừa qua, các Bộ ngành hai nước đã phối hợp tổ chức nhiều diễn đàn chia sẻ kinh nghiệm, thông tin, thiết lập chương trình hợp tác trong chuỗi giá trị ngành hàng không và đang hình thành chương trình hợp tác trong chuỗi giá trị ngành hàng hải - cảng - vận tải nội thủy.

Bên cạnh đó, hợp tác giữa các doanh nghiệp Nhà nước và tư nhân hai nước đã bước đầu đạt kết quả tích cực, tiêu biểu là Liên doanh hợp tác giữa Tập đoàn Damen với các công ty đóng tàu đối tác Việt Nam, đặc biệt là với Tổng Công ty Công nghiệp tàu thủy (SBIC) trong việc xây dựng nhà máy đóng tàu Damen - Sông Cấm trị giá 60 triệu USD, khánh thành năm 2014.

Nâng tầm quan hệ trong tương lai

Thực tế 45 năm quan hệ hợp tác đã cho thấy Việt Nam và Hà Lan là những đối tác quan trọng, giàu tiềm năng của nhau. Trên cơ sở các thế mạnh của nhau, hai bên sẽ tiếp tục đẩy mạnh quan hệ hợp tác với những ưu tiên bao gồm thắt chặt quan hệ tốt đẹp về chính trị - ngoại giao, duy trì tiếp xúc cấp cao và trao đổi đoàn các cấp; tăng cường hợp tác ở tầm quốc tế để cùng nhau giải quyết những thách thức toàn cầu; triển khai hiệu quả khuôn khổ quan hệ Đối tác chiến lược hiện có trong các lĩnh vực thích ứng với biến đổi khí hậu - quản lý nước và nông nghiệp bền vững - an ninh lương thực; mở rộng, hình thành những cơ chế hợp tác thiết thực, hiệu quả trong các lĩnh vực khoa học - công nghệ, giao thông vận tải, giáo dục - đào tạo... và tiến tới xây dựng đối tác chiến lược toàn diện. 

Trên cơ sở đó, chuyến thăm Hà Lan của Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Thị Kim Ngân đang diễn ra là sự kiện quan trọng của năm kỷ niệm 45 năm quan hệ ngoại giao Việt Nam - Hà Lan, mở ra giai đoạn phát triển mới trong quan hệ hai nước trên cơ sở hợp tác cùng phát triển đồng thời cũng thể hiện quan tâm của lãnh đạo hai nước trong việc nâng cấp quan hệ hai nước lên tầm cao mới vì lợi ích chung của hai nước.

Ngô Thị Hòa

Đại sứ Việt Nam tại Hà Lan