Việt Nam với Liên hợp quốc: Đối tác tin cậy vì một nền hòa bình bền vững

Ngày 7/6 tới đây, trong khuôn khổ Khóa họp thứ 73 tại New York, Đại hội đồng Liên hợp quốc sẽ bầu Việt Nam vào vị trí Ủy viên không thường trực Hội đồng Bảo an (HĐBA) Liên hợp quốc (LHQ) nhiệm kỳ 2020 – 2021, sau khi ta trở thành ứng viên do nhóm các nước châu Á-Thái Bình Dương tại LHQ nhất trí đề cử.

Từ tháng 12/2009, Việt Nam đã quyết định chính thức ứng cử vào vị trí này. Quyết định bắt nguồn từ đường lối đối ngoại của Việt Nam: hòa bình, độc lập, tự chủ, tôn trọng và cam kết mạnh mẽ đối với các nguyên tắc và mục tiêu cao cả của LHQ. Việt Nam muốn đóng góp nhiều hơn nữa vào các nỗ lực chung của cộng đồng quốc tế trong việc đề cao luật pháp quốc tế và Hiến chương LHQ, thúc đẩy vai trò của LHQ và các thể chế đa phương, đặc biệt trong duy trì hòa bình và an ninh quốc tế.

Chức năng và nhiệm vụ của HĐBA

LHQ chính thức ra đời vào ngày 24/10/1945. Trải qua hơn 70 năm phát triển, LHQ trở thành tổ chức toàn cầu rộng rãi nhất với sự tham gia hầu như toàn bộ các quốc gia độc lập của hành tinh.

Vai trò và hoạt động của LHQ được mở rộng về mọi mặt, nỗ lực hoạt động hướng tới thực hiện các tôn chỉ mục đích đã được đề ra, qua đó đem lại những tác động tích cực, to lớn đến đời sống quốc tế và từng dân tộc.

Là một trong sáu cơ quan chính của LHQ, HĐBA LHQ là cơ quan chính trị quan trọng và hoạt động thường xuyên của LHQ, chịu trách nhiệm chính về việc duy trì hòa bình và an ninh quốc tế. Theo Điều 4 và 25 của Hiến chương LHQ, tất cả các nước thành viên LHQ đồng ý chấp nhận và thực thi các quyết định của HĐBA. Trong khi các cơ quan khác của LHQ chỉ có thể đưa ra các quyết định mang tính khuyến nghị đối với các chính phủ của các quốc gia thành viên, các quyết định và nghị quyết của HĐBA theo chương VII của Hiến chương, khi đã được thông qua đều mang tính chất ràng buộc và tất cả thành viên của LHQ đều có trách nhiệm phải tôn trọng và thi hành.

HĐBA gồm 15 thành viên, trong đó có 5 thành viên thường trực (Trung Quốc, Pháp, Nga, Anh và Mỹ) và 10 thành viên không thường trực có nhiệm kỳ 2 năm do Đại hội đồng LHQ bầu. 10 ghế không thường trực HĐBA được phân theo khu vực địa lý, bao gồm: châu Phi, châu Á – Thái Bình Dương, Mỹ Latinh - Caribbean, Tây Âu và các nước khác, Đông Âu.

Từ khi LHQ được thành lập, HĐBA đã giúp duy trì hòa bình, ổn định tại nhiều khu vực trên thế giới, nỗ lực các hoạt động tái thiết sau xung đột, xây dựng cơ chế đảm bảo an ninh quốc tế thông qua chống khủng bố, chống phổ biến vũ khí hủy diệt hàng loạt.

Những đóng góp của Việt Nam

Việt Nam chính thức gia nhập LHQ vào ngày 20/9/1977. Trong 4 thập kỷ tham gia, Việt Nam luôn cam kết mạnh mẽ với các mục tiêu cao cả của Tổ chức – xây dựng một thế giới hòa bình, an ninh và phát triển. Ngoài ra, thực hiện chính sách đối ngoại đa phương hóa, đa dạng hóa quan hệ quốc tế, làm bạn với tất cả các nước, Việt Nam đã tranh thủ diễn đàn LHQ làm cơ sở để tăng cường quan hệ với các tổ chức trong hệ thống LHQ, mở rộng quan hệ song phương và đa phương với các nước và tổ chức quốc tế.

Hoạt động nổi bật nhất là Việt Nam đã hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ làm Ủy viên không thường trực HĐBA LHQ nhiệm kỳ 2008 - 2009. Đây là lần đầu tiên Việt Nam tham gia vào cơ quan quan trọng nhất của LHQ về hòa bình, an ninh quốc tế trong bối cảnh HĐBA phải xử lý khối lượng công việc lớn do xuất hiện nhiều vấn đề an ninh phức tạp, thêm vào đó là những thách thức an ninh toàn cầu mới và tác động tiêu cực của cuộc khủng hoảng kinh tế - tài chính toàn cầu trầm trọng nhất lịch sử thế giới hiện đại.

Trong suốt hai năm 2008-2009 là Ủy viên không thường trực tại HĐBA LHQ, Việt Nam triển khai hiệu quả đường lối đối ngoại yêu chuộng hòa bình, đóng góp tích cực trong việc giải quyết xung đột, khủng hoảng trên thế giới, ủng hộ các giải pháp thông qua thương lượng hòa bình, hạn chế các biện pháp trừng phạt, dựa trên cơ sở luật pháp quốc tế và các nguyên tắc của Hiến chương LHQ và bảo đảm các quyền dân tộc cơ bản. Qua đó, đóng góp cho hòa bình, an ninh thế giới nói chung, đảm bảo môi trường an ninh, tạo thuận lợi cho công cuộc công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước.

Cả một bộ máy tham mưu, hoạch định chính sách đã vận hành nhịp nhàng, hiệu quả để triển khai tốt việc tham gia HĐBA. Ở trong nước, được sự chỉ đạo trực tiếp, sâu sát của lãnh đạo Đảng, Nhà nước và Chính phủ, Bộ Ngoại giao đã đóng vai trò đầu mối phối hợp chặt chẽ với các Bộ, ngành liên quan trong Tổ công tác liên ngành về HĐBA.

Đối tác tin cậy của thế giới

Ngay sau khi kết thúc nhiệm kỳ Ủy viên không thường trực HĐBA LHQ 2008 - 2009, Việt Nam đã tiếp tục chuẩn bị ứng cử làm Ủy viên không thường trực HĐBA nhiệm kỳ 2020 - 2021. Việc Việt Nam ứng cử vào HĐBA lần thứ hai tiếp tục khẳng định chủ trương của Việt Nam là trở thành thành viên tích cực, đối tác tin cậy và có trách nhiệm trong cộng đồng quốc tế; đồng thời là cơ hội để Việt Nam có thể đóng góp xây dựng tại cơ chế có tầm quan trọng chiến lược đối với hòa bình, an ninh quốc tế này, góp phần đảm bảo hòa bình, ổn định và phát triển ở khu vực và trên thế giới.

Ngoài ra, việc Việt Nam được các nước châu Á - Thái Bình Dương đồng thuận cao giới thiệu làm ứng viên duy nhất ứng cử Ủy viên không thường trực HĐBA LHQ nhiệm kỳ 2020 -2021 cho thấy uy tín và vị thế mới của đất nước sau hơn 30 năm đổi mới.

Nếu được bầu, Việt Nam sẽ tận dụng tốt nhất nhiệm kỳ hai năm của mình để đóng góp nâng cao hiệu quả hoạt động của Hội đồng, thúc đẩy đối thoại nhằm góp phần tìm kiếm các giải pháp hòa bình cho các cuộc xung đột, và đưa tiếng nói của các nước nhỏ vào hoạt động của các cơ quan này.

Trong đó, các ưu tiên của Việt Nam được đặc biệt nhấn mạnh trong lần thứ hai ứng cử vào HĐBA LHQ gồm: Ngăn ngừa xung đột, ngoại giao phòng ngừa, giải quyết hòa bình tranh chấp và thúc đẩy thực hiện Chương VI của Hiến chương; Cải cách phương pháp làm việc của HĐBA, tăng cường vai trò của các tổ chức khu vực theo Chương VII của Hiến chương. Bên cạnh đó, Việt Nam cũng ưu tiên bảo vệ thường dân, các cơ sở hạ tầng thiết yếu trong xung đột vũ trang; ưu tiên vấn đề phụ nữ, hòa bình và an ninh, trẻ em trong xung đột vũ trang.

Một nội dung khác mà Việt Nam cam kết ưu tiên nếu được bầu làm Ủy viên không thường trực HĐBA LHQ nhiệm kỳ 2020-2021 là giải quyết hậu quả xung đột, nhất là xử lý vật liệu nổ/bom mìn còn sót lại, phục vụ tái thiết và phát triển kinh tế xã hội. Ngoài ra, Việt Nam cũng dành ưu tiên cho các hoạt động gìn giữ hòa bình của LHQ…